Evaü me sutaü: ekaü samayaü bhagavà sàvatthiyaü viharati jetavane anàthapiõóikassa àràme. Atha kho pa¤cakaïgo thapati a¤¤ataraü purisaü àmantesi: 'ehi tvaü ambho purisa, yenàyasmà anuruddho tenupasaïkama. Upasaïkamitvà mama vacanena àyasmato [PTS Page 145] [\q 145/] anuruddhassa pàde sirasà vandàhi. Pa¤cakaïgo bhante, thapati àyasmanto anuruddhassa pàde sirasà vandatã'ti. Eva¤ca vadehi: adhivàsetu kira bhante, àyasmà anuruddho pa¤cakaïgassa thapatissa svàtanàya attacatuttho bhattaü, yena ca kira bhante, àyasmà anuruddho pagevataraü àgaccheyya, pa¤caïgo bhante, thapati bahukicco bahukaraõãyo ràjakaraõãyenà'ti.

Evaü bhanteti kho so puriso pa¤caïgassa thapatissa pañissutvà yenàyasmà anuruddho tenupasaïkami. Upasaïkamitvà àyasmantaü anuruddhaü abhivàdetvà ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho so puriso àyasmantaü anuruddhaü etadavoca: 'pa¤caïgo bhante, thapati àyasmato anuruddhassa pàde sirasà vandati. Evaü ca vadeti: 'adhivàsetu kira bhante, àyasmà anuruddho pa¤cakaïgassa thapatissa svàtanàya attacatuttho bhattaü. Yena ca kira bhante, àyasmà anuruddho pagevataraü àgaccheyya. Pa¤cakaïgo bhante, thapati bahukicco bahukaraõãyo ràjakaraõãyenà'ti. Adhivàsesi kho àyasmà anuruddho tuõhãbhàvena. Atha kho àyasmà anuruddho tassà rattiyà accayena pubbanhasamayaü nivàsetvà pattacãvaramàdàya yena pa¤cakaïgassa thapatissa nivesanaü tenupasaïkami. Upasaïkamitvà pa¤¤atte àsane nisãdi. Atha kho pa¤cakaïgo thapati àyasmantaü anuruddhaü paõãtena bhojanãyena sahatthà santappesi sampavàresi. Atha kho pa¤cakaïgo thapati àyasmantaü anuruddhaü bhuttàviü oõãtapattapàõãü a¤¤ataraü nãcaü àsanaü gahetvà ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho pa¤cakaïgo thapati àyasmantaü anuruddhaü etadavoca:

Idha maü bhante1 therà bhikkhå upasaïkamitvà evamàhaüsu: 'appamàõaü gahapati, cetovimuttiü bhàvehã'ti. Ekacce therà evamàhaüsu: 'mahaggataü gahapati, cetovimuttiü bhàvehã'ti. Yà càyaü bhante, appamàõà cetovimutti, yà ca mahaggatà cetovimutti, ime dhammà nànatthà ceva [PTS Page 146] [\q 146/] nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà bya¤janameva nànanti?

Tena hi gahapati, ta¤¤evettha pañibhàtu apannakaü te ito bhavissatãti.

-------------------------

1. Idha bhante- [PTS]

[BJT Page 334] [\x 334/]

Mayhaü kho bhante, evaü hoti. Yà càyaü appamàõà ceto vimutti, yà ca mahaggatà cetovimutti, ime dhammà ekatthà bya¤janameva nànanti.

Yà càyaü gahapati, appamàõà cetovimutti, yà ca mahaggatà cetovimutti, ime dhammà nànatthà ceva nànàbya¤janà ca. Tadaminàpetaü gahapati, pariyàyena veditabbaü, yathà ime dhammà nànatthà ceva nànàbya¤janà ca.

Katamà ca gahapati, appamàõà cetovimutti? Idha gahapati bhikkhå mettàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati. Tathà dutiyaü tathà tatiyaü tathà catutthiü. Iti uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü mettàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjhena pharitvà viharati. Karuõàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati. Tathà dutiyaü tathà tatiyaü tathà catutthiü. Iti

Uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü karuõàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjhena pharitvà viharati. Muditàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati. Tathà dutiyaü tathà tatiyaü tathà catutthiü. Iti uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü muditàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjhena pharitvà viharati. Upekkhàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati. Tathà dutiyaü tathà tatiyaü tathà catutthiü. Iti uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü upekkhàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjhena pharitvà viharati. Tathà dutiyaü tathà tatiyaü tathà catutthiü. Iti uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü upekkhàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjhena pharitvà viharati. Ayaü vuccati gahapati appamàõà cetovimutti.

Katamà ca gahapati mahaggatà cetovimutti? Idha gahapati bhikkhu yàvatà ekaü rukkhamålaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayaü vuccati gahapati, mahaggatà cetovimutti. Idha pana gahapati bhikkhu yàvatà dve và tãõi và rukkhamålàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati ayampi vuccati gahapati mahaggatà cetovimutti. Idha pana gahapati, bhikkhu yàvatà ekaü gàmakkhettaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayampi vuccati gahapati, mahaggatà ceto vimutti. Idha pana gahapati, bhikkhu yàvatà dve và tãõi và gàmakkhettàni pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayampi vuccati gahapati, mahaggatà ceto vimutti. Idha pana gahapati, bhikkhu yàvatà ekaü mahàrajjaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayampi vuccati gahapati, mahaggatà cetovimutti. Idha [PTS Page 147] [\q 147/] pana gahapati, bhikkhu yàvatà dve và tãõi và mahàrajjàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati, ayampi vuccati gahapati, mahaggatà cetovimutti. Idha pana gahapati bhikkhu yàvatà samuddapariyantaü pañhaviü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayampi vuccati gahapati, mahaggatà cetovimutti. Iminà kho etaü gahapati pariyàyena veditabbaü yathà ime dhammà nànatthà ceva nànàbya¤jenà ca.

Catasso kho imà gahapati, bhavåpapattiyo, katamà catasso? Idha gahapati ekacco parittàbhàti pharitvà adhimuccitvà viharati. So kàyassa bhedà parammaraõà parittàbhànaü devànaü sahavyataü upapajjati. Idha pana gahapati, ekacco appamàõàbhàti pharitvà adhimuccitvà viharati. So kàyassa bhedà parammaraõà appamàõà bhànaü devànaü sahavyataü upapajjati. Idha pana gahapati, ekacco saïkiliññhàbhàti pharitvà adhimuccitvà viharati. So kàyassa bhedà parammaraõà saïkiliññhàbhànaü devànaü sahavyataü upapajjati. Idha pana gahapati, ekacco parisuddhàbhàti pharitvà adhimuccitvà viharati. So kàyassa bhedà parammaraõà parisuddhàbhànaü devànaü sahavyataü upapajjati. Imà kho gahapati, catasso bhavåpapattiyo.

[BJT Page 336] [\x 336/]

Hoti khe so gahapati, samayo, yà tà devatà ekajjhaü sannipatanti. Tàsaü ekajjhaü sannipatitànaü vaõõanànattaü hi kho pa¤¤àyati. No ca àbhànànattaü. Seyyathàpi gahapati, puriso sambahulàni telappadãpàni ekaü gharaü paveseyya, tesaü ekaü gharaü pavesitànaü accinànattaü hi kho pa¤¤àyetha no ca àbhànànattaü. Evameva kho gahapati, hoti kho so samayo, yà tà devatà ekajjhaü sannipatanti, [PTS Page 148] [\q 148/] tàsaü ekajjhaü sannipatitànaü vaõõanànattaü hi kho pa¤¤àyati. No ca àbhànànattaü. Hoti kho so gahapati samayo, yà tà devatà tato vipakkamanti, tàsaü tato vipakkamantãnaü vaõõanànattaü ceva pa¤¤àyati, àbhànànanta¤ca. Seyyathàpi gahapati, puriso tàni sambahulàni telappadipàni tamhà gharà nãhareyya tesaü tato niharantànaü accinànattaü ceva pa¤¤àyetha àbhànànatta¤ca. Evameva kho gahapati, hoti kho so samayo, yà tà devatà tato vipakkamanti. Tàsaü tato vipakkamantãnaü vaõõanànattaü ceva pa¤¤àyati àbhànànatta¤ca. Na kho gahapati, tàsaü devatànaü evaü hoti: idaü amhàkaü niccanti và dhuvanti và sassatanti và. Api ca yattha yattheva tà devatà adhivasanti1 tattha tattheva tà devatà abhiramanti. Seyyathàpi gahapati, makkhikànaü kàjena và piñakena và harãyamànànaü na evaü hoti: idaü amhàkaü niccanti và dhuvanti và sassatanti và, api ca yattha yattheva tà makkhikà abhinivisanti, tattha tattheva tà makkhikà abhiramanti. Evameva kho gahapati tàsaü devatàü na evaü hoti: idaü amhàkaü niccanti và dhuvanti và sassatanti và, api ca yattha yattheva tà devatà adhivasanti, tattha tattheva tà devatà abhiramantãti.

Evaü vutte àyasmà sabhiyo kaccàno àyasmantaü anuruddhaü etadavoca: sàdhu bhante anuruddha, atthi ca me phattha uttariü pañipucchitabbaü. Yà tà bhante devatà àbhà, sabbà tà parittàbhà? Udàhu santettha ekaccà devatà appamàõàbhàti?

Tadaïgena kho àvuso kaccàna, santi pana ettha2 ekaccà devatà parittàbhà, santi panetthekaccà devatà appamàõàbhàti.

Ko nu kho bhante anuruddha, hetu, ko paccayo. Yena tàsaü devatànaü ekaü devanikàyaü upapannànaü santetthekaccà [PTS Page 149] [\q 149/] devatà parittàbhà? Santi panetthekaccà devatà appamàõàbhàti?

Tena hàvuso kaccàna, taüyevettha pañipucchissàmi yathà te khameyya, tathà naü vyàkareyyàsi. Taü kimma¤¤asi àvuso kaccàna, yvàyaü bhikkhu yàvatà ekaü rukkhamålaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Yo càyaü bhikkhu yàvatà dve và tãõi và rukkhamålàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü katamà cittabhàvanà mahaggatataràti?

--------------------------

[BJT Page 338] [\x 338/]

Yvàyaü bhante bhikkhå yàvatà dve và tãõi và rukkhamålàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati ayaü imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü mahaggatataràti.

Taü kimma¤¤asi àvuso kaccàna, yvàyaü bhikkhu yàvatà dve và tiõi và rukkhamålàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Yo càyaü bhikkhu yàvatà ekaü gàmakkhettaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü katamà cittabhàvanà mahaggatataràti?

Yvàyaü bhante bhikkhu yàvatà ekaü gàmakkhettaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati ayaü imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü mahaggatataràti.

Taü kimma¤¤asi àvuso kaccàna, yvàyaü bhikkhu yàvatà ekaü gàmakkhettaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Yo càyaü bhikkhu yàvatà dve và tãõi và gàmakkhettàni mahaggatanti pharitvà [PTS Page 150] [\q 150/] adhimuccitvà viharati. Imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü katamà cittabhàvanà mahaggatataràti?

Yvàyaü bhante bhikkhu yàvatà dve và tãõi và gàmakkhettàni mahaggatanti pharitvà

Adhimuccitvà viharati ayaü imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü mahaggatataràti.

Taü kimma¤¤asi àvuso kaccàna, yvàyaü bhikkhu yàvatà dve và tiõi và gàmakkhettàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Yo càyaü bhikkhu yàvatà ekaü mahàrajjaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü katamà cittabhàvanà mahaggatataràti?

Yvàyaü bhante bhikkhu yàvatà ekaü mahàrajjaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayaü imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü mahaggatataràti.

Taü kimma¤¤asi àvuso kaccàna, yvàyaü bhikkhu yàvatà ekaü mahàrajjaü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Yo càyaü bhikkhu yàvatà dve và tãõi và mahàrajjàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü katamà cittabhàvanà mahaggatataràti?

Yvàyaü bhante bhikkhu yàvatà dve và tãõi và mahàrajjàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayaü imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü mahaggatataràti.

Taü kimma¤¤asi àvuso kaccàna, yvàyaü bhikkhu yàvatà dve và tãõi và mahàrajjàni mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Yo càyaü bhikkhu yàvatà samaddapariyantaü pañhaviü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü katamà cittabhàvanà mahaggatataràti?

[BJT Page 340] [\x 340/]

Yvàyaü bhante, bhikkhu yàvatà samaddapariyantaü pañhaviü mahaggatanti pharitvà adhimuccitvà viharati. Ayaü imàsaü ubhinnaü cittabhàvanànaü mahaggatataràti.

Ayaü kho àvuso kaccàna, hetu ayaü paccayo, yena tàsaü devatànaü ekaü devanikàyaü upapannànaü santetthekaccà devatà parittàbhà, santi panetthekaccà devatà appamàõàbhàti.

Sàdhu bhante anuruddha, atthi ca me ettha uttariü pañipucchitabbaü. Yàvatà bhante, devatà àbhà, sabbà tà saïkiliññhàbhà? Udàhu santetthekaccà devatà parisuddhàbhàti?

[PTS Page 151] [\q 151/]

Tadaïgena kho àvuso kaccàna, santetthekaccà devatà saïkaliññhàbhà santi panetthekaccà devatà parisuddhàbhàti.

Ko nu kho bhante anuruddha, hetu ko paccayo, yena tàsaü devatànaü ekaü devanikàyaü upapannànaü santetthekaccà devatà saïkaliññhàbhà santi panetthekaccà devatà parisuddhabhàti.

Tena hàvuso kaccàna, upamaü te karissàmi. Upamàyapidhekacce vi¤¤å purisà bhàsitassa atthaü àjànanti. Seyyathàpi àvuso kaccàna, telappadãpassa jhàyato telampi aparisuddhaü, vaññipi aparisuddhà, so telassapi aparisuddhattà vaññiyàpi aparisuddhattà andhandhaü viya jhàyàti. Evameva kho àvuso kaccàna, idhekacco bhikkhu saükiliññhàbhàti pharitvà adhimuccitvà viharati. Tassa kàyaduññhullampi na suppañippassaddhaü hoti. Thãnamiddhampi na susamåhataü hoti. Uddhaccakukkuccampi na suppañivinãtaü hoti. So kàyaduññhullassapi na suppañippassaddhattà thãnamiddhassapi na susamåhattà uddhaccakkuccassapi na suppañivinãtattà andhandhaü viya jhàyati. So kàyassa bhedà parammaraõà saükiliññhàbhànaü devànaü sahavyataü upapajjati. Seyyathàpi àvuso kaccàna, telappadãpassa jhàyato telampi parisuddhaü, vaññipi parisuddhà, so telassapi parisuddhattà vaññiyàpi parisuddhattà na andhandhaü viya jhàyati. Evameva kho àvuso kaccàna, idhekacco bhikkhu parisuddhàbhàti pharitvà adhimuccitvà viharati. Tassa kàyaduññhullampi suppañippassaddhaü hoti. Thãnamiddhampi susamåhataü hoti. Uddhaccakukkuccampi suppañivinãtaü hoti. So kàyaduññhullassapi suppañippassaddhattà thãnamiddhassapi susamåhatattà uddhaccakukkuccassapi suppañivinãtattà na andhandhaü viya jhàyati. So kàyassa bhedà parammaraõà parisuddhàbhànaü devànaü sahavyataü upapajjati.

[PTS Page 152] [\q 152/]

Ayaü kho avuso kaccàna, hetu ayaü paccayo, yena tàsaü devatànaü ekaü devanikàyaü upapannànaü santetthekaccà devatà saïkiliññhàbhà, santi panetthekaccà devatà parisuddhàbhàti.

Evaü vutte àyasmà sabhiyo kaccàno àyasmantaü anuruddhaü etadavoca: 'sàdhu bhante anuruddha, na bhante, àyasmà anuruddho evamàha: evaü me sutanti và, evaü arahati bhavitunti và.

[BJT Page 342] [\x 342/]

Atha ca pana bhante, àyasmà anuruddho 'evampi tà devatà itipi tà devatàttheva bhàsati. Tassa mayhaü bhante, evaü hoti: addhàyasmatà anuruddhena tàhi devatàhi saddhiü sannivutthapubba¤ceva sallapitapubba¤ca sàkacchà ca samàpajjitapubbàti.

Addhà kho te ayaü àvuso kaccàna, àsajja upanãya vàcà bhàsità. Api ca te ahaü vyàkarissàmi. Dãgharattaü kho àvuso kaccàna, tàhi devatàhi saddhiü sannivutthapubba¤ceva sallapitapubba¤ca sàkacchà ca samàpajjitapubbàti.

Evaü vutte àyasmà sabhiyo kaccàno pa¤cakaïgaü thapatiü etadavoca: 'làbhà te gahapati. Suladdhaü te gahapati. Yaü tvaü ceva taü saïkhàdhammaü pahàsi. Maya¤ci'maü dhammapariyàyaü alatthamhà savaõàyà'ti.

Anuruddha suttaü sattamaü