[PTS Page 227] [\q 227/]

[BJT Vol Vbh 2] [\z Vibh /] [\w II /]

[BJT Page 002] [\x 2/]

Namo tassa bhagavato arahato sammàsambuddhassa.

10. Bojjhaïgavibhaïgo.

533. Satta bojjhaïgà: satisambojjhaïgo dhammavicayasambojjhaïgo viriyasambojjhaïgo pãtisambojjhaïgo passaddhsambojjhaïgo samàdhisambojjhaïgo upekkhà 1sambojjhaïgo.

534. Tattha katamo satisambojjhaïgo: idha bhikkhu satimà hoti paramena satinepakkena samannàgato cirakatampi cirabhàsitamapi sarità2 anussarità, ayaüvuccati satisambojjhaïgo.

So tathà sato viharanto taü dhammaü pa¤¤àya vivãnati pavicãnati3 pavicarati. Parivãmaüsamàpajjati, ayaü vuccati dhammavicaya sambojjhgà.

Tassa taü dhammaü pa¤¤àya vicãnato pavicãnato pavicarato parivãmaüsamàpajjato àraddhaühoti viriyaü asallãnaü, ayaü vuccati viriyasambejjhaïgo.

âraddhavriyassa4 uppajjati pãti niràmisàla ayaü vuccati pãtisambojjhaïgo.

Pãtimanassa kàyo'pi passamhati cittampi passambhati, ayaü vuccati passaddhisambojjhaïgo.

Passaddhakàyassa sukhino cittaü samàdhiyati, ayaü vuccati samàdhi sambojjhaïgo.

So tathà samàhitaü cittaü sàdhkaü ajjhupekkhità hoti, ayaü vuccati upekkhàsambojjhaïgo.

535. Satta bojjhaïgà: satisambojjhaïgo dhammavicayasambojjhaïgo viriyasambojjhaïgo pitisambojjhaïgo passaddhisambojjhaïgo samàdhisambojjhaïgo upekkhàsambojjhaïgo. [PTS Page 228] [\q 228/]

1. Upekhà - p„vi. 3. Pavicinàti - sirimu. 2. Sarità hotisirimu, machasaü. 3. Pavicinàti- sirimu. 4. âraddhassa viriyassa - sã p„vi.

[BJT Page 004] [\x 4/]

536. Tattha katamo satisambojjhaïgo: atthi ajjhattaü dhammesu sati, atthi bahiddhà dhammesu sati. Yada'pi ajjhattaü dhammesu1 sati tada'pi satisambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati, yada'pi bahiddhà dhammesu sati tada'pi satisambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati.

Tattha katamo dhammavicayasambojjhaïgo: atthi ajjhattaü dhammesu pavicayo, atthi bahiddhà dhammesu pavicayota yada'pi ajjhattaü dhammesu pavicayo tada'pi dhammevicayasambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati, yada'pi bahiddhà dhammesu pavicayo tada'pi dhammavicayasambojjhgà abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati.

Tattha katamo viriyasambojjhaïgo: atthi kàyikaü viriyaü, atthi cetasikaü viriyaü. Yada'pi kàyikaü viriyaü tada'pi viriyasambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati, yada'pi cetasikaü viriyaü tada'pi viriyasambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati.

Tattha katamo pãtisambojjhagà: atthi savitakkasavicàrà pãti, atthi avitakkaavicàrà pãti. Yada'pi savitakkasavicàrà pãti tada'pi pãti sambojjhagà abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati. Yada'pi avitakkaavicàrà pãti tada'pi pãtisambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati.

Tattha katamo passaddhisambojjhaïgo: atthi kàyapassaddhi atthi cittapassaddhi. Yada'pi kàyapassaddhi tada'pi passaddhisambojjhaïgo abi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati, yada'pi cittapassaddhi tada'pi passaddhisambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati.

Tattha katamo samàdhisambojjhaïgo: atthi savitakkasavicàro2 samàdhi, atthi avitakkaavicàro3 samàdhi. Yada'pi savitakkasavicàro2 samàdhi tada'pi samàdhisambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati, yada'pi avitakakaavicàro3 samàdhi tada'pi samàdhisambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati.

Tattha katamo upekkhàsambojjhaïgo: atthi ajjhattaü dhammesu upekkhà, atthi bahiddhà dhammesu upekkhà. Yada'pi ajjhattaü dhammesu upekkhà tada'pi upekkhàsambojjhaïgo abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati, yada'pi bahiddhà dhammesu upekkhà tada'pi upekkhàsambojjhaïgo abhi¤¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati. [PTS Page 229] [\q 229/]

537. Satta bojjhaïgà: satisambojjhaïgo dhammevicaya sambojjhaïgo viriyasambojjhaïgo pãtisambojjhaïgo passaddhisambojjhaïgo samàdhisambojjhaïgo upekkhàsambojjhaïgo.

1Ga ajjhattadhammesu - sa. 2. Savitakko savicàro- sirimu, machasaü, syà. 3. Avitakko avicàro- sirimu, machasaü, syà.

[BJT Page 006] [\x 6/]

538. Tattha katamo satisambojjhaïgo: idha bhikkhu sati sambojjhaïgaü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü, dhammavicayasambojjhaïgaü bhàveti -pe- viriya sambojjhaïgaü bhàveti -pepãtisambojjhaïgaü bhàveti -pe-passaddhisambojjhaïgaü bhàveti -pe- samàdhisambojjhaïgaü bhàviti -peupekkhàsambojjhaïgaü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü.

Såttantabhàjaniyaü.

539. Satta bojjhaïgà: satisambojkaïgo dhammavicayasambojjhaïgo viriyasambojjhaïgo pãtisambojjhaïgo passaddhisambojjhaïgo samàdhisambojjhaïgo upekkhàsambojjhaïgo.

540. Tattha katame sattabojjhaïgo: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaübhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmeha -pe pañhamaü jhànaü1 upasampajja virahati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Tasmiü samaye sattabojjhaïgà honti. Satisambojjhaïgo -peupekkhàsambojjhaïgo

541. Tattha katamo satisambojjhaïgo: yà sati anussati pañissati sati saraõatà dhàraõatà apilàpanatà asammussanatà sati satindriyaü satibalaü sammàsati satisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati satisambojjhaïgo.

Ttha katamo dhammevicayasambojjhaïgo: yà pa¤¤à pajànanà -pe amoho dhammavicayo sammàdiññhi dhammavicayasambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati dhammavicayasambojjhaïgo.

Tattha katamo viriyasambojjhaïgo: yo cetasiko vriyàrambho -pesammàvàyàmà viriyasambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati viriyasambojjhaïgo

Tattha katamo pãtisambojjhaïgo: yà pãti pàmojjaü àmodanà pamodanà hàso pahàso vitti odagyaü2 attamanatà cittassa pãtisambojjhaïgo, ayaü vuccati pãtasambojjhaïgo. [PTS Page 230] [\q 230/]

Tattha katamo passaddhisambojjhaïgo: yà vedanàkkhandhassa sa¤¤àkkhandhassa saïkhàrakkhandhassa vi¤¤àõakkhandhassa passaddhi pañippassaddhi passamhanà pañippassambhanà pañippassambhitattaü passaddhisambojjhaïgo, ayaü vuccati passaddhisambojjhaïgo.

1. Pañhamajjhànaü - sirimula machasaüga;ga odaggaü - sirimu.

[BJT Page 008] [\x 8/]

Tattha katamo samàdhisambojjhaïgo: yà cittassa ñhiti -pesammàsamàdhi samàdhisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati samàdhisambojjhaïgo.

Tattha katamo upekkhàsambojjhaïgo: yà upekkhà upekkhanà ajjhupekkhanà majjhattatà cittassa upekkhàsambojjhaïgo ayaü vuccati upekkhàsambojjhaïgo. Ime vuccanti sattabojjhaïgàga avasesà dhammà sattahi bojjhaïgehi sampayuttà.

542. Sattabojjhaïgo: satisambojjhaïgo -pe- upekkhà sambojjhaïgo.

Tattha katamo satisambojjhaïgo: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Yà tasmiü samaye sati anussati -pe- sammàsati satisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaüla ayaü vuccati satisambojjhaïgo, avasesà dhammà satisambojjhaïgasampayuttà -peavasesà dhammà dhammavicaya sambojjhaïgasampayuttà -pe- avasesà dhammà viriyasambojjhaïga sampayuttà-pe- avasesà dhammà pãtisambojjhaïgasampayuttà -pe-avasesà dhammà passaddhisambojjhaïgasampayuttà -peavasesà dhammà samàdhisambojjhaïgasampayuttà.

Tattha katamo upekkhà sambojjhaïgo: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaübhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe pañhamaüjhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Yà tasmiü samaye upekkhà upekkhanà ajjhupekkhanà majjhattatà cittassa upekkhà sambojjhaïgola ayaü vuccati upekkhà sambojjhaïgoga avasesà dhammà upekkhà sambojjhaïgasampayuttà. [PTS Page 231] [\q 231/]

543. Sattabojjhaïgà: satisambojjhaïgo -pe- upekkhà sambojjhaïgo.

Tattha katame sattabojjhaïgà: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànaya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe-pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Yo tasmiüsamaye phasso hoti -pe- avikkhepo hoti, ime dhammà kusalà.

Tasse'va lokuttarassa kusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vivicce'va kàmehi -pe- pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü su¤¤ataü. Tasmiü samaye sattabojjhaïgà honti satisambojjhaïgo -peupekkhàsambojjhaïgo.

Tattha katamo satisambojjhaïgo: yà sati anussati -pe sammàsati satisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati satisambojjhaïge -pe-.

Tattha katamo upekkhà sambojjhaïgo: yà upekkhà upekkhanà ajjhupekkhanà majjhattatà cittassa upekkhàsammojjhaïgola ayaü vuccati upekkhàsambojjhaïgo. Ime vuccanti sattabojjhaïgà, avasesà dhammà sattahi bojjhaïgehi sampayuttà.

[BJT Page 010] [\x 10/]

544. Sattabojjhaïgà: satisambojjhaïgo -pe- upekkhà sambojjhaïgo.

Tattha katamo satisambojjhaïgo: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü ndhànaü bhàviniyyonikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmeha -pe pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤¤aü. Tasmiü samaye phasso hoti -pe- avikkhepo hoti, ime dhammà kusalà. Tasse'va lokuttarassa kusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upasampajja virahati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü su¤¤ataüga yà tasmiü samayesati anussati -pe- sammàsati sati sambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati satisambojjhaïgo, avasesà dhammà satisambojjhaïgasampayuttà -peavasesà dhammà [PTS Page 232] [\q 232/] dhammavicayasambojjhaïgasampayuttà -peavasesà dhammà viriya sambojhaïgasampayuttà -pe- avasesà dhammà pãtisambojjhaïgasampayuttà -peavasesà dhammà passaddhisambojjhaïgasampayuttà -pe- avasesà dhammà samàdhisambojjhaïgasampayuttà.

Tattha katamo upekkhàsambojjhaïgo: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhåmiyà pattiyà vivicce'va 'kàmehi -pe pañhamaüjhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipañipadaü dandhàbi¤¤aü. Tasmiü samaye phasso hoti -pe- avikkhepe hoti, ime dhammà kusalà. Tasse'va lokuttarassa kusalassa jhànassa katattà bhàvitattà. Vipakaü vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upajasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü su¤¤ataü. Yà tasmiü samaye upekkhà upekkhanà ajjhupekkhanà majjhattatà cittassa upekkhà sambejjhaïgo, ayaü vuccati upekkhàsambojjhaïgo. Avasesà dhammà upekkhàsambojjhaïgasampayuttà.

Abhidhammabhàjaniyaü.

545. Sattabojjhaïgà: satisambojjhaïgo dhammavicayra sambojjhaïgo viriyasambojjhaïgo pãtisambojjhaïgo passaddhsambojjhaïgo samàdhisambojjhaïgo upekkhàsambojjhaïgo.

546. Sattannaü bojjhaïgànaü kati kusalàla kati akusalà, kati avyàkatà -pekatisaraõà, kati araõà:

547. Siyà kusalà. Siyà avyàkatà.

Pãtisambojjhaïgo sukhàya vedanàya sampayutto. Cha bojjhaïgà jyà sukhàya vedanàya sampayuttà, siyà adukkhamasukhàya vedanàya sampayuttà.

Siyà vipàkà, siyà vipàkadhammadhammà.

1. Dhammavicayo sirimu.

[BJT Page 012] [\x 12/]

Anupàdinnànupàdàniyà.

Asaükiliññhaasaükilesikà.

Siyà savitakkasavicàrà na pãtisahagato sukhasahagato na upekkhàsahagato. Cha bojjhaïgà siyà pãtisahagatà, siyà sukhasahagatà, siyà upekkhàsahagatà.

Ne'va dassanena na bhàvanàya pahàtabbà.

Ne'va dassanena na bhàvanàya pahàtabbahetukà.

Siyà apacayagàmino, jiyà nevàcayagàmi nàpacayagàmino.

Jiyà sekkhà, siyà asekkhà.

Appamàõà.

Appamàõàrammaõà.

Paõãtà.

Siyà sammattaniyatà, [PTS Page 233] [\q 233/] siyà aniyatà.

Na maggàrammaõà, siya maggahetukà, siyà maggàdhipatino, siyà na vattabbà maggahetukàti'pi maggàdhipatinoti'pi.

Siyà uppannà, siyà anuppannà, siyà uppadino.

Siyà atãtà, siyà anàgatà, siyà paccuppannà.

Na vattabbà atãtàrammaõàti'pi anàgatàrammaõàti'pi paccuppannà rammaõàti'pi.

Siyà ajjhattà siyà bahiddhà siyà ajjhattabahiddhà.

Ajjhattabahiddhàrammaõà.

Anidassanaappañighà.

548. Dhammavicayasambojjhaïgo hetu. Cha bojjhaïgà na vattabbà hetu ceva sahetukà'ti sahetukà ceva na ca hetu.

Dhammavicayasambojjhaïgo hetu ceva hetusampayutto ca, cha bojjhaïgà na vattabbàhetu ceva hetusampayuttà'ti hetu sampayuttà ceva na ca hetu.

Cha bojjhaïgà na hetu sahetukà. Dhammavicayasambojjhaïgo na vattabbo na hetu sahetukoti'pi na hetu ahetukoti'pi

1Ga na hetula sahetukà. Iti dvayaü marammachaññhasaïgàyanà potthake mudditasãhalakkharapotthake ca na dissati.

[BJT Page 014] [\x 14/]

549. Sappaccayà.

Saïkhatà.

Anidassanà.

Appañighà.

Aråpà.

Lokuttarà.

Kenaci vi¤¤eyyà kenaci na vi¤¤eyyà.

550. No àsavà.

Anàsavà.

âsavavippayuttà.

Na vattabbà àsavà ceva sàsavàti'pi sàsavà ce'va no ca àsavàti'pi.

Na vattabbà àsavà ceva àsavasampayuttàti'pi àsavasampayuttà ceva no ca àvàti'pi.

âsavavippayuttà ànàsavà.

551. No sa¤¤ojanà -pe- no ganthà -pe- no oghà -pe no yogà -pe no nivaraõà -pe- no paràmàsà -pe-

552. Sàrammaõà.

No città.

Cetasikà.

Cittasampayuttà.

Cittasaüsaññhà.

Cittasamuññhànà.

Cittasahabhuno.

Cittànuparivattino.

Cittasaüsaññhasamuññhànà.

Cittasaüsaññhasamuññhànasahabhuno.

Cittasaüsaññhasamuññhànànuparivattino.

Bàhirà.

No upàdà.

Anupàdinnà.

[BJT Page 16] [\x 16/]

553. No upàdànà -pe- no kilesà -pe-

Na dassanena pahàtabbà.

Na bhàvanàya pahàtabbà.

Na dassanena pahàtabbahetukà.

Na bhàvanàya pahàtabbahetukà.

Siyà savitakkà siyà avicàrà.

Siyà savicàrà siyà avicàrà.

Pãtisambojjhaïgo appãtiko. Cha bojjhaïgà siyà sappãtikà siyà appãtikà.

Pãtisambojjhaïgo na pãtisahagatoga cha bojjhaïgà siyà pãtisahagatà siyà na pãtisahagatà.

Pãtisambojjhaïgo sukhasahagato. Cha bojjhgà [PTS Page 234] [\q 234/] siyà sukhasahagatà, siyà na sukhasahagatà.

Pãti sambojjhaïgo na upekkhàsahagato. Cha bojjhaïgà siyà upekkhàsahagatà siyà na upekkhàsahagatà.

Na kàmàvacarà.

Na råpàvacarà.

Na aråpàvacarà.

Apariyàpannà.

Jiyà niyyànikà siyà aniyyànikà.

Siyà niyatà siyà aniyatà.

Anuttarà.

Araõàti.

Pa¤hapucchakaü.

Bojjhaïgavibhaïgo niññhito.

[PTS Page 235] [\q 235/]

[BJT Page 018] [\x 18/]