Atha jaràsuttaniddeso1 vuccati:

6 - 1
Appaü       vata jãvitaü idaü
Oraü vassasatàpi mãyati, 2
Yo cepi aticca jãvati
Atha kho so jarasàpi mãyati.

Appaü vata jãvitaü idanti - 'jãvita'nti àyu ñhiti3 yapanà yàpanà irãyanà vattanà pàlanà jãvitaü jãvitindriyaü; apica dvãhi kàraõehi appakaü jãvitaü, thokakaü jãvitaü; ñhitiparittatàya và appakaü jãvitaü, sarasaparittatàya và appakaü jãvitaü. Kathaü ñhitiparittatàya và appakaü jãvitaü? Atãte cittakkhaõe jãvittha na jãvati na jãvissati; anàgate cittakkhaõe jãvissati na jãvati na jãvittha; paccuppanne cittakkhaõe jãvati na jãvittha na jãvissati.

1. Jãvitaü attabhàvo ca sukhadukkhà ca kevalà,
Ekacittasamàyuttà lahuso vattate khaõo.

2. Cullàsãti sahassàni kappà4 tiññhanti ye marå,
Natveva tepi jãvanti dvãhi cittehi saüyutu5.

3. Ye [PTS Page 118] [\q 118/]      niruddhà marantassa tiññhamànassa và idha,
Sabbepi6 sadisà khandhà gatà appañisandhikà. 7

4. Anantarà ca ye bhaggà ye ca bhaggà anàgatà,
Tadantare niruddhànaü vesamaü8 natthi lakkhaõe.

5. Anibbattena na jàto paccuppannena jãvati,
Cittabhaïgà mato loko pa¤¤attiparamatthiyà. 9

6. Yathà ninnà pavattanti chandena pariõàmità,
Acchinnadhàrà vattanti saëàyatanapaccayà.

7. Anidhànagatà bhaggà pu¤jo natthi anàgate,
Nibbattàyeva tiññhanti àragge sàsapåpamà.

1. Jaràsuttaü - sãmu11 2. Mãyyati - så, sa. 3. âyuññhiti - sãmu11. 4. Kappaü - vi. 5. Samohità - sãmu 11. Samàhità - vi. 6. Sabbeva - sãmu11 7. Appañisandhiyà - vi. 8. Vesammaü - sa 9. Paramaññhiyà - vi. Paramaññhiti - sa.

[BJT Page 164] [\x 164/]

8. Nibbattàna¤ca dhammànaü bhaïgo nesaü purakkhato,
Palokadhammà tiññhanti puràõehi amissità.

9. Adassanàto àyanti bhaïgà gacchanti adassanaü1,
Vijjuppàdova àkàse uppajjanti vayanti càti.

Evaü ñhitiparittatàya appakaü jãvitaü.

Kathaü sarasaparittatàya appakaü jãvitaü? Assàsåpanibaddhaü jãvitaü, passàsåpanibaddhaü jãvitaü, assàsapassàsåpanibaddhaü jãvitaü, mahàbhåtupanibaddhaü jãvitaü, kabalãkàràhàråpanibaddhaü jãvitaü, usmåpanibaddhaü jãvitaü, vi¤¤àõåpanibaddhaü jãvitaü. Målampi imesaü dubbalaü, pubbahetu'pi imesaü dubbalà, yepi paccayà te'pi dubbalà, yàpi pabhavikà sàpi2 dubbalà, sahabhupi3 imesaü dubbalà, sampayogà'pi imesaü dubbalà, sahajàpi imesaü dubbalà, yà'pi payojikà sà'pi dubbalà, a¤¤ama¤¤aü niccadubbalà ime, a¤¤ama¤¤aü [PTS Page 119] [\q 119/]      anavaññhità ime, a¤¤ama¤¤aü paripàtayanti ime, a¤¤ama¤¤assa hi natthi tàyità, na càpi ñhapenti a¤¤ama¤¤aü ime. Yo'pi nibbattako so na vijjati.

10. " Na ca kenaci koci hàyati bhaïgabyà4 ime hi sabbaso,
Purimehi pabhàvità ime yepi pabhavakà5 te pure matà
Purimà'pi ca pacchimà'pi ca a¤¤ama¤¤aü na kadàcimàddasu" nti.

Evaü sarasaparittatàya appakaü jãvitaü.

Apica càtummahàràjikànaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü.

Apica càtummahàràjikànaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü.

Apica tàvatiüsànaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü.

Apica yàmànaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü.

Apica tusitànaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü.

Apica nimmàõaratãnaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü.

Apica paranimmitavasavattãnaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü.

Apica brahmakàyikànaü devànaü jãvitaü upàdàya manussànaü appakaü jãvitaü parittaü jãvitaü thokaü jãvitaü khaõikaü jãvitaü lahukaü jãvitaü ittaraü jãvitaü anaddhaniyaü jãvitaü na ciraññhitikaü jãvitaü. Vuttampi cetaü bhagavatà:

"Appamidaü bhikkhave manussànaü àyu, gamanãyo samparàyo, mantàya boddhabbaü, kattabbaü kusalaü, caritabbaü brahmacariyaü, natthi jàtassa amaraõaü, yo bhikkhave ciraü jãvati, so vassasataü appaü và bhiyyo và. "[A]

1. Gacchantyadassanaü - vi 2. Yepi pabhàvikà tepi - sãmu11 3. Sahabhåmi pi - sãmu11. 4. Gandhabbà - sãmu11 5. Pabhàvità - sãmu. 11 [A] màrasaüyutta - pañhamavagga.

[BJT Page 166] [\x 166/]
11. Appamàyu manussànaü hãëeyya naü suporiso,
Careyyàdittasãsova natthi maccussa nàgamo.

12. Accayanti ahorattà jãvitaü uparujjhati,
âyu khãyati maccànaü kunnadãnaüva odakaü. [A]"

Appaü [PTS Page 120] [\q 120/]      vata jãvitaü idaü oraü vassasatàpi mãyatãti1 - kalalakàlepi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, abbudakàlepi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, pesikàlepi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, ghanakàlepi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, pasàkhakàlepi2 cavati marati antaradhàyati vippalujjati, jàtamattopi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, såtigharepi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, addhamàsikopi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, màsikopi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, dvemàsikopi temàsikopi catumàsikopi - pa¤camàsikopi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, chamàsikopi sattamàsikopi aññhamàsikopi navamàsikopi dasamàsikopi - saüvaccharikopi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, dvevassikopi - tivassikopi catuvassikopi pa¤cavassikopi chavassikopi sattavassikopi aññhavassikopi navavassikopi dasavassikopi vãsativassikopi tiüsavassikopi cattàrãsavassikopi pa¤¤àsavassikopi saññhivassikopi sattativassikopi asãtivassikopi navutivassikopi cavati marati antaradhàyati vippalujjatãti 'oraü vassasatàpi mãyati. 3'

Yo cepi aticca jãvatãti - yo vassasataü atikkamitvà jãvati, so ekaü và vassaü4 jãvati, dve và vassàni jãvati, tãõi và vassàni jãvati, cattàri và vassàni jãvati, pa¤ca và vassàni jãvati dasa và vassàni jãvati, vãsatiü và vassàni jãvati, tiüsaü và vassàni jãvati, cattàrãsaü và vassàni jãvatãti 'yo cepi aticca jãvati. '

Atha kho so jarasàpi mãyatãti - yadà jiõõo hoti vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto, khaõóadanto [PTS Page 121] [\q 121/]      palitakeso, 5 vilånaü khalitaüsiro valitaü tilakàhatagatto vaïko bhoggo daõóaparàyaõo, so jaràyapi cavati marati antaradhàyati vippalujjati, natthi maraõamhà mokkho.

13. "Phalànamiva pakkànaü pàto papanato bhayaü,
Evaü jàtàna maccànaü niccaü maraõato bhayaü.

14. Yathàpi kumbhakàrassa kataü mattikabhàjanaü, 6
Sabbaü bhedanapariyantaü7 evaü maccàna jãvitaü.

15. Daharà ca mahantà ca ye bàlà ye ca paõóità.
Sabbe maccuvasaü yanti sabbe maccuparàyaõà, "

1. Mãyatãti - sãmu11. 2. Pa¤casàkhakàlepi - syà. 3 Miyyati - sãmu11. 4. Vassasataü - sãmu11. 5. Phalitakeso - sa. 6. Katà mattikabhàjanà - machasaü. Syà. 7 Sabbe bhedanapariyantà - machasaü. Syà [a]màrasaüyutta - pañhamavagga.

[BJT Page 168] [\x 168/]
16. "Tesaü maccuparetànaü gacchataü paralokato,
Na pità tàyate puttaü ¤àtã và pana ¤àtake.

17. Pekkhata¤¤eva ¤àtãnaü passa làlapataü1 puthu,
Ekamekova maccànaü govajjho viya nãyati,
Evamabbhàhato loko maccunà ca jaràya cà"ti [a.]

Atha kho so jarasàva mãyati

Tenàha bhagavà:
" Appaü vata jãvitaü idaü
Oraü vassasatàpi mãyati,
Yo cepi aticca jãvati
Atha kho so jarasàva mãyatã"ti.

6 - 2

Sovanti janà mamàyite
Na hi santi niccà pariggahà,
Vinàbhàvaü santamevidaü
Iti disvà nàgàramàvase2.

Socanti janà mamàyiteti - ' janà'ti khattiyà ca bràhmaõà ca vessà ca suddà ca gahaññhà ca pabbajità ca devà ca manussà [PTS Page 122] [\q 122/]      ca; mamattàti dve mamattà:

Katamo taõhàmamatto? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, idaü taõhàmamattaü

Katamo diññhimamatto? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; idaü diññhimamattaü. Mamàyitaü vatthuü acchedasaïkinopi socanti. Acchijjantepi socanti. Acchinnepi socanti. Mamàyitaü vatthuü vipariõàmasaïkinopi socanti. Vipariõamantepi socanti. Vipariõatepi socanti, kilamanti, paridevanti, urattàëãü kandanti, sammohaü àpajjantãti 'socanti janà mamàyite. '

Na hi santi niccà pariggahàni - ' pariggahà'ti - dve pariggahà: taõhàpariggaho ca diññhipariggaho ca

Katamo taõhàpariggaho? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàpariggaho.

Katamo diññhipariggaho? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; ayaü diññhipariggaho.

Taõhàpariggaho anicco saïkhato pañiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo viràgadhammo nirodhadhammo vipariõàmadhammo. Diññhipariggaho ca anicco saïkhato3 pañiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo viràgadhammo nirodhadhammo vipariõàmadhammo.
Vuttaü hetaü bhagavatà:

" Passatha no tumhe bhikkhave, taü pariggahaü, yvàssa4 pariggaho nicco dhuvo sassato avipariõàmadhammo sassatisamaü tatheva ñhassatãti? No hetaü bhante. Sàdhu bhikkhave. Ahampi kho etaü bhikkhave pariggahaü na samanupassàmi, yavàssa4 pariggaho nicco dhuvo sassato avipariõàmadhammo sassatisamaü tatheva ñhassatã"ti. [B] pariggahà niccà dhuvà sassatà avipariõàmadhammà natthi na santi na saüvijjanti nupalabbhantãti 'na hi santi niccà pariggahà'.

1. Làlapanaü - sãma11. Làlappataü - machasaü
[A] suttanipàta sallasutta.
2. Na gharamàvase - manupa. 3. Asaïkhato - sãmu1 4. Yvàyaü - sãmu11. Yàyaü - [PTS]
[B] majjhimanikàya - alagaddåpamasutta.

[BJT Page 170] [\x 170/]

Vinàbhàvaü santamevidanti - nànàbhàve vinàbhàve a¤¤athàbhàve sante saüvijjamàne1 upalabbhiyamàne; vuttaü hetaü bhagavatà; "alaü ànanda, mà soci. Mà paridevi. Nanu etaü mayà ànanda, pañigacceva akkhàtaü [PTS Page 123] [\q 123/]      sabbeheva piyehi manàpehi nànàbhàvo vinàbhàvo a¤¤athàbhàvo. Taü kutettha ànanda, labbhà, yaü taü jàtaü bhåtaü saïkhataü palokadhammaü taü vata mà palujjãti netaü ñhànaü vijjatã"ti [a.] Purimànaü purimànaü khandhànaü dhàtånaü àyatanànaü vipariõàma¤¤athàbhàvà pacchimà pacchimà khandhà ca dhàtuyo ca àyatanàni ca pavattantãti 'vinàbhàvaü santamevidaü. '

Iti disvà nàgàramàvaseti - 'itã'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripårã akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatà nàmetaü itãti. Iti disvà - passitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà mamattesåti 'iti disvà'; nàgàramàvaseti2sabbaü gharàvàsapaëibodhaü chinditvà puttadàrapaëibodhaü chinditvà ¤àtipaëibodhaü chinditvà mittàmaccapaëibodhaü chinditvà sannidhipaëibodhaü chinditvà kesamassuü ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà agàrasmà anagàriyaü pabbajitvà aki¤cana3 bhàvaü upagantvà eko careyya vihareyya irãyeyya vatteyya pàleyya yapeyya yàpeyyàti 'iti disvà nàgàramàvase'.

Tenàha bhagavà:

" Socanti janà mamàyite
Na hi santi niccà pariggahà,
Vinàbhàvaü santamevidaü
Iti disvà nàgàramàvase"ti. 2

6 - 3
Maraõenapi taü pahãyati
Yaü puriso mamidanti ma¤¤ati,
Etaü disvàna4 paõóito
Na mamattàya nametha màmako.

Maraõepi taü pahãyatãti - 'maraõa'nti yà5 tesaü tesaü sattànaü tamhà tamhà sattanikàyà cuti cavanatà bhedo [PTS Page 124] [\q 124/]      antaradhànaü maccu maraõaü kàlakiriyà khandhànaü bhedo kalebarassa nikkhepo jãvitindriyassåpacchedo;[B] tanti råpagataü vedanàgataü sa¤¤àgataü saïkhàragataü vi¤¤àõagataü; pahãyatãti - pahãyati jahãyati vijahãyati antaradhàyati vippalujjati. Bhàsitampi hetaü:

1. "Pubbeva maccaü vijahanti bhogà
Macco ca te pubbataraü jahàti,
Asassatà bhogino kàmakàmã
Tasmà na socàmahaü sokakàle. [C]

1. Saüvijjamàne atthi - sãmu1 2. Na gharamàvaseti - manupa. 3. âki¤cana - syà. 4. Etampi viditvà - syà, manupa. 5. Yaü - sãmu1.
[A.] Dãghanikàya - mahàparinibbànasutta [b.] Pañiccasamuppàdavibhaïga. [C] maõikuõóalajàtaka.

[BJT Page 172] [\x 172/]
2. Udeti àpårati veti cando
Atthaïgametvàna paleti såriyo,
Vidità mayà sattuka! Lokadhammà
Tasmà na socàmahaü sokakàle"ti[a]

Maraõenapi taü pahãyati.

Yaü puriso mamidanti ma¤¤atãti - 'ya'nti råpagataü vedanàgataü sa¤¤àgataü saïkhàragataü vi¤¤àõagataü; purisoti saïkhà sama¤¤à pa¤¤atti vohàro nàmaü nàmakammaü nàmadheyyaü nirutti bya¤janaü abhilàpo; mamidanti ma¤¤atãti taõhàma¤¤anàya ma¤¤ati, diññhima¤¤anàya ma¤¤ati, mànama¤¤anàya ma¤¤ati, kilesama¤¤anàya ma¤¤ati, duccaritama¤¤anàya ma¤¤ati, payogama¤¤anàya ma¤¤ati, vipàkama¤¤anàya ma¤¤atãti 'yaü puriso mamidanti ma¤¤ati. '

Etaü disvàna1 paõóitoti - etaü àdãnavaü ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà mamattesåti - etaü2 disvàna; paõóitoti - dhãro pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvãti - 'etaü disvàna paõóito. '

Na mamattàya nametha màmakoti - 'mamattà'ti dve mamattà: [PTS Page 125] [\q 125/]      taõhàmamattaü ca diññhimamattaü ca

Katamo taõhàmamatto? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, idaü taõhàmamatto.

Katamo diññhimamatto? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; idaü diññhimamatto.

Màmakoti - màmako buddhamàmako dhammamàmako saïghamàmako; so taü bhagavantaü mamàyati. Bhagavà taü puggalaü parigaõhàti. Vuttaü hetaü bhagavatà: " ye te bhikkhave bhikkhå kuhà thaddhà lapà siïgã unnaëà asamàhità, na me te bhikkhave, bhikkhu màmakà. Apagatà ca te bhikkhave, bhikkhå imasmà dhammavinayà. Na ca pana te imasmiü dhammavinaye vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti. Ye ca kho te bhikkhave, bhikkhu nikkuhà nillapà dhãrà atthaddhà susamàhità, te kho me bhikkhave, bhikkhu màmakà. Anapagatà ca te bhikkhave, bhikkhå imasmà dhammavinayà; te ca imasmiü dhammavinaye vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti. [B]

3. "Kuhà thaddhà lapà siïgã unnaëà asamàhità,
Na te dhamme viråhanti sammàsambuddhadesite.

4. Nikkuhà nillapà dhãrà atthaddhà susamàhità,
Te ve dhamme viråhanti sammàsambuddhadesite" ti[b]

1. Etampi viditvà - syà. Manupa 2. Etampi - sãmu. 11
[A] jàtaka pa¤cakanipàta maõikuõóalajàtaka, [b] catukkaïguttara uruvelavagga.

[BJT Page 174] [\x 174/]
Na mamattàya nametha màmakoti - màmako taõhàmamattaü pahàya diññhimamattaü pañinissajitvà mamattàya na nameyya, na onameyya, na tanninno assa, na tappoõo na tappabbhàro na tadadhimutto na tadadhipateyyoti - na mamattàya nametha màmako.
Tenàha bhagavà:

" Maraõenapi taü pahãyati
Yaü puriso mamidanti ma¤¤ati,
Etaü disvàna paõóito
Na mamattàya nametha màmako"ti.

6 - 4
Supinena1 [PTS Page 126] [\q 126/]      yathàpi saïgataü2
Pañibuddho puriso na passati,
Evaü3 piyàyitaü janaü
Petaü kàlakataü na passati.

Supinena yathàpi saïgatanti - saïgataü samàgataü samàhitaü sannipatitanti 'supinena yathàpi saïgataü. '

Pañibuddho puriso na passatãti - yathà puriso supinagato candaü passati, suriyaü passati, mahàsamuddaü passati, sineruü pabbataràjànaü passati, hatthiü passati, assaü passati, rathaü passati, pattiü passati, senàbyåhaü passati, àràmaràmaõeyyakaü passati, vanaràmaõeyyakaü passati, bhåmiràmaõeyyakaü passati, pokkharaõãràmaõeyyakaü passati; pañibuddho na ki¤ci passatãti 'pañibuddho puriso na passati. '

Evaü piyàyitaü jananti - 'eva'nti opammasampañipàdanaü; piyàyitaü jananti piyàyitaü mamàyitaü janaü, màtaraü và pitaraü và bhàtaraü và bhaginiü và puttaü và dhãtaraü và mittaü và amaccaü và ¤àtisàlohitaü vàti4 'evaü piyàyitaü janaü. '5 Petaü kàlakataü na passatãti - peto vuccati mato kàlakato, taü petaü na passati, na dakkhati, nàdhigacchati, na vindati, na pañilabhatãti - petaü kàlakataü na passati.

Tenàha bhagavà:

Supinena6 yathàpi saïgataü
Pañibuddho puriso na passati,
Evaü7 piyàyitaü janaü
Petaü kàlakataü na passatã"ti.

6 - 5

Diññhàpi [PTS Page 127] [\q 127/]      sutàpi te janà
Yesaü nàmamidaü pavuccati,
Nàmamevàvasissati
Akkheyyaü petassa jantuno.

Diññhàpi sutàpi te janàti - 'diññhà'ti ye cakkhuvi¤¤àõàhi sambhåtà; sutàti ye sotavi¤¤àõàbhisambhåtà; te janàti khattiyà ca bràhmaõà ca vessà ca suddà ca gahaññhà ca pabbajità ca devà ca manussà càti 'diññhàpi sutàpi te janà'

1. Supinepi - manupa 2. Saükhataü - sa 3. Evampi - manupa. 4. Và - sãmu11. 5. Jananti - sãmu11. Manupa 6. Supinepi - manupa. 7. Evampi - manupa.

[BJT Page 176] [\x 176/]
Yesaü nàmamidaü pavuccatãti - 'yesa'nti khattiyànaü bràhmaõànaü vessànaü suddànaü gahaññhànaü pabbajitànaü devànaü manussànaü; nàmanti saïkhà sama¤¤à pa¤¤atti vohàro nàmaü nàmakammaü nàmadheyyaü nirutti bya¤janaü abhilàpo; pavuccatãti vuccati pavuccati kathiyati bhaõãyati dãpãyati voharãyatãti 'yesaü nàmamidaü pavuccati. '

Nàmamevàvasissati akkheyyanti - råpagataü vedanàgataü sa¤¤àgataü saïkhàragataü vi¤¤àõagataü pahãyati jahãyati antaradhàyati vippalujjatãti nàmamevàvasissati; akkheyyanti akkhàtuü kathetuü bhaõituü dãpayituü voharitunti 'nàmamevàvasissati akkheyyaü. '

Petassa jantuno - 'petassà'ti petassa kàlakatassa; jantunoti sattassa narassa màõavassa posassa puggalassa jãvassa jàgussa1 jantussa indagussa hindagussa manujassàti akkheyyaü petassa jantuno.

Tenàha bhagavà:
"Diññhàpi sutàpi te janà
Yesaü nàmamidaü pavuccati,
Nàmamevàvasissati
Akkheyyaü petassa jantuno"ti.

6 - 6
Sokaparidevamaccharaü2
[PTS Page 128] [\q 128/]      na javanti giddhà mamàyite
Tasmà munayo pariggahaü
Hitvà acariüsu khemadassino.

Sokaparidevamaccharaü2 na jahanti giddhà mamàyiteti 'soko'ti ¤àtivyasanena và phuññhassa bhogavyasanena và phuññhassa rogavyasanena và phuññhassa sãlavyasanena và phuññhassa diññhivyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và vyasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa soko socanà socitattaü antosoko antoparisoko antodàho3 antoparidàho cetaso parijhàyanà domanassaü sokasallaü[a]; paridevoti - ¤àtivyasanena và phuññhassa bhogavyasanena và phuññhassa rogavyasanena và phuññhassa sãlavyasanena và phuññhassa diññhi vyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và vyasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa àdevo paridevo àdevanà paridevanà àdevitattaü paridevitattaü vàcà palàpo vippalàpo làlappo làlappanà4 làlappitattaü5[a]; macchariyanti - pa¤ca macchariyàni: àvàsamacchariyaü kulamacchariyaü làbhamacchariyaü vaõõamacchariyaü dhammamacchariyaü, yaü evaråpaü macchariyaü maccharàyanà maccharàyitattaü vevicchaü kadariyaü kañuka¤cukatà aggahitattaü cittassa, idaü vuccati macchariyaü. [B] api ca khandhamacchariyampi macchariyaü, dhàtumacchariyampi macchariyaü, àyatanamacchariyampi macchariyaü, gàho; idaü vuccati6 macchariyaü.

1. Jatussa - sãmu. 11. Machasaü syà. 2. Maccheraü - manupa. 3. ôàho - sa. 4. Làlappàyanà - sãmu11. Manupa. 5. Làlappàyitattaü - sãmu. 11. Manupa. 6. Gàho vuccati - 11. Manupa.
[A.] Pañiccasamuppàdavibhaïga [b] khuddakavatthuvibhaïga.
 

[BJT Page 178] [\x 178/]
Gedho vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, akusalamålaü akusalanidànaü akusalappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü.

Mamattàti dve mamattà: taõhàmamattaü ca diññhimamattaü ca.

Katamo taõhàmamattaü? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, idaü taõhàmamattaü.

Katamo diññhimamattaü? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; idaü diññhimamattaü;
[PTS Page 129] [\q 129/]
Mamàyitaü vatthuü acchedasaïkino'pi socanti. Acchijjantepi socanti. Acchinnepi socanti. Mamàyitaü vatthuü acchedasaïkino'pi socanti. Acchijjantepi socanti. Acchinnepi socanti. Mamàyitaü vatthuü vipariõàmasaïkino'pi socanti. Vipariõamante'pi1 socanti. Mamàyitaü vatthuü acchedasaïkino'pi paridevanti. Acchijjante'pi paridevanti. Acchinne'pi paridevanti. Mamàyitaü vatthuü vipariõàmasaïkino'pi paridevanti. Vipariõamante'pi paridevanti. Vipariõate'pi paridevanti. Mamàyitaü vatthuü rakkhanti gopenti parigaõhanti. Mamàyanti maccharàyanti. 2 Mamàyitasmiü vatthusmiü sokaü na jahanti. Paridevaü na jahanti. Macchariyaü na jahanti. Gedhaü na jahanti. Nappajahanti na vinodenti na byantiü karonti na anabhàvaü gamentãti - sokaparidevamaccharaü na jahanti giddhà mamàyite.

Tasmà munayo pariggahaü hitvà acariüsu khemadassinoti 'tasmà' ti tasmà taükàraõà taühetu tappaccayà taünidànà etaü àdãnavaü sampassamànà3 mamattesåti tasmà; munayoti monaü vuccati ¤àõaü, yà pa¤¤à pajànanà - pe -
Amoho dhammavicayo sammàdiññhi; tena ¤àõena samannàgatà munayo monappattà. Tãõi moneyyàni: kàyamoneyyaü vacãmoneyyaü manomoneyyaü - pe - saïgajàlamaticca so muni; pariggahoti - dve pariggahà: taõhàpariggaho ca diññhipariggaho ca

Katamo taõhàpariggaho? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàpariggaho.

Katamo diññhipariggaho? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; ayaü diññhipariggaho;

Munayo taõhàpariggahaü pariccajitvà diññhipariggahaü pañinissajitvà cajitvà pariccajitvà pajahitvà vinodetvà byantiü karitvà anabhàvaü gametvà acariüsu vicariüsu4 irãyiüsu vattayiüsu pàlayiüsu yapayiüsu yàpayiüsu; khemadassinoti - [PTS Page 130] [\q 130/]      khemaü vuccati amataü nibbànaü, yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü; khemadassinoti khemadassino tàõadassino lenadassino saraõadassino abhayadassino accutadassino amatadassino nibbànadassinoti 'tasmà munayo pariggahaü hitvà acariüsu khemadassino. '

Tenàha bhagavà:

"Sokaparidevamaccharaü
Na jahanti giddhà mamàyite,
Tasmà munayo pariggahaü
Hitvà acariüsu khemadassino"ti.

6 - 7
Patilãnacarassa bhikkhuno
Bhajamànassa vivittamàsanaü, 5
Sàmaggiyamàhu tassetaü6
Yo attànaü7 bhavane na dassaye.

1. Vipariõàmantepi - machasaü, syà. 2. Mamàyitanti maccharàyitanti - syà. 3. Sampassamàno - sãmu1. 4. Vihariüsu - machasaü 5. Vivittamànasaü - manupa. 6. Tassa taü - manupa. Syà. 7. Attaü - manupa.

[BJT Page 180] [\x 180/]
Patilãnacarassa bhikkhunoti - patilãnacarà vuccanti satta sekhà; arahà patilãno. Kiü kàraõà patilãnacarà vuccanti satta sekhà? Te tato tato cittaü patilãnentà patikuñentà1 pativaññentà sannirumbhentà2 sanniggaõhantà sannivàrentà rakkhantà gopentà caranti viharanti irãyanti vattenti pàlenti yapenti yàpenti. Cakkhudvàre cittaü patilãnentà patikuñentà pativaññentà sannirumbhentà sanniggaõhantà sannivàrentà rakkhantà gopentà caranti viharanti irãyanti vattenti pàlenti yapenti yàpenti. Sotadvàre cittaü - ghànadvàre cittaü jivhàdvàre cittaü kàyadvàre cittaü - manodvàre cittaü patilãnentà patikuñentà pativaññentà sannirumbhentà sanniggaõhantà sannivàrentà rakkhantà gopentà [PTS Page 131] [\q 131/]      caranti viharanti irãyanti vattenti pàlenti yàpenti yàpenti. Yathà kukkuñapattaü và nahàrudaddulaü và aggimhi pakkhittaü patilãyati patikuñati pativaññati na sampasàrãyati, evamevaü te tato tato cittaü patilãnentà patikuñentà pativaññentà sannirumbhentà sanniggaõhantà sannivàrentà rakkhantà gopentà caranti viharanti irãyanti vattenti pàlenti yapenti yàpenti. Cakkhudvàre cittaü - sotadvàre cittaü ghànadvàre cittaü jivhàdvàre cittaü - kàyadvàre cittaü - manodvàre cittaü patilãnentà patikuñentà pativaññentà sannirumbhentà sanniggaõhantà sannivàrentà rakkhantà gopentà caranti viharanti irãyanti vattenti pàlenti yapenti yàpenti. Taü kàraõà patilãnacarà vuccanti satta sekhà. Bhikkhunotiputhujjanakalyàõakassa3 và bhikkhuno sekhassa và bhikkhunoti ' patilãnacarassa bhikkhuno. '

Bhajamànassa vivittamàsananti - àsanaü vuccati yattha nisãdanti, ma¤co pãñhaü bhisi taññikà cammakhaõóo tiõasanthàro paõõasantharo palàlasanthàro; taü àsanaü asappàyaråpadassanena rittaü vivittaü pavivittaü, asappàyasaddasavaõena asappàyagandhaghàyanena asappàyarasasàyanena - asappàyaphoññhabbaphusanena - asappàyehi pa¤cahi kàmaguõehi rittaü vivittaü pavivittaü, taü vivittaü àsanaü bhajato sambhajato sevato nisevato saüsevato pañisevatoti 'bhajamànassa vivittamàsanaü. '.

Sàmaggiyamàhu tassetaü yo attànaü bhavane na dassayeti'sàmaggã'ti4 tisso sàmaggiyo: gaõasàmaggi dhammasàmaggi anabhinibbattisàmaggi. Katamà gaõasàmaggi? Bahå cepi bhikkhå samaggà sammodamànà [PTS Page 132] [\q 132/]      avivadamànà khãrodakãbhåtà a¤¤ama¤¤aü piyacakkhåhi sampassantà viharanti. Ayaü gaõasàmaggi. Katamà dhammasàmaggi? Cattàro satipaññhànà cattàro sammappadhànà cattàro iddhipàdà pa¤cindriyàni pa¤cabalàni satta bojjhaïgà ariyo aññhaïgiko maggo, te ekato pakkhandanti pasãdanti sampatiññhanti vimuccanti. Na tesaü dhammànaü vivàdo pavivàdo atthi. Ayaü dhammasàmaggi.

1. Patikujjantà - syà. 2. Sanniruddhattà - machasaü. Syà. 3. Kalyàõaputhujjanassa - syà. 4. Sàmaggiyoti - sãmu. 11 Sàmaggiyàti - syà.

[BJT Page 182. [\x 182/]     ]
Katamà anabhinibbattisàmaggi? Bahå cepi bhikkhu anupàdisesàya nibbànadhàtuyà parinibbàyanti. Na tena1 nibbànadhàtuyà ånattaü và puõõattaü và pa¤¤àyati. Ayaü anabhinibbattisàmaggi.

Bhavaneti - nerayikànaü nirayo bhavanaü tiracchànayonikànaü tiracchànayoni bhavanaü; pettivisayikànaü pettivisayo bhavanaü; manussànaü manussaloko bhavanaü; devànaü devaloko bhavananti 'sàmaggiyamàhu tassetaü. '

Yo attànaü bhavane na dassayeti - tassesà sàmaggi etaü channaü etaü patiråpaü etaü anucchavikaü etaü anulomaü, yo evaü pañicchanne niraye attànaü na dasseyya, tiracchànayoniyà attànaü na dasseyya, pettivisaye attànaü na dasseyya, manussaloke attànaü na dasseyya, devaloke attànaü na dasseyyàti. Evamàhu evamàhaüsu evaü kathenti evaü bhaõanti evaü dãpayanti evaü voharantãti 'sàmaggiyamàhu tassetaü yo attànaü bhavane na dassaye. '

Tenàha bhagavà:

"Patilãnacarassa bhikkhuno
Bhajamànassa vicittamàsanaü,
Sàmaggiyamàhu tassetaü
Yo attànaü bhavane na dassaye"ti.

6 - 8
Sabbattha [PTS Page 133] [\q 133/]      munã anissito
Na piyaü kubbati nopi appiyaü,
Tasmiü paridevamaccharaü
Paõõe vàri yathà na lippati.

Sabbattha munã anissitoti - 'sabbaü' vuccati dvàdasàyatanàni: cakkhu¤ceva råpà ca, sota¤ca saddà ca, ghàna¤ca gandhà ca, jivhà ca rasà ca, kàyo ca phoññhabbà ca, mano ca, dhammà ca; munãti monaü vuccati ¤àõaü - pe -

Saïgajàlamaticca so muni; anissitoti - dve nissayà: taõhànissayo ca diññhinissayo ca

Katamo taõhànissayo? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhànissayo.

Katamo diññhinissayo? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; ayaü diññhinissayo.

Muni taõhànissayaü pahàya diññhinissayaü pañinissajitvà cakkhuü anissito sotaü anissito ghànaü anissito jivhaü anissito kàyaü anissito manaü anissito råpe sadde gandhe rase phoññhabbe dhamme kulaü gaõaü àvàsaü làbhaü yasaü pasaüsaü sukhaü cãvaraü piõóapàtaü senàsanaü gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü kàmadhàtuü råpadhàtuü aråpadhàtuü kàmabhavaü råpabhavaü aråpabhavaü sa¤¤àbhavaü asa¤¤àbhavaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavaü ekavokàrabhavaü catuvokàrabhavaü pa¤cavokàrabhavaü atãta1 anàgataü paccuppannaü diññhaü sutaü mutaü vi¤¤àtaü sabbe dhamme anissito anallãno anupagato anajjhosito2 anadhimutto nikkhanto nissaño3 vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharatãti 'sabbattha munã

1. Tesaü - sãmu. 1 2. Anajjhesito - sãmu. 3. Nissato - sa.

[BJT Page 184] [\x 184/]
Na piyaü kubbati nopi appiyanti - piyàti dve piyà: sattà và saïkhàrà và. Katame sattà piyà? Idha yassa te honti atthakàmà hitakàmà phàsukàmà yogakkhemakàmà, màtà và pità và bhàtà [PTS Page 134] [\q 134/]      và bhaginã và putto và dhãtà và mittà và amaccà và ¤àtã và sàlohità và, ime sattà piyà. Katame saïkhàrà piyà? Manàpikà råpà manàpikà saddà manàpikà gandhà manàpikà rasà manàpikà phoññhabbà, ime saïkhàrà piyà.

Appiyàti - dve appiyà: sattà và saïkhàrà và. Katame sattà appiyà? Idha yassa te honti anatthakàmà ahitakàmà aphàsukàmà ayogakkhemakàmà jãvità voropetukàmà, ime sattà appiyà. Katame saïkhàrà appiyà? Amanàpikà råpà amanàpikà saddà amanàpikà gandhà amanàpikà rasà amanàpikà phoññhabbà, ime saïkhàrà appiyà.

Na piyaü kubbati nopi appiyanti ' ayaü me satto piyo, ' ime ca me saïkhàrà manàpà'ti ràgavasena piyaü na karoti. 'Ayaü me satto appiyo, ime saïkhàrà amanàpà'ti pañighavasena appiyaü na karoti na janeti na sa¤janeti na nibbatteti nàbhinibbattetãti 'na piyaü kubbati nopi appiyaü'.

Tasmiü paridevamaccharaü paõõe vàri yathà na lippatãti - 'tasmi'nti tasmiü puggale arahante khãõàsave, paridevoti - ¤àtivyasanena và phuññhassa bhogavyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và vyasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena dukkhadhammena phuññhassa àdevo paridevo àdevanà paridevanà àdevitattaü paridevitattaü vàcà palàpo vippalàpo làlappo làlappanà1 làlappitattaü [a2] macchariyanti pa¤ca macchariyàni: àvàsamacchariyaü kulamacchariyaü làbhamacchariyaü vaõõamacchariyaü dhammamacchariyaü. Yaü evaråpaü macchariyaü maccharàyanà maccharàyitattaü vevicchaü kadariyaü kañuka¤cukatà3 aggahitattaü cittassa, idaü vuccati macchariyaü. [B] apica, khandhamacchariyampi macchariyaü, dhàtumacchariyampi [PTS Page 135] [\q 135/]      macchariyaü, àyatanamacchariyampi macchariyaü, gàho vuccati macchariyaü.

Paõõe vàri yathà na lippatãti - paõõaü vuccati padumapattaü; vàri vuccati udakaü; yathà vàri padumapatte na lippati na saülippati na upalippati, alittaü asaülittaü anupalittaü, evamevaü tasmiü puggale arahante khãõàsave paridevo ca macchariya¤ca na lippati na saülippati na upalippati alitto asaülitto anupalitto; so ca puggalo tehi kilesehi na lippati na saülippati na upalippati alitto asaülitto anupalitto nikkhanto nissaño4 vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharatãti 'tasmiü paridevamaccharaü paõõe vàri yathà na lippati. '

1. Làlappàyanà - sãmå11. 2. Làlappàyitattaü sãmå11. Manupa. 3. Kañuka¤catà - manupa. 4. Nissato - sa. [A] vibhaïgapàëi - pañiccasamuppàdavibhaïga. [B] khuddakavatthuvibhaïga.

[BJT Page 186] [\x 186/]
Tenàha bhagavà:
"Sabbattha munã anissito
Na piyaü kubbati nopi appiyaü,
Tasmiü paridevamaccharaü
Paõõe vàri yathà na lippatã"ti.

6 - 9

Udabindu yathàpi pokkhare
Padume vàri yathà na lippati, 1
Evaü muni nopalippati
Yadidaü diññhasutaü2 mutesu và.

Udabindu yathàpi pokkhareti - udabindu vuccati udakathevo;3 pokkharaü vuccati padumapattaü; yathà udabindu padumapatte na lippati na palippati na upalippati alittaü apalittaü4 anupalittanti 'udabindu yathàpi pokkhare. '

Padume vàri yathà na lippatãti - padumaü vuccati padumapupphaü;5 vàri vuccati udakaü, yathà vàri padumapupphe na lippati na palippati na upalippati alittaü apalittaü anupalittanti 'padume vàri yathà na lippati'

Evaü [PTS Page 136] [\q 136/]      muni nopalippati yadidaü diññhasutaü mutesu vàti - ' eva'nti opammasampañipàdanaü, munãti monaü vuccati ¤àõaü - pe -

Saïgamaticca so muni; 'lepà'ti dve lepà: taõhàlepo ca diññhilepo
Katamo taõhàlepo? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàlepo.

Katamo diññhilepo? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; ayaü diññhilepo; muni taõhàlepaü pahàya diññhilepaü pañinissajitvà diññhe na lippati, sute na lippati, mute na lippati, vi¤¤àte na lippati na palippati na upalippati. Alitto apalitto anupalitto nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharatãti 'evaü muni nopalippati yadidaü diññhasutaü mutesu và. '

Tenàha bhagavà:
" Udabindu yathàpi pokkhare
Padume vàri yathà na lippati,
Evaü muni nopalippati
Yadidaü diññhasutaü6 mutesu và"ti.

6 - 10
Dhono na hi tena ma¤¤ati
Yadidaü diññhasutaü6 mutesu và,
Nतena visuddhimicchati
Na hi so rajjati no virajjati.

1. Limpati - mu. 11. Syà 2. Diññhasute - sãmu. 11 3. Udakatthavako - pu 4. Asaülittaü - sãmu11 5. Padumapattaü - sãmu1 6. Diññhasute - sãmu11.

[BJT Page 188] [\x 188/]
Dhono na hi tena ma¤¤ati yadidaü diññhasutaü1 mutesu vàti 'dhono'ti dhonà vuccati pa¤¤à, yà pa¤¤à pajànanà - pe -
Amoho dhammavicayo sammàdiññhi. [A] kiü kàraõà dhonà vuccati pa¤¤à? Tàya pa¤¤àya kàyaduccaritaü dhuta¤ca dhota¤ca sandhota¤ca niddhota¤ca; vacãduccaritaü - manoduccaritaü dhuta¤ca dhota¤ca sandhota¤ca niddhota¤ca; ràgo dhuto ca dhoto ca sandhoto ca niddhoto ca, doso moho kodho upanàho - makkho - paëàso - issà - macchariyaü màyà sàñheyyaü - thambho - sàrambho - màno - atimàno - mado pamàdo sabbe kilesà - sabbe duccarità sabbe darathà sabbe pariëàhà sabbe [PTS Page 137] [\q 137/]      santàpà - sabbàkusalàbhisaïkhàrà dhutà ca dhotà ca sandhotà ca niddhotà ca; taükàraõà dhonà vuccati pa¤¤à. Athavà sammàdiññhiyà micchàdiññhi dhutà ca dhotà ca sandhotà ca niddhotà ca; sammàsaïkappena micchàsaïkappo dhuto ca dhoto ca sandhoto ca niddhoto ca; sammàvàcàya micchàvàcà dhutà ca dhotà ca sammàkammantena micchàkammanto dhuto ca dhoto ca sammààjãvena micchààjãvo dhuto ca dhoto ca sammàvàyàmena micchàvàyàmo dhuto ca dhoto ca - sammàsatiyà micchàsati dhutà ca dhotà ca - sammàsamàdhinà micchàsamàdhi dhuto ca dhoto ca - sammà¤àõena micchà¤àõaü dhuta¤ca dhota¤ca sammàvimuttiyà micchàvimutti dhutà ca dhotà ca sandhotà ca. Athavà ariyena aññhaïgikena maggena sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe darathà sabbe pariëàhà sabbe santàpà sabbàkusalàbhisaïkhàrà dhutà ca dhotà ca sandhotà ca niddhotà ca. Arahà imehi dhonehi dhammehi upeto samupeto upàgato samåpàgato upapanno samupapanno samannàgato. Tasmà arahà dhono. So dhutaràgo dhutapàpo dhutakileso dhutapariëàhoti dhono.

Dhono na hã tena ma¤¤ati yadidaü diññhasutaü1 mutesu vàti dhono diññhaü na ma¤¤ati. Diññhasmiü na ma¤¤ati. Diññhato na ma¤¤ati. Diññhaü meti na ma¤¤ati. Sutaü na ma¤¤ati. Sutasmiü na ma¤¤ati. Sutato na ma¤¤ati. Sutaü meti na ma¤¤ati. Mutaü na ma¤¤ati. Mutasmiü na ma¤¤ati. Mutato na ma¤¤ati. Mutaü meti na ma¤¤ati. Vi¤¤àtaü na ma¤¤ati. Vi¤¤àtasmiü na ma¤¤ati. Vi¤¤àtato na ma¤¤ati. Vi¤¤àtaü meti na ma¤¤ati. Vuttampi hetaü bhagavatà:

1. Diññhasute - sãmu11. 2. Asminti - sãmu. 11 [A] dhamamasaïgaõi - cittupàdakaõóa.

[BJT Page 190] [\x 190/]
"Asmãti1 bhikkhave ma¤¤itametaü. Ayamahamasmãti1 ma¤¤itametaü. Bhavissanti ma¤¤itametaü. Na bhavissanti ma¤¤itametaü. Råpã bhavissanti ma¤¤itametaü aråpã bhavissanti ma¤¤itametaü. [PTS Page 138] [\q 138/]      sa¤¤ã bhavissanti ma¤¤itametaü. Asa¤¤ã bhavissanti ma¤¤itametaü. Nevasa¤¤ãnàsa¤¤ã bhavissanti ma¤¤itametaü. Ma¤¤itaü hi bhikkhave, rogo, ma¤¤itaü gaõóo, ma¤¤itaü sallaü, ma¤¤itaü upaddavo, tasmàtiha bhikkhave ama¤¤amànena cetasà viharissàmàti evaü hi vo bhikkhave sikkhitabba"nti [a] dhono na hi tena ma¤¤ati yadidaü diññhasutaü mutesu và. '

Nतena visuddhimicchatãti - dhono a¤¤ena asuddhimaggena micchàpañipadàya aniyyàõikapathena a¤¤atra satipaññhànehi a¤¤atra sammappadhànehi a¤¤atra iddhipàdehi a¤¤atra indriyehi a¤¤atra balehi a¤¤atra bojjhaïgehi a¤¤atra ariyà aññhaïgikà maggà suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü na icchati na sàdiyati na pattheti na piheti nàbhijappatãti 'nतena visuddhimicchati. '

Na hi so rajjati no virajjatãti - 'sabbe bàlaputhujjanà rajjanti. Puthujjanakalyàõakaü upàdàya satta sekhà virajjanti. Arahà neva rajjati no virajjati. Viratto so khayà ràgassa vãtaràgattà khayà dosassa vãtadosattà khayà mohassa vãtamohattà so vutthavàso ciõõacaraõo - pe -
Jàtijaràmaraõasaüsàro natthi tassa punabbhavoti ' na hi so rajjati no virajjati. '
Tenàha bhagavà:

" Dhono na hi tena ma¤¤ati
Yadidaü diññhasutaü mutesu và,
Nतena visuddhimicchati
Na hi so rajjati no virajjatã"ti.