[PTS Page 235] [\q 235/]

[BJT Vol Vbh 2] [\z Vibh /] [\w II /]

[BJT Page 018] [\x 18/]

Namo tassa bhagavato arahato sammàsambuddhassa.

11. Maggavibhaïgo

554. Ariyo aññhaïgko magge: seyyathãdaü: sammàdiññhi sammà saïkapepà sammàvàcà sammàkammanto sammààjãvo sammàvàyàme sammàsati sammàsamàdhi.

555. Tattha katamà sammàdiññhi: dukkhe ¤àõaü dukkhasamdaye ¤àõaü dukkhanirodhe ¤àõaü dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ¤àõaü, ayaü vuccati sammàdiññhi.

Tattha katamo sammàsaïkappo: nekkhammasaïkappà avyàpàda saïkappo avihiüsàsaïkappo, ayaü vccati sammàsaïkappo.

Tattha katamà sammàvàcà: musàvavàdà veramaõã pisunàya vàcàya1 veramaõã pharusàya vàcàya2 veramaõã samphappalàpà veramaõã, ayaü vuccati sammàvàcà.

Tattha katamo sammàkammanto: pàõàtipàtà veramaõã adinnàdànà veramaõã kàmesu vicchàcàrà veramaõã, ayaü vuccati smamà kammanto.

Tattha katamo sammààjãvo: idha ariyasàvako micchààjãvaü pahàya sammààjãvena jivikaü kappeti, ayaü vuccati sammààjãvo.

Tattha katamo sammàvàyàmo: idha bhikkhu anuppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü anuppàdàya chandaü janeti vàyamati viriyaü àrabhati cittaü paggaõhàti padahati, uppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü pahànàya chandaü janeti vàyàmati viriyaü àrabhati cittaüpaggaõhàti padahati, anuppannànaü kusalànaü dhammànaü uppàdàya chandaü janeti vàyamati viriyaüàhabhati cittaü paggaõhàti padahati, uppannànaü kusalànaü dhammànaü ñhitiyàasammosàya bhiyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriya chandaü janeti vàyamativiriyaü àrabhati cittaü paggaõhàti padahati, ayaü vuccati smamàvàyàmo. [PTS Page 236] [\q 236/]

Tattha katamà sammàsati: idha bhikkhu kàye kàyànupassã viharati àtàpã sampajàno satimàvineyya loke abhijjhàdomanassaü vedanàsu vedanànupassã viharati àtàpã sampajàno satimà vineyya loke abhijjhàdomanassaü, citte cittonupassã viharataàtàpã sampajàno satimà vineyya loke abhijjhàdomanassaü, dhammesu dhammànupassã viharati àtàpã sampajàno satimà vineyya loke abhijjhàdomanassaü, ayaü vuccati sammàsati.

1. Pisuõàvàcà- sirimu. Pisuõàvàcàya - sãp„vi. 2. Pharusàvàcàsirimu, pharusàvàcàya -sãp„vi.

[BJT Page 020] [\x 20/]

Tattha katamo sammàsamàdhi: idha bhikkhu vivicce'va kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamaü jhànaü upasampajja viharati vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü1 avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyaüjhànaü upasampajja viharati, pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati. Sato ca sampajàno sukha¤ca kàyena pañisaüvedeti yaü taü ariyà àcikkhanti upekkhako satimà sukhaviharãti taü tatiyaü jhànaü upasampajja viharati, sukhassa ca pahànà dukkhassa ca pahànà pubbova somanassadomanassàna atthaïgamà2 adukkhamasukhaü upekkhàsati pàrisuddhiü catutthaü jhànaü upasampajja viharati, ayaü vuccati sammà samàdhi.

556. Ariyo aññhaïgiko maggo: seyyathãdaü: sammàdiññhi sammà saïkappo sammàvàcà sammàkammanto sammààjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhi.

Tattha katamà sammàdiññhi: idha bhikkhu sammàdiññhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggaparinàmiü -pesammàsaïkappaü bhàveti -pe- sammàvàcàü bhàvati -pesammàkammàntaü bhàveti -pe- sammààjãvaü bhàveti-pesammàvàyàmaü bhàveti -pe- sammàsatiü bhàvati -pesammàsamàdhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggaparinàmiü.

Suttanta bhàjaniyaü.

557. Aññhaïgiko maggo: sammàdiññhi -pe- sammàsamàdhi.

Tattha katamo aññhaïgiko maggo: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe [PTS Page 237] [\q 237/] pañhamaü jhànaü upajampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Tasmiü samayo aññhaïgiko maggo hoti: sammàdiññhi -pesammàsamàdhi.

Tattha katamà sammàdiññhi: yà ¤¤à pajànanà -pe- amoho dhammavicayo sammàdiññhidhammavicayasambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyà pannaü, ayaü vuccati sammàdiññhi.

Tattha katamo sammà saïkappo: yo takko vitakko saïkappo appanà vyappanà cetaso abhiniropanà sammàsaïkappo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàdiññhi.

Tattha katamo sammà saïkappo: yo takko vitakko saïkappo appanà vyappanà cetaso abinropanà sammàsaïkappo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàsaïkappo.

Tattha katamà sammàvàcà: yà catåhi vacãduccaritehi àrati virati pañivirati veramaõã akiriyàakaranaü anajjhàpatti velàanatikkamo setughàto smàvàcà maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàvàcà.

1. Ekodhibhàvaü- sirimu. 2. Atthagamà - [PTS]

[BJT Page 022] [\x 22/]

Tattha katamo sammàkammanto: yà tãhi kàyaduccaritehi àrati virati pañivirati veramaõã akiriyà akaraõaü anajjhàpatti velà anatikkamo setughàte sammàkammanto maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàkammanto.

Tattha katamo sammààjãvo: yà micchààjãvà àrati virati pañivirati veramaõã akiriyi akaraõaü anajjhàpatti velàanatikkamo setughàto sammààjãvo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammààjãvo.

Tattha katamo sammàvàyàmo: yo cetasiko viriyàrambho -pesammà vàyàmoviriyasambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàvàyàmo.

Tattha katamà sammàsati: yà sati anussati -pe- sammàsati satisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammà sati.

Tattha katamo sammàsamàdhi: yà cttassa ñhiti-pe- sammàsamàdhi samàdhisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammà samàdhi. Ayaü vuccati aññhaïgiko maggo. Avasesà dhammà aññhaïgikena maggena sampayuttà.

558. Pa¤caïgiko maggo: sammàdiññhi sammàsaïkappo sammà vàyàmo sammàsati sammàsamàdhi. [PTS Page 238] [\q 238/]

Tattha katamo pa¤caïgiko maggo: idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upasampajja virahati dukkhàpañipadaü dandhàbi¤¤aü. Tasmiü samayo pa¤caïgiko maggo hoti: sammàdiññhi sammàsaïkappo sammà vàyàmo sammàsati sammàsamàdhi.

Tattha katamà sammàdiññhi: yà pa¤¤à pajànanà-pe- amoho dhammavicayo sammàdiññhi dhammavicayasambojjhaïgo maggaïgaü maggaü pariyàpannaü, ayaü vuccati sammàdiññhi.

Tattha katamo sammàsaïkappo: yo takko vitakko -pesammàsaïkappo maggaïgaü maggaüpariyàpannaü, ayaü vuccati sammà saïkappo.

Tattha katamo sammàvàyàmo: yo cetasiko viriyàrambho -pe sammàvàyàmo viriyasambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammavàyàmo.

Tattha katamà sammàsati: yà sati anussati -pe- sammàsati satisambojjhaïgo maggaïgaümaggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàsati.

Tattha katamà sammàsamàdhi: yà cittassa ñhiti -pe- sammàsamàdhi samàdhisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàsamàdhi. Ayaü vuccati pa¤caïgiko maggo. Avasesà dhammà pa¤caïgikena maggena sampayuttà.

[BJT Page 024] [\x 24/]

559. Pa¤caïgiko maggo: sammàdiññhi sammàsaïkappo sammà vàyàmo sammàsati sammàsamàdhi.

Tattha katamà sammàdiññhi: idha bhikkhu yasmiü samayo lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe-pañhamaü jhànaü upasampajja virahati dukkhàpañipadaü davdhàbhi¤¤aü. Yà tasmiü samaye pa¤¤à pajànanà -pe- amoho dhammavicayo sammàdiññhi dhammavicaya sambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàdiññhi. Avasesà dhammà sammàdiññhiyà sampayuttà -peavasesà dhammà sammàsaïkappena sampayuttà -peavasesà dhammà sammàvàyàmena sampayuttà -pe- avasesà dhammà sammàsatiyà sampayuttà. [PTS Page 239] [\q 239/]

Tattha katamo sammàsamàñhi: idha bhikkhu yasmiü samayo lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe-pañhamaü jhànaü upasampajja virahati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Yà tasmiü samaye cittassa ñhiti -pe- sammàsamàdhi samàdhisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàsamàdhi, avasesà dhammà sammà samàdhinà sampayuttà.

560. Aññhaïgiko magge: sammàdiññhi -pe- sammàsamàdhi.

Tattha katamo aññhaïgiko maggo: idha bhikkhu yasmiü samayo lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe-pañhamaü jhànaü upasampajja virahati dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Yà tasmiü samaye phasso hoti -pe- avikkhepe hoti, ime dhammà kusalà. Tasse'va lokuttarassa kusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vivicce'va kàmehi -pe-pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbi¤¤aü su¤¤ataü. Tasmiü samayo aññhaïgiko maggo hoti: sammàdiññhi -pesammàsamàdhi. Ayaü vuccati aññhaïgiko maggo. Avasesà dhammà aññhaïgikena maggena sampayuttà.

561. Pa¤caïgiko maggo: sammàdiññhi sammàsaïkapposammà vàyàmo sammàsati sammàsamàdhi.

Tattha katamo pa¤caïgiko maggo: [PTS Page 240] [\q 240/] idha bhikkhu yasmiü samayo lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhàpañipadaü dandhàbi¤¤aü. Tasmiü samaye phasso hoti -peavikkhepo hoti, ime dhammà kusalà. Tasse'va lokuttarassa kusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhà pañipadaü dandhàbhi¤¤aü su¤¤ataüga tasmiü samaye pa¤caïgiko maggo hoti: sammàdiññhi sammàsaïkappe sammàvàyàmo sammà sati sammàsamàdhi. Ayaü vuccati pa¤caïgiko maggo. Avasesà dhammà pa¤caïgikena maggena sampayuttà.

[BJT Page 026] [\x 26/]

562. Pa¤caïgiko maggo: sammàdiññhi sammàsaïkappo sammà vàyàmo sammàsati sammàsamàdhi.

Tattha katamà sammàdiññhi: idha bhikkhu yasmiü samayo lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe-pañhamaü jhànaü upasampajja virahati dukkhàpañipadaü davdhàbhi¤¤aü. Tasmiü samaye phasso hoti -pe- avikkhepo hoti, ime dhammà kusalà. Tasse'va lokuttarassakusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upajasampajja virahati dukkhàpañipada dandhàbhi¤¤aü su¤¤ataü. Yà tasmiü samayepa¤¤à pajànanà -pe amoho dhammavicayo sammàdiññhi dhammavicayasambejjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàdiññhi. Avasesà dhammà sammàdiññhiyà sampayuttà -peavasesà dhammà sammàsaïkappena sampayuttà -peavasosà dhammàsammàvàyàmena sampayuttà -peavasesà dhammà sammàsatiyà sampayuttà.

Tattha katamo sammàsamàdhi: idha bhikkhu yasmiü samayo lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicce'va kàmehi -pe-pañhamaü jhànaü upasampajja virahati dukkhàpañipadaü davdhàbhi¤¤aü. Tasmiü samaye phasso hoti -pe- avikkhepo [PTS Page 241] [\q 241/] hoti, ime dhammà kusalà. Tasse'va lokuttarassakusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vivicce'va kàmehi -pe pañhamaü jhànaü upasampajja viharati dukkhà pañipadaü dandhàbhi¤¤aü su¤¤ataü. Yà tasmiü samaye cittassa ñhiti saõñhiti avaññhiti avisàhàro avikkhepo avisàhañamànasatà samatho samàdhinduyaü samàdhibalaü sammàsamàdhi samàdhisambojjhaïgo maggaïgaü maggapariyàpannaü, ayaü vuccati sammàsamàdhi. Avasesà dhammà sammàsamàdhinà sampayuttà.

Abhidhammabhàjanãyaü.

563. Ariyo aññhaïgiko maggo, seyyathãdaü: sammàdiññhi sammà saïkappo sammàvàcà sammàkammanto sammààjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhi.

564. Aññhannaü maggaïgànaü kati kusalà, kati akusalà, kati avyàkatà -pe- kati saraõà, kati araõà:

565 Siyà kusalà, siyà avyàkatà.

Sammàsaïkappo sukhàya vedanàya sampaytto. Satta maggaïgà siyà sukhàya vedanàya sampayuttà, siyà adukkhamasukhàya vedanàya sampayuttà.

Siyà vipàkà, siyà vipàkadhammadhammà.

Añupàdinnànupàdàniyà.

Asaükiliññhasaükilesikà.

[BJT Page 028] [\x 28/]

Sammàsaïkappo avitakkavicàramatto. Satta maggaïgà siyà savitakkasavicàrà, siyà avitakkavicàramattà, siyà avitakkaavicàrà.

Sammàsaïkappo pãtisahagato sukhasahagato na upekkhà sahagato. Satta maggaïgà siyà pãtisahagatà, siyà sukhasahagatà, siyà upekkhàsahagatà.

Navadassanena na bhàvanàya pahàtabbà.

Nevadassanena na bhàvanàya pahàtabbahetukà.

Siyà apacayagàmino. Siyà nevàcayagàmi nàpacayagàmino.

Siyà sekkhà, siyà asekkhà.

Appamàõà.

Appamàõàrammaõà.

Pañhità.

Siyà sammattaniyatà, siyà aniyatà.

Na maggàrammaõà, siyà maggahetukà, siyà maggàdhipatino, siyà na vattabbà maggahetukàti'pi maggàdhipatinoti'pi.

Siyà uppannà, siyà anuppannà, siyà uppàdino.

Siyà atãtà, siyà anàgatà, siyà paccuppannà.

Na vattabbà atitàrammaõàti'pi anàgatàrammaõàti'pi paccuppannàrammaõàti'pi.

Siyà ajjhattà, siyà bahiddhà, siyà ajjhattabahiddhà.

Bahiddhàrammanà.

Anidassanàppañighà. [PTS Page 242] [\q 242/]

566. Sammàdiññhi hetu. Satta maggaïgà na hotu.

Sahetukà.

Hetusampayuttà.

Sammàdiññhi hetu ceva sahetukà ca. Satta maggaïgà na vattabbà hetu ceva sahetukàti. Sahetukàce'va na ca hetu.

Sammàdiññhi hetu ce'va hetusampayuttà ca, satta maggaïgà na vattabbà hetu ce'va hetusampayuttà'ti, hetusampayuttàce'va na ca hetu.

Satta maggaïgà na hotu sahetukà. Sammàdiññhi na vattabbà na hetu sahetukàti'pina hetu hetukàti'pi.

[BJT Page 030] [\x 30/]

567. Sappaccayà.

Saïkatà.

Anidassanà.

Appañighà.

Aråpà.

Lokuttarà.

Kenaci vi¤¤eyyà, kenaci na vi¤¤eyyà.

No àsavà.

Anàsavà.

âsavavippayuttà.

Na vattabbà àsavà ce'va sàsavàti'pi sàsavà ce'va no ca àsavàti'pi.

Na vattabbà àsavà ce'va àsavasampayuttàti'pi àsavasampayuttàce'va no ca àsavàti'pi.

âsavavippayuttà, anàsavà.

568. No saüyojanà -pe- no ganthà -pe- no oghà -pe no yogà -pe- no nãvaraõà -pe- no paràmàsà -pe-

569. Sàrammaõà.

No città.

Cetasikà.

Cittasampayuttà.

Cittasaüsaññhà.

Cittasamññhànà.

Cittasahabhuno.

Cittànuparivattino.

Cittasaüsaññhasamuññhànà.

Cittasaüsaññhasamuññhànasahabhuno.

Cittasaüsaññhasamuññhànànuparivattino.

Bàhirà.

No upàdà.

Anupàdinnà.

[BJT Page 032] [\x 32/]

570. No upàdànà -pe- no kilesà -pe- na dassanena pahàtabbà.

Na bhàvanàya pahàtabbà

Na dassanena pahàtabbahetukà.

Na bhàvanàya pahàtabbahetukà.

Sammàsaïkappo avitakko. Satta maggaïgà siyà savitakkà, siyà avitakkà.

Sammàsaïkappo savicàro. Satta maggaïgà siyà savicàrà, siyà avicàrà.

Sammàsaïkappo sappãtiko. Satta maggaïgà siyà sappãtikà, siyà appãtikà.

Sammàsaïkappo pãtisahagato. Satta maggaïgà siyà pãtisahagatà, siyà na pãtisahagatà.

Sammàsaïkappo sukhasahagato. Satta maggaïgà siyà sukhasahagatà, siyà na sukhasahagatà.

Sammàsaïkappo na upekkhàsahagato satta maggaïgà siyà upekkhàsahagatà, siyà upekkhàsahagatà. [PTS Page 243] [\q 243/]

Na kàmàvacarà.

Na råpàvacarà.

Na aråpàvacarà.

Apariyàpannà.

Jiyà niyyànikà, siyà aniyyànikà.

Siyà niyatà, siyà aniyatà.

Anuttarà.

Araõàti.

Pa¤hapucchakaü.

Maggavibhaïgo niññhito.