Atha kalahavivàdasuttaniddeso vuccati:

11 - 1
Kuto pahåtà kalahà vivàdà
Paridevasokà sahamaccharà ca,
Mànàtimànà saha pesunà ca
Kuto pahåtà2 te tadiïgha bråhi.

Kuto pahutà4 kalahà vivàdà'ti - ' kalaho'ti ekena àkàrena kalaho; vivàdotipi ta¤¤eva; yo kalaho, so vivàdo. Yo vivàdo, so kalaho, athavà, aparena àkàrena vivàdo vuccati: kalahassa pubbabhàgo vivàdo; ràjànopi ràjuhi vivadanti. Khattiyàpi khattiyehi vivadanti, bràhmaõàpi bràhmaõehi vivadanti. Gahapatipi5 gahapatãhi vivadanti. Màtàpi puttena vivadati. Puttopi màtarà vivadati. Pitàpi puttena vivadati. Puttopi pitarà vivadati. Bhàtàpi bhàtarà vivadati, bhàtàpi bhaginiyà vivadati. Bhaginãpi bhàtarà vivadati. Sahàyopi sahàyena vivadati. Ayaü vivàdo.
1 Anupalabbhiyamàne - [PTS] 2. Aho vata me taü - sãmu11. [PTS] 3. Na ca labhàmãti - sa mu11 4. Bahåtà - manupa. 5. Gahapatikàpi - [PTS]

[BJT Page 346] [\x 346/]

Katamo kalaho? âgàhikà1 daõóapasutà kàyena vàcàya kalahaü karonti. Pabbajità àpattiü àpajjantà kàyena vàcàya kalahaü karonti. Ayaü kalaho.

Kuto [PTS Page 256] [\q 256/]      pahutà kalahà vivàdà'ti - kaóahà ca vivàdà ca kuto pahutà? Kuto jàtà? Kuto sa¤jàtà? Kuto nibbattà? Kuto abhinibbattà? Kuto pàtubhåtà? Kinnidànà? Kiüsamudayà? Ki¤jàtikà? Kimpabhavà'ti kalahassa ca vivàdassa ca målaü pucchati. Hetuü pucchati, nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati, paccayaü pucchati, samudayaü pucchati papucchati, yàvatà, ajjhesati2, pasàdetãti - 'kuto pahåtà kalahà vivàdà. '

Paridevasokà sahamaccharà cà'ti - 'paridevo'ti ¤àtibyasanena và phuññhassa bhogabyasanena và phuññhassa rogabyasanena và phuññhassa sãlabyasanena và phuññhassa diññhibyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và byasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa àdevo paridevo àdevanà paridevanà àdevitattaü paridevitattaü, vàcà palàpo vippalàpo làlappo làlappanà3 làlappitattaü;4[A] sokoti ¤àtibyasanena và phuññhassa bhoga - roga - sãla - diññhibyasanena và phuññhassa, a¤¤atara¤¤atarena và byasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa, soko socanà socitattaü, anto soko anto parisoko anto dàho5 anto paridàho, cetaso parijjhàyanà domanassaü sokasallaü [a]; maccharanti pa¤ca macchariyàni: àvàsamacchariyaü kulamacchariyaü làbhamacchariyaü vaõõamacchariyaü dhammamacchariyaü. Yaü evaråpaü macchariyaü maccharàyanà maccharàyitattaü, vevicchaü kadariyaü kañuka¤cukatà aggahitattaü cittassa;[D] idaü vuccati macchariyaü. Apica khandhamacchariyampi macchariyaü, dhàtumacchariyampi macchariyaü, àyatanamacchariyampi [PTS Page 257] [\q 257/]      macchariyaü; gàho vuccati macchariyanti - paridevasokà sahamaccharà ca.

Mànàtimànà sahapesunà6 cà'ti - 'màno'ti idhekacco mànaü janeti jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya. Và dhanena và ajjhenena 7và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và8 sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Atimànoti idhekacco paraü atima¤¤ati jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya. Và dhanena và ajjhenena 7và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và8 sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Atimànoti idhekacco paraü atima¤¤ati jàtiyà và gottena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà.

1. Agarikà - sãmu11 2. Ajjhosati - saumu11. 3. Làlappàyanà - sa mu11 machasaü [PTS]
4. Làlappàyitattaü - sãmu11 machasaü [PTS] 5. Càho - sa 6. Pesuõà - sa mu11 7. Ajjhayanena - sa 8. Vijjà¤àõena và - katthaci
[A.] Sacca-pañiccasamuppàdavibhaïga. [B.] Khuddakavatthuvibhaïga.

[BJT Page 348] [\x 348/]
Pesu¤¤anti - idhekacco pisunavàco hoti: ito sutvà amutra; akkhàtà imesaü bhedàya, amutra và sutvà imesaü akkhàtà amåsaü bhedàya. Iti samaggànaü và bhettà bhinnànaü và anuppadàtà vaggaràmo vaggarato vagganandi vaggakaraõiü vàcaü bhàsità hoti. Idaü vuccati pesu¤¤aü; apica, dvãhi kàraõehi pesu¤¤aü upasaüharati: piyakamyatàya và bhedàdhippàyo và. Kathaü piyakamyatàya pesu¤¤aü upasaüharati? Imassa piyo bhavissàmi, manàpo bhavissàmi, vissàsiko bhavissàmi, abbhantariko bhavissàmi, suhadayo bhavissàmãti evaü piyakamyatàya pesu¤¤aü upasaüharati. Kathaü bhedàdhippàyo pesu¤¤aü upasaüharati? Kathaü ime nànà assu, vinà assu, vaggà assu, dvidhà assu, dvejjhà assu, dve pakkhà assu, bhijjeyyuü na samàgaccheyyuü, dukkhaü na phàsu vohareyyunti. Evaü bhedàdhippàyo pesu¤¤aü upasaüharatãti - 'mànàtimànà sahapesunà ca.

Kuto pahutà te tadiïgha bråhãti - ' kalaho ca vivàdo ca paridevo ca soko ca macchariyaü ca màno ca atimàno ca pesu¤¤a¤càti [PTS Page 258] [\q 258/]      ime aññha kilesà kuto pahutà? Kuto jàtà? Kuto sa¤jàtà? Kuto nibbattà? Kuto abhinibbattà? Kuto pàtubhåtà? Kinnidànà? Kiüsamudayà? Ki¤jàtikà2 kimpabhavàti? Imesaü aññhannaü kilesànaü målaü pucchati, hetuü pucchati, nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati. Paccayaü pucchati. Samudayaü pucchati, papucchati yàvatà ajjhesati pasàdetãti kuto pahutà te tadiïgha bråhãti iïgha bråhi àcikkha desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehãti - kuto pahåtà te tadiïgha bråhãti.

Tenàha so nimmito,

" Kuto pahutà kalahà vivàdà
Paridevasokà sahamaccharà ca"
Mànàtimànà sahapesunà ca
Kuto pahutà te tadiïgha bråhã'ti .

11 - 2

Piyappahutà1 kalahà vivàdà
Paridevasokà sahamaccharà ca,
Mànàtimànà sahapesunà ca maccherayuttà kalahà vivàdà
Vivàdajàtesu ca pesunàni.

1. Piyà pahåtà - su. Piyappabhåtà - manupa.

[BJT Page 350] [\x 350/]
Piyappahåtà kalahà vivàdà paridevasokà sahamaccharà càti - piyàni dve piyà: sattà và saïkhàrà và. Katame sattà piyà? Idha yassa1 te honti atthakàmà hitakàmà phàsukàmà yogakkhemakàmà, màtà và pità và bhàtà và bhaginã và putto và dhãtà và mittà và amaccà và ¤àtã và sàlohità và, ime sattà piyà. Katame saïkhàrà piyà? Manàpikà råpà manàpikà saddà manàpikà gandhà manàpikà rasà manàpikà phoññhabbà, ime saïkhàrà piyà. Piyaü [PTS Page 259] [\q 259/]      vatthuü acchedasaükinopi kalahaü karonti. Acchijjantepi kalahaü karonti acchinnepi kalahaü karonti. Piyaü vatthuü vipariõàmasaïkinopi kalahaü karonti. Vipariõamantepi kalahaü karonti. Vipariõatepi kalahaü karonti. Piyaü vatthuü acchedasaïkinopi vivadanti. Acchijjantepi vivadanti. Acchinnepi vivadanti. Piyaü vatthuü vipariõàmasaïkinopi vivadanti. Vipariõamantepi vivadanti. Vipariõatepi vivadanti. Piyaü vatthuü acchedasaïkinopi paridevanti. Acchijjantepi paridevanti. Achinnepi paridevanti. Piyaü vatthuü vipariõàmasaïkinopi paridevanti. Vipariõamantepi paridevanti. Vipariõatepi paridevanti. Piyaü vatthuü acchedasaïkinopi socanti. Acchijjantepi socanti. Acchinnepi socanti. Piyaü vatthuü vipariõàmasaïkinopi socanti. Vipariõamantepi socanti. Vipariõatepi socanti. Piyaü vatthuü rakkhanti gopenti pariggaõhanti mamàyanti maccharàyanti.

Mànàtimànà sahapesunà càti - piyaü vatthuü nissàya mànaü janenti. Piyaü vatthuü nissàya atimànaü janenti. Kathaü piyaü vatthuü nissàya mànaü janenti? " Mayaü làbhino manàpikànaü råpànaü saddànaü gandhànaü rasànaü phoññhabbànaü. Ime pana¤¤e na làbhino manàpikànaü råpànaü saddànaü gandhànaü rasànaü phoññhabbàna"nti evaü piyaü vatthuü nissàya mànaü janenti. Kathaü piyaü vatthuü nissàya atimànaü janenti? "Mayaü làbhino manàpikànaü råpànaü saddànaü gandhànaü rasànaü phoññhabbànaü. Ime pana¤¤e na làbhino manàpikànaü råpànaü saddànaü gandhànaü rasànaü phoññhabbàna"nti evaü piyaü vatthuü nissàya atimànaü janenti.

Pesu¤¤anti - idhekacco pisunavàco hoti: ito sutvà amutra akkhàtà imesambhedàya - pe -
Evaü bhedàdhippàyo pesu¤¤aü upasaüharatãti ' mànàtimànà sahapesunà ca. '

Maccherayuttà [PTS Page 260] [\q 260/]      kalahà vivàdà'ti - kalaho ca vivàdo ca paridevo ca soko ca màno ca atimàno ca pesu¤¤a¤càti ime satta kilesà macchariye yuttà payuttà àyuttà samàyuttàti - 'maccherayuttà kalahà vivàdà'

1. Yàssa sãmu11
[BJT Page 352] [\x 352/]

Vivàdajàtesu ca pesunànãti - 'vivàde jàte sa¤jàte nibbatte abhinibbatte pàtubhåte pesu¤¤aü upasaüharanti: ito sutvà amutra akkhàyanti imesaü bhedàya. Amutra và sutvà imesaü akkhàyanti amåsaü bhedàya. Iti samaggànaü và bhettàro bhinnànaü và anuppadàtàro vaggàràmà vaggaratà vagganandi vaggakaraõiü vàcaü bhàsitàro honti idaü vuccati pesu¤¤aü. Apica, dvãhi kàraõehi pesu¤¤aü upasaüharanti: piyakamyatàya và bhedàdhippàyà và. Kathaü piyakamyatàya pesu¤¤aü upasaüharanti? Imassa piyà bhavissàma, manàpà bhavissàma, vissàsikà bhavissàma, abbhantarikà bhavissàma, suhadayà bhavissàmàti, evaü piyakamyatàya pesu¤¤aü upasaüharanti. Kathaü bhedàdhippàyà pesu¤¤aü upasaüharanti? Kathaü ime nànà assu, vinà assu, vaggà assu, dvedhà assu, dvejjhà assu, dve pakkhà assu, bhijjeyyuü na samàgaccheyyuü, dukkhaü na phàsu vihareyyunti. Evaü bhedàdhippàyà pesu¤¤aü upasaüharantãti - 'vivàdajàtesu ca pesunàti'

" Piyappahåtà kalahà vivàdà
Paridevasokà sahamacchàrà ca,
Mànàtimànà sahapesunà ca
Maccherayuttà kalahà vivàdà
Vivàdajàtesu ca pesunàtã"ti.

11 - 3

Piyà [PTS Page 261] [\q 261/]      su lokasmiü kutonidànà
Ye càpi1 lobhà vicaranti loke,
âsà ca niññhà ca kuto nidànà
Ye samparàyàya narassa honti.
 

Piyà su lokasmiü kutonidànàti - piyà kuto nidànà, kuto jàtà, kuto sa¤jàtà. Kuto nibbattà. Kuto abhinibbattà, kuto pàtubhåtà, kinnidànà, kiüsamudayà, ki¤jàtikà, kimpabhavàti piyànaü målaü pucchati hetuü pucchati, nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati, paccayaü pucchati, samudayaü pucchati papucchati, yàvatà, ajjhesati2, pasàdetãti samudayaü pucchati papucchati yàvatà ajjhesati2 pasàdetãti - 'piyà su lokasmiü kutonidànà. '

1. Càpi - [PTS] 2. Ajjhosati - sãmu11.

[BJT Page 354] [\x 354/]

Ye càpi lobhà vicaranti loketi - ' ye càpã'ti khattiyà ca bràhmaõà ca vessà ca suddà ca gahaññhà ca pabbajità ca devà ca manussà ca; lobhàti yo lobho lubbhanà lubbhitattaü sàràgo sàrajjanà sàrajjitattaü abhijjhà lobho akusalamålaü[a]vicarantãti vicaranti viharanti irãyanti vattanti pàlenti yapenti yàpenti; loketi apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloketi 'ye càpi lobhà vicaranti loke. '

âsà ca niññhà ca kutonidànàti - 'àsà ca niññhà ca kutonidànà kuto jàtà kuto sa¤jàtà kuto nibbatti kuto abhinibbattà kuto pàtubhåtà kinnidànà kiüsamudayà ki¤jàtikà kimpabhavà, ti àsàya ca niññhàya ca målaü pucchati hetuü pucchati, nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati, paccayaü pucchati, samudayaü pucchati papucchati, yàvatà, ajjhesati2, pasàdetãti - samudayaü pucchati papucchati yàvatà ajjhesati1 pasàdetãti - 'àsà ca niññhà ca kutonidànà. '

Ye samparàyàya narassa hontãti - ye narassa paràyanà honti. Dãpà honti, tàõà honti, lenà honti, saraõà honti, naro niññhà paràyano hotãti2, 'ye samparàyàya narassa honti. '

Tenàha so nimmito:

"Piyà [PTS Page 262] [\q 262/]      su lokasmiü kutonidànà
Ye càpi3 lobhà vicaranti loke,
âsà ca niññhà ca kutonidànà

11 - 4
Chandanidànàti piyàni loke
Ye càpi 3 lobhà vicaranti loke,
âsà ca niññhà ca ito nidànà
Ye samparàyàya narassa honti.

Chandanidànàni piyàni loketi - ' chando'ti yo kàmesu kàmacchando kàmaràgo kàmanandi kàmataõhà kàmasineho kàmapariëàho kàmamucchà kàmajjhosànaü kàmogho kàmayogo kàmåpàdànaü kàmacchandanãvaraõaü. Apica, pa¤ca chandà: pariyesanacchando pañilàbhacchando paribhogacchando sannidhicchando vissajjanacchando. Katamo pariyesanachando " idhekacco ajjhosito yeva atthiko chandajàto råpe pariyesati. Sadde - gandhe rase - phoññhabbe pariyesati. Ayaü pariyesanacchando. Katamo pañilàbhacchando. ? Idhekacco ajjhosito yeva atthiko chandajàto råpe pañilabhati. Sadde - gandhe - rase - phoññhabbe pañilabhati. Ayaü pañilàbhacchando.

[A] dhammasaïgaõi - cittuppàdakaõóa
1. Ajjhosati - sãmu. 11 2. Niññhàparàyanà hontãti - machasaü, sãmu11. 3. Ye cà pi - syà, [PTS]

[BJT Page 356] [\x 356/]
Katamo paribhogacchando? Idhekacco ajjhosito yeva atthiko chandajàto råpe paribhu¤jati, sadde gandhe rase phoññhabbe paribhu¤jati. Ayaü paribhogacchando. Katamo sannidhicchando? Idhekacco ajjhosito yeva atthiko chandajàto dhanasannicayaü karoti àpadàsu bhavissatãti; ayaü sannidhicchando. Katamo visajjanacchando? Idhekacco ajjhosito yeva atthiko chandajàto dhanaü vissajjeti hatthàrohànaü assàrohànaü rathikànaü dhanuggahànaü pattikànaü 'ime maü rakkhissanti gopissanti samparivàressantã'ti. Ayaü vissajjanacchando. Piyànãti [PTS Page 263] [\q 263/]      dve piyà: sattà và saïkhàrà và. Katame sattà piyà: idha yà'ssa te honti atthakà hitakàmà phàsukàmà yogakkhemakàmà màtà và pità và bhàtà và bhaginã và putto và dhãtà và mittà và amaccà và ¤àtã và sàlohità và, ime sattà piyà. Katame saïkhàrà piyà: manàpikà råpà manàpikà saddà gandhà rasà phoññhabbà, ime saïkhàrà piyà; chandanidànàni piyàni loketi piyà chandanidànà chandasamudayà chandajàtikà chandapabhavàti - ' chandanidànàti piyàti loke. '

Ye càpi lobhà vicaranti loketi - ' ye càpã'ti khattiyà ca bràhmaõà ca vessà ca suddà ca gahaññhà ca pabbajità ca devà ca manussà ca; lobhàti yo lobho lubbhanà lubbhitattaü sàràgo sàrajjanà sàrajjitattaü abhijjhà lobho akusalamålaü[a]; vicarantãti vicaranti viharanti irãyanti vattanti pàlenti yapenti yàpenti; loketi apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloketi 'ye càpi lobhà vicaranti loke. '

âsà ca niññhà ca ito nidànàti - ' àsà' vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà visamalobho akusalamålaü, [b] niññhàti idhekacco råpe pariyesanto råpaü pañilabhati, råpaniññho hoti. Sadde - gandhe rase - phoññhabbe, kulaü, gaõaü, àvàsaü, làbhaü, yasaü, pasaüsaü, sukhaü, cãvaraü piõóapàtaü, senàsanaü, gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü, suttantaü, vinayaü, abhidhammaü, àra¤¤ikaïgaü, piõóapàtikaïgaü, paüsukålikaïgaü, tecãvarikaïgaü, sapadànacàrikaïgaü, khalupacchàbhattikaïgaü, nesajjikaïgaü, yathàsanthatikaïgaü, pañhamajjhànaü, dutiyajjhànaü, tatiyajjhànaü, catutthajjhànaü àkàsàna¤càyatanasamàpattiü, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiü, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiü, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiü, pariyesanto nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiü pañilabhati. Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiniññho hoti.

1 " âsàya kasate1 khettaü bãjaü àsàya vappati
âsàya vàõijà yanti samuddaü dhanahàrakà ;
Yàya àsàya tiññhàmi2 sà me àsà samijjhatå"ti3[c]

[A.] Dhammasaïgaõã - cittuppàdakaõóa. [B] dhammasaïgaõi nikkhepakaõóa
1. Kassate - manupa 2. Niññhàdi - sãmu. 11. Patiññhàmi - syà. 3. Samijjhatãti - sãmu11. [PTS]
C. Theragàthà 10. 1. 1.

[BJT Page 358] [\x 358/]
âsàya samiddhi vuccate1 niññhà; àsà [PTS Page 264] [\q 264/]      ca niññhà ca ito nidànàti àsà ca niññhà ca ito chandanidànà chandasamudayà chandajàtikà chandapabhavàti àsà ca niññhà ca itonidànà.

Ye samparàyàya narassa hontãti - ye narassa paràyanà honti, dãpà honti, tàõà honti, lenà honti, saraõà honti. Naro niññhà paràyano hotãti2 - ye samparàyàya narassa honti.

Tenàha bhagavà:

" Chandanidànàni piyàni loke
Ye càpi lobhà vicaranti loke,
âsà ca niññhà ca itonidànà
Ye samparàyàya narassa hontã"ti.

11 - 5
Chando nu lokasmiü kutonidàno
Vinicchayà vàpi kuto pahåtà,
Kodho mosavajja¤ca kathaïkathà ca
Ye càpi3 dhammà samaõena vuttà.

Chando nu lokasmiü - kutonidànoti - chando kutonidàno kuto jàto kuto sa¤jàto kuto nibbatto kuto abhinibbatto kuto pàtubhåto kinnidàno kiüsamudayo ki¤jàtiko kimpabhavoti chandassa målaü pucchati hetuü pucchati, nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati, paccayaü pucchati, samudayaü pucchati papucchati, yàvatà, ajjhesati4, pasàdetãti - chando nu lokasmiü kutonidàno.

Vinicchayà vàpi kuto pahåtàti - vinicchayà kuto pahåtà kuto jàtà kuto sa¤jàto kuto nibbattà kuto abhinibbatto kuto pàtubhåto kinnidànà kiüsamudayà ki¤jàtikà kimpabhavàti vinicchayànaü målaü pucchati hetuü pucchati, nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati, paccayaü pucchati, samudayaü pucchati papucchati, yàvatà, ajjhesati, pasàdetãti - vinicchayà vàpi kuto pahåtà.

Kodho mosavajja¤ca kathaïkathà càti ' kodho'ti - yo evaråpo cittassa àghàto pañighàto pañighaü pañivirodho kopo pakopo sampakopo, doso padoso sampadoso, cittassa byàpatti [PTS Page 265] [\q 265/]      manopadoso, kodho kujjhanà kujjhitattaü, doso dussanà dussitattaü, byàpatti byàpajjanà byàpajjitattaü, virodho pañivirodho caõóikkaü asuropo anattamanatà cittassa[a]; mosavajjaü vuccati musàvàdo, kathaükathà vuccati vicikicchà'ti - kodho mosavajja¤ca kathaükathà ca.

1. Vuccati - sa 2. Niññhà paràyanà hontãti - machasaü. Niññhà honti paràyaõà honti - sa mu11. 3. Vàpi - syà. [PTS] Sa. 4. Ajjhosati sãmu. 11
[A.] Dhammasaïgaõi nikkhepakaõóa.

[BJT Page 360] [\x 360/]
Ye càpi dhammà samaõena vuttà'ti - 'ye càpã'ti ye kodhena ca mosavajjena ca kathaükathàya ca sahagatà sahajàtà saüsaññhà sampayuttà ekuppàdà ekanirodhà ekavatthukà ekàrammaõà, ime vuccanti 'ye càpi dhammà' athavà, ye te kilesà a¤¤ajàtikà a¤¤avihitakà, ime vuccanti 'ye càpi dhammà' samaõena vuttàti samaõena samitapàpena bràhmaõena bàhitapàpadhammena1 bhikkhunà bhinnakilesamålena sabbakusalamålabandhanà2 pamuttena vuttà pavuttà àcikkhità desità pa¤¤apità paññhapità vivañà vibhattà uttànãkatà pakàsitàti - 'ye càpi dhammà samaõena vuttà'.

Tenàha bhagavà:
" Chando nu lokasmiü kutonidàno
Vinicchayà càpi kuto pahutà,
Kodho mosavajja¤ca kathaü kathà ca
Ye càpi dhammà samaõena vuttà"ti.

11 - 6
Sàtaü asàtanti yamàhu loke
Tamåpanissàya pahoti chando,
Råpesu disvà vibhavaü bhava¤ca
Vinicchayaü kurute3 jantu loke.

Sàtaü asàtanti yamàhu loketi - ' sàta'nti sukhà ca vedanà iññha¤ca vatthu, 4 asàtanti dukkhà ca vedanà aniññha¤ca vatthu; yamàhu loketi yaü àhaüsu yaü kathenti yaü bhaõanti yaü dãpayanti yaü voharantãti - ' sàtaü asàtanti yamàhu loke. '
[PTS Page 266] [\q 266/]

Råpesu disvà vibhavaü bhava¤cà'ti - ' råpeså'ti cattàro ca mahàbhåtà catunna¤ca mahàbhåtànaü upàdàya råpaü. Katamo råpànaü bhavo? Yo råpànaü bhavo jàti sa¤jàti nibbatti abhinibbatti pàtubhàvo; ayaü råpànaü bhavo. Katamo råpànaü vibhavo? Yo råpànaü khayo vayo bhedo paribhedo aniccatà antaradhànaü; ayaü råpànaü vibhavo. Råpesu disvà vibhavaü bhava¤cà'ti råpesu bhava¤ca vibhava¤ca disvà passitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvàti - ' råpesu disvà vibhavaü bhava¤ca. '

1. Bàhitapàpena - syà . 2. Sabbàkusalabandhanà - sa. 3. Kubbati - machasaü. 4. Vatthuü - sãmu. 11.

[BJT Page 362] [\x 362/]

Vinicchayaü kurute jantu loketi - ' vinicchayà'ti dve vinicchayà taõhàvinicchayo ca diññhivinicchayo ca. Kathaü taõhàvinicchayaü karoti? Idhekaccassa anuppannà ceva bhogà1na uppajjanti; uppannà ca bhogà parikkhayaü gacchanti; tassa evaü hoti: 'kena nu kho me upàyena anuppannà ceva bhogà na uppajjanti? Uppannà ca bhogà parikkhayaü gacchantã'ti. Tassa pana evaü hoti: ' suràmerayamajjapamàdaññhànànuyogaü anuyuttassa me anuppannà ceva bhogà na uppajjanti; uppannà ca bhogà parikkhayaü gacchanti. Vikàlavisikhàcariyànuyogaü anuyuttassa me anuppannà ceva bhogà na uppajjanti; uppannà ca bhogà parikkhayaü gacchanti. Samajjàbhicaraõaü anuyuttassa me - jåtappamàdaññhànànuyogaü anuyuttassa me - pàpamittànuyogaü anuyuttassa me anuppannà ceva bhogà na uppajjanti; uppannà ca bhogà parikkhayaü gacchanti, àlassànuyogaü2 [PTS Page 267] [\q 267/]      anuyuttassa me anuppannà ceva bhogà na uppajjanti; uppannà ca bhogà parikkhayaü gacchantã'ti evaü ¤àõaü katvà cha bhogànaü apàyamukhàni na sevati. Cha bhogànaü àyamukhàni sevati. Evampi taõhàvinicchayaü karoti.

Athavà kasiyà và vaõijjàya và gorakkhena và issattena và ràjaporisena3 và sippa¤¤atarena và pañipajjati. Evampi taõhàvinicchayaü karoti. Kathaü diññhivinicchayaü karoti" cakkhusmiü uppanne jànàti 'attà me uppanno'ti. Cakkhusmiü antarahite jànàsi 'attà me antarahito, vigato me attà'ti, evampi diññhivinicchayaü karoti. Sotasmiü - ghànasmiü - jivhàya - kàyasmiü - råpasmiü - saddasmiü - gandhasmiü rasasmiü - phoññhabbasmiü uppanne jànàti 'attà me antarahito, vigato me attà'ti. Evampi diññhivinicchayaü karoti, janeti sa¤janeti nibbatteti abhinibbatteti. Jantåti satto naro mànavo poso puggalo jãvo jàgu jantu indagu manujo; loke'ti apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloketi' 'vinicchayaü kurute jantu loke. '
Tenàha bhagavà:

Sàtaü asàtanti yamàhu loko
Tamåpanissàya pahoti chando,
Råpesu disvà vibhavaü bhava¤ca
Vinicchayaü kurute3 jantu loke.

11 - 7
Kodho mosavajja¤ca kathaïkathà ca
Etepi dhammà dvayameva sante,
Kathaükathã ¤àõapathàya sikkhe
¥atvà pavuttà samaõena dhammà.

1. Lobhà. - Sãmu. 11 2. âlasànuyogaü - machasaü. 3. Ràjaporissena - sãmu. 114. Kubbati - machasaü.

[BJT Page 364] [\x 364/]
Kodho mosavajja¤ca kathaïkathà càti - 'kodho'ti yo evaråpo cittassa àghàto pañighàto pañighaü pañivirodho kopo pakopo sampakopo, doso padoso sampadoso, cittassa byàpatti manopadoso, kodho kujjhanà kujjhitattaü, doso dussanà dussitattaü, byàpatti byàpajjanà byàpajjitattaü, virodho pañivirodho caõóikkaü asuropo anattamanatà cittassa[a]; mosavajjaü vuccati musàvàdo, [PTS Page 268] [\q 268/]      kathaükathà vuccati vicikicchà; iññhaü vatthuü nissàyapi kodho jàyati; aniññhaü vatthuü nissàyapi kodho jàyati. Iññhaü vatthuü nissàyapi musàvàdo uppajjati. Aniññhaü vatthuü nissàyapi musàvàdo uppajjati, iññhaü vatthuü nissàyapi kathaïkathà uppajjati, aniññhaü vatthuü. Nissàyapi kathaïkathà uppajjati.

Kathaü aniññhaü vatthuü nissàya kodho jàyati? Pakatiyà aniññhaü vatthuü nissàya kodho jàyati: anatthaü me acarãti kodho jàyati. Anatthaü me caratãti kodho jàyati. Anatthaü me carissatãti kodho jàyati. Piyassa me manàpassa anatthaü acari - anatthaü carati - anatthaü carissatãti kodho jàyati. Appiyassa me amanàpassa atthaü acari - atthaü carati - atthaü carissatãti kodho jàyati. Evaü aniññhaü vatthuü nissàya kodho jàyati. Kathaü iññhaü vatthuü nissàya kodho jàyati? Iññhaü vatthuü acchedasaïkinopi1kodho jàyati, acchiddantepi kodho jàyati, acchinnepi kodho jàyati. Iññhaü vatthuü vipariõàmasaïkinopi kodho jàyati. Vipariõamantepi kodho jàyati. Vipariõatepi kodho jàyati. Evaü iññhaü vatthuü nissàya kodho jàyati.

Kathaü aniññhaü vatthuü nissàya musàvàdo uppajjati? Idhekacco andubandhanena2 và baddho3 tassa bandhanassa mokkhatthàya sampajànamusà bhàsati. Rajjubandhanena và baddho, 3 saïkhalikabandhanena và baddho, vettabandhanena và baddho, latàbandhanena và baddho, pakkhepabandhanena và baddho, parikkhepabandhanena và baddho, gàmanigamanagarajanapadaraññhabandhanena và baddho, janapadabandhanena và baddho, tassa bandhanassa mokkhatthàya sampajànamusà bhàsati. [PTS Page 269] [\q 269/]      evaü aniññhaü vatthuü nissàya musàvàdo uppajjati. Kathaü iññhaü vatthuü nissàya musàvàdo uppajjati? Idhekacco manàpikànaü4 råpànaü hetu sampajànamusà bhàsati, manàpikànaü saddànaü - gandhànaü - rasànaü phoññhabbànaü hetu - cãvarahetu - piõóapàtahetu - senàsanahetu - gilànapaccayabhesajjaparikkhàrahetu sampajànamusà bhàsati, evaü iññhaü vatthuü nissàya musàvàdo uppajjati. Kathaü aniññhaü vatthuü nissàya kathaïkathà uppajjati? 'Muccissàmi5 nu ko cakkhurogato, na nu kho muccissàmi cakkhurogato, kàyarogato, sãsarogato, kaõõarogato, mukharogato, muccissàmi 5 nu kho dantarogato, na nu kho muccissàmi dantarogato'ti evaü aniññhaü vatthuü nissàya kathaïkathà uppajjati. Kathaü iññhaü vatthuü nissàya kathaïkathà uppajjati? 'Labhissàmi nu kho manàpiye6 råpe, na nu kho labhissàmi manàpiye råpe, labhissàmi nu kho manàpiye6jadde, gandhe, rase, phoññhabbe, kulaü gaõaü àvàsaü làbhaü yasaü pasaüsaü sukhaü cãvaraü piõóapàtaü senàsanaü gilànapaccayabhesajjaparikkhàra'nti evaü iññhaü vatthuü nissàya kathaïkathà uppajjatã'ti - kodho mosavajja¤ca kathaïkathà ca.
1. Vatthucchedasaïkinopi - syà. 2. Addubandhanena - syà. [PTS]. 3. Bandho - syà [PTS] 4. Manàpànaü - sãmu. 11 5. Mu¤cissàmisãmu11. 6. Manàpike - machasaü.

[BJT Page 366] [\x 366/]
Vatepi dhammà dvayameva santeti - sàtàsàte sante sukhadukkhe1 sante somanassadomanasse sante iññhàniññhe sante anunayapañighe sante saüvijjamàne atthi upalabbhamàneti - etepi dhammà dvayameva sante.

Kathaïkathã ¤àõapathàya sikkheti - ¤àõampi ¤àõapatho ¤àõassa àrammaõampi ¤àõapatho; ¤àõasahabhunopi dhammà ¤àõapatho; yathà ariyamaggo ariyapatho, devamaggo devapatho, brahmamaggo brahmapatho; evameva ¤àõampi ¤àõapatho, ¤àõassa àrammaõampi ¤àõapatho, ¤àõasahabhunopi dhammà ¤àõapatho; sikkheti [PTS Page 270] [\q 270/]      tisso sikkhà: adhisãlasikkhà adhicittasikkhà adhipa¤¤àsikkhà.

Katamà adhisãlasikkhà? Idha bhikkhu sãlavà hoti pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati, àcàragocarasampanno aõumattesu vajjesu bhayadassàvã, samàdàya sikkhati sikkhàpadesu; khuddako sãlakkhandho mahanto sãlakkhandho sãlaü patiññhà àdi caraõaü saüvaro mukhaü pamukhaü kusalànaü dhammànaü samàpattiyà, ayaü adhisãlasikkhà.

Katamà adhicittasikkhà? Idha bhikkhu vivicceva kàmehi -
- Pe -
Ayaü adhicittasikkhà.

Katamà adhipa¤¤àsikkhà? Idha bhikkhu pa¤¤avà hoti, udayatthagàminiyà pa¤¤àya samannàgato ariyàya nibbedhikàya sammàdukkhakkhayagàminiyà: so idaü dukkhanti yathàbhåtaü pajànàti - pe -
Ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà'ti yathàbhåtaü pajànàti; ime àsavà'ti yathàbhåtaü pajànàti - pe -
Ayaü àsavanirodhagàminã pañipadà'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü adhipa¤¤àsikkhà.

Kathaïkathã ¤àõapathàya sikkheti - kathaïkathã puggalo sakaïkho savilekho sadveëhako savicikiccho ¤àõàdhigamàya ¤àõapusanàya2 ¤àõasacchikiriyàya adhisãlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipa¤¤ampi sikkheyya; imà tisso sikkhàyo àvajjanto sikkheyya, jànanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccàvekkhanto sikkheyya, cittaü adhiññhahanto sikkheyya, saddhàya adhimuccanto sikkheyya, viriyaü paggaõhanto sikkheyya, satiü upaññhapento sikkheyya. Cittaü samàdahanto sikkheyya. Pa¤¤àya pajànanto sikkheyya, abhi¤¤eyyaü abhijànanto sikkheyya, pari¤¤eyyaü parijànanto sikkheyya, pahàtabbaü pajahanto sikkheyya, bhàvetabbaü bhàvento sikkheyya, sacchikàtabbaü sacchikaronto sikkheyya [PTS Page 271] [\q 271/]      àcareyya samàcareyya, samàdàya vatteyyà'ti - kathaïkathã ¤àõapathàya sikkhe.

1. Sukhàsukhe - syà. 2. ¥àõadassanàya - sa

[BJT Page 368] [\x 368/]
¥atvà pavuttà samaõena dhammàti - ' ¤atvà'ti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà vuttà pavuttà àcikkhità desità pa¤¤apità paññhapità vivañà vibhattà uttànãkatà pakàsità' sabbe saïkhàrà aniccà'ti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà, vuttà pavuttà àcikkhità desità pa¤¤apità paññhapità vivañà vibhattà uttànãkatà pakàsità. Sabbe saïkhàrà dukkhàti - sabbe dhammà anattàti - avijjàpaccayà saïkhàràti - pe -
Saïkhàranirodhoti - pe -
Idaü dukkhanti - pe - ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti.
Ime àsavàti - pe - ayaü àsavanirodhagàminã pañipadàti, ime dhammà abhi¤¤eyyàti, ime dhammà pari¤¤eyyàti, ime dhammà pahàtabbàti, ime dhammà sacchikàtabbà'ti, channaü phassàyatanànaü samudaya¤ca atthaïgama¤ca assàda¤ca àdãnava¤ca nissaraõa¤ca, pa¤cannaü upàdànakkhandhànaü - catunnaü mahàbhåtànaü 'yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà, vuttà pavuttà àcikkhità desità pa¤¤àpità paññhapità vivañà vibhattà uttànãkatà pakàsità. Vuttaü hetaü bhagavatà' " abhi¤¤àyàhaü bhikkhavo dhammaü desemi; no anabhi¤¤àya. Sanidànàhaü bhikkhave dhammaü desemi; no anidànaü. Sappàñihàriyàhaü bhikkhave dhammaü desemi; no appàñihàriyaü. Tassa mayhaü bhikkhave abhi¤¤àya dhammaü desayato no anabhi¤¤àya, sanidànaü dhammaü desayato no anidànaü, sappàñihàriyaü dhammaü [PTS Page 272] [\q 272/]      no appàñihàriyaü, karaõãyo ovàdo; karaõãyà anusàsanã. Ala¤ca pana vo bhikkhave1 tuññhiyà alaü pàmojjàya2 alaü somanassàya 'sammàsambuddho bhagavà. Svàkkhàto3 dhammo, supañipanno saïgho'ti imasmi¤ca pana veyyàkaraõasmiü bha¤¤amàne dasasahassã 4 lokadhàtu akampitthà"ti [a] - ¤atvà pavuttà samaõena dhammà.

Tenàha bhagavà:
"Kodho mosavajja¤ca kathaïkathà ca
Etepi dhammà dvayameva sante,
Kathaükathã ¤àõapathàya sikkhe
¥atvà pavuttà samaõena dhammà"ti.

11 - 8
Sàtaü asàta¤ca kutonidànà?
Kismiü asante na bhavanti hete,
Vibhavaü bhava¤càpi yametamatthaü
Etaü me pabråhi yatonidànaü

1, Bhikkhave vo. - Sãmu11 2. Attamanatà - ani. 3. Bhagavatà dhammo - ati 4. Sahassã - ani.
[A] aïguttara - tikanipàta - gharaõóuvagga.

[BJT Page 370] [\x 370/]

Sàtaü asàta¤ca kutonidànàti - sàtà asàtà kutonidànà? Kuto jàtà? Kuto sa¤jàtà? Kuto nibbattà? Kuto abhinibbattà? Kuto pàtubhåtà? Kinnidànà? Kiüsamudayà? Ki¤jàtikà kimpabhavàti sàtàsàtànaü målaü pucchati - pe -
Samudayaü pucchati papucchati yàvatà ajjhesati pasàdetãti - 'sàtaü asàta¤ca kutonidànà. '

Kismiü asante na bhavanti heteti - 'kismiü asante asaüvijjamàne natthi anupalabbhamàne sàtà (asàtà) na bhavanti, na jàyanti, na sa¤jàyanti, na nibbattanti, na abhinibbattantãti - 'kismiü asante na bhavanti hete. '

Vibhavaü bhava¤càpi yametamatthanti - katamo sàtàsàtànaü bhavo? Yo sàtàsàtànaü bhavo pabhavo jàti sa¤jàti nibbatti abhinibbatti pàtubhàvo, ayaü sàtàsàtànaü bhavo. Katamo [PTS Page 273] [\q 273/]      sàtàsàtànaü vibhavo? Yo sàtàsàtànaü khayo vayo bhedo paribhedo aniccatà antaradhànaü. Ayaü sàtàsàtànaü vibhavo;. Yametamatthanti yaü paramatthanti - 'vibhavaü bhava¤càpi yametamatthaü. '

Etaü me pabråhi. Yatonidànanti - 'eta'nti2 yaü pucchàmi, yaü yàcàmi, yaü ajjhesàmi, 1 yaü pasàdemi; pabråhãti bråhi vadehi àcikkha desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehã'ti etaü me pabråhi; yatonidànanti yannidànaü yaü samudayaü ya¤jàtikaü yampabhavanti - 'etaü me pabråhi yatonidànaü. '

Tenàha so nimmito:

Sàtaü asàta¤ca kutonidànà?
Kismiü asante na bhavanti hete,
Vibhavaü bhava¤càpi yametamatthaü
Etaü me pabråhi yatonidànaü
11 - 9

Phassanidànaü sàtaü asàtaü
Phasse asante na bhavanti hete,
Vibhavaü bhavaü càpi yametamatthaü
Etaü te pabråmi itonidànaü.
1. Ajjhosàmi - sãmu11. Machasaü. 2. Etaü meti - sãmu1

[BJT Page 372] [\x 372/]
Phassanidànaü sàtaü asàtanti - sukhavedanãyaü phassaü pañicca uppajjati sukhà vedanà. Yà tasseva sukhavedanãyassa phassassa nirodhà yaü tajjaü vedayitaü sukhavedanãyaü phassaü pañicca uppannà sukhavedanà, sà nirujjhati, sà våpasammati, dukkhavedanãyaü phassaü pañicca uppajjati dukkhà vedanà. Yà tasseva dukkhavedanãyassa phassassa nirodhà yaü tajjaü vedayitaü dukkhavedanãyaü [PTS Page 274] [\q 274/]      phassaü pañicca uppannà dukkhà vedanà, sà nirujjhati; sà våpasammati1. Adukkhamasukhavedanãyaü phassaü pañicca uppajjati adukkhamasukhà vedanà. Yà tasseva adukkhamasukhavedanãyassa phassassa nirodhà yaü tajjaü vedayitaü adukkhamasukhavedanãyaü phassaü pañicca uppannà adukkhamasukhà vedanà, sà nirujjhati; våpasammati. Phassanidànaü sàtaü asàtanti sàtàsàtà phassanidànà phassasamudayà phassajàtikà phassapabhavà'ti - ' phassanidànaü sàtaü asàtaü. '

Phasse asante na bhavanti heteti - phasse asante asaüvijjamàne natthi anupalabbhamàne sàtà asàtà na bhavanti nappabhavanti na jàyanti na sa¤jàyanti na nibbattanti nàbhinibbattanti na pàtubhavantã'ti - 'phasse asante na bhavanti hete. '

Vibhavaü bhava¤càpi yametamatthanti - bhavadiññhipi phassanidànà vibhavadiññhipi phassanidànà; yametamatthanti yaü paramatthanti - 'vibhavaü bhavaü càpi yametamatthaü. '

Etaü te pabråmi itonidànanti - ' eva'nti yaü pucchasi, yaü yàcasi, yaü ajjhesasi, yaü pasàdesi; pabråmãti bråmi àcikkhàmi desemi pa¤¤apemi paññhapemi vivaràmi vibhajàmi uttànãkaromi pakàsemãti 'etaü te pabråmi. ' Itonidànanti ito phassanidànaü phassasamudayaü phassajàtikaü phassapabhavanti - 'etaü te pabråmi itonidànaü. '

Tenàha bhagavà:
Phassanidànaü sàtaü asàtaü
Phasse asante na bhavanti hete,
Vibhavaü bhavi càpi yametamatthaü
Etaü te pabråmi itonidànaü.

11 - 10

Phasso [PTS Page 275] [\q 275/]      nu lokasmiü kutonidàno
Pariggahà càpi kuto pahåtà.
Kismiü asante na mamattamatthi
Kismiü vibhåte na phusanti phassà.

[BJT Page 374] [\x 374/]
Phasso nu lokasmiü kutonidànoti - phasso kuto nidàno? Kuto jàto? Kuto sa¤jàto? Kuto nibbatto? Kuto abhinibbatto? Kuto pàtubhåto? Kinnidàno? Kiü samudayo? Ki¤jàtiko? Kimpabhavoti phassassa målaü pucchati, hetuü pucchati nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati, paccayaü pucchati, samudayaü pucchati papucchati, yàvati, ajjhesati2, pasàdetãti - 'phasso nu lokasmiü kutonidàno'.

Pariggahà càpi kuto pahåtàti - pe - samudayaü pucchati papucchati yàvati ajjhesati pasàdetãti - 'pariggahà càpi kuto pahåtà.'

Kismiü asante na mamattamatthãti - kismiü asante asaüvijjamàne1 anupalabbhamàne mamattà natthi na santi na saüvijjanti nåpalabbhanti pahãnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhàti - kismiü asante na mamattamatthi.

Kismiü vibhåte na phusanti phassàti - kismiü vibhåte vibhàvite atikkante samatikkante vãtivatte phassà na phusatã'ti - kismiü vibhåte na phusanti phassà.

Tenàha so nimmito:

Phasso nu lokasmiü kutonidàno
Pariggahà càpi kuto pahåtà.
Kismiü asante na mamattamatthi
Kismiü vibhåte na phusanti phassà.

11 - 11

Nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso
Icchànidànàni pariggahàni.
Icchàya'santyà na mamattamatthi
Råpe vibhåte na phusanti phassà.

[PTS Page 276] [\q 276/]
Nàma¤ca råpa¤ca pañicca phassoti - cakkhuü ca pañicca råpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤àõaü, tiõõaü saïgati phasso; cakkhu ca2 råpà ca råpasmiü, cakkhusamphassaü ñhapetvà sampayuttakà dhammà nàmasmiü, evampi nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso;

1. Asaüvijjamàne natthi - machasaü sãmu. 11 2. Cakkhuü ca sãmu11

[BJT Page 376] [\x 376/]

Sota¤ca pañicca sadde ca uppajjati sotavi¤¤àõaü, tiõõaü saïgati phasso; sota¤ca saddà ca råpasmiü. Sotasamphassaü ñhapetvà sampayuttakà dhammà nàmasmiü, evampi nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso. Ghànaü ca pañicca gandhe ca uppajjati ghànavi¤¤àõaü, tiõõaü saïgati phasso; ghàna¤ca gandhà ca råpasmiü, ghànasamphassaü ñhapetvà sampayuttakà dhammà nàmasmiü, evampi nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso; jivha¤ca pañicca rase ca uppajjati jivhàsamphassaü ñhapetvà sampayuttakà dhammà nàmasmiü, evampi nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso. Kàya¤ca pañicca phoññhabbe ca uppajjati kàyavi¤¤àõaü, tiõõaü saïgati phasso; kàyo ca phoññhabbà ca råpasmiü kàyasamphassaü ñhapetvà sampayuttakà dhammà nàmasmiü, evampi nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso. Mana¤ca pañicca dhamme ca uppajjati manovi¤¤àõaü, tiõõaü saïgati phasso; vatthuråpaü råpasmiü, dhammà råpino råpasmiü, manosamphassaü ñhapetvà sampayuttakà dhammà nàmasmiü, evampi nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso.

Icchànidànàni pariggahànãti - 'icchà ' vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü, pariggahàti dve pariggahà: taõhàpariggaho ca diññhipariggaho ca katamaü taõhàpariggaho? Yàvatà taõhàsaükhàtena sãmakataü mariyàdãkataü odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü idaü mamaü etaü mamaü ettakaü mamaü ettàvatà mamaü mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü janapado koso ca koññhàgàraü ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati. Yàvatà5 aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàpariggaho

Ayaü diññhipariggaho. Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü6 diññhisa¤eyàjanaü gàho pañiggàho7 abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü ' yàthàvata'nti8 gàho yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni, ayaü diññhipariggaho. Icchànidànàni pariggahànãti pariggahà icchànidànà icchàhetukà icchàpaccayà icchàkàraõà icchàpabhavàti - icchànidànàni pariggahàni.

Icchàya'santyà na mamattamatthã'ti - 'icchà' vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü;

'Mamattà'ti dve mamattà: taõhàmamatta¤ca diññhimamatta¤ca.
[PTS Page 276] [\q 276/]
Katamaü taõhàmamattaü? Yàvatà taõhàsaükhàtena sãmakataü mariyàdikataü4 odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü idaü mamaü etaü mamaü ettakaü mamaü ettàvatà mamaü mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü janapado koso ca koññhàgàraü ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati. Yàvatà5 aññhasatataõhàvicaritaü, idaü taõhàmamattaü.

Katamaü diññhimamattaü? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü6 diññhisa¤eyàjanaü gàho pañiggàho7 abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü ' yàthàvata'nti8 gàho yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni, idaü diññhimamattaü. Icchàya'santyà na mamattamatthãti icchàya asantyà asaüvijjamànàya natthi anupalabbhamànàya mamattaü natthi na santi na saüvijjanti nåpalabbhanti, pahãnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhàti - icchàya'santyà na mamattamatthi. Råpe vibhåte na phusanti phassàti - 'råpe'ti ca cattàro ca mahàbhåtà cataõõa¤ca mahàbhåtànaü upàdàya råpaü; råpe vibhåteti catuhàkàrehi råpaü vibhåtaü hoti. ¥àtavibhåtena1 tãraõavibhåtena pahànavibhåtena samatikkamavibhåtena. Kathaü ¤àtavibhåtena2 råpaü vibhåtaü hoti? Råpaü jànàti yaü ki¤ci råpaü, sabbaü råpaü cattàri ca mahàbhåtàni catuõõa¤ca mahàbhåtànaü upàdàya råpanti jànàti passati.

1. ¥àõavibhåtena - sãmu. 11. ¥àtavãtivattena - sa 2. ¥àõavibhåtena - sãmu. 11

[BJT Page 378] [\x 378/]

Evaü ¤àtavibhåtena råpaü vibhåtaü hoti. Kathaü tãraõavibhåtena råpaü vibhåtaü hoti? Evaü ¤àtaü katvà råpaü tãreti; aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upassaggato calato pabhaïgurato1 addhuvato atàõato alenato asaraõato rittato tucchato su¤¤ato anattato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato2 aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïkhatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato byàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassåpàyàsadhammato saïkilesikadhammato samudayato atthaïgamato assàdato3 àdãnavato nissaraõato tãreti. Evaü tãraõavibhåtena råpaü vibhåtaü hoti. [PTS Page 278] [\q 278/]      kathaü pahànavibhåtena råpaü vibhåtaü hoti? Evaü tãrayitvà råpe chandaràgaü pajahati, vinodeti, byantãkaroti, anabhàvaü gameti. Vuttaü hetaü bhagavatà: "ye bhikkhave råpe chandaràgo, taü pajahatha; evaü taü råpaü pahãnaü bhavissati ucchinnamålaü tàlàvatthukataü4 anabhàvakataü àyatiü anuppàdadhamma"nti. [A] evaü pahànavibhåtena råpaü vibhåtaü hoti. Kathaü samatikkamavibhåtena råpaü vibhåtaü hoti? Catasso aråpasamàpattiyo pañiladdhassa råpà vibhåtà honti vibhàvità atikkantà samatikkantà vãtivattà. Evaü samatikkamavibhåtena råpaü vibhåtaü hoti. Imehi catuhi kàraõehi råpaü vibhåtaü hoti. Råpe vibhåte na phusanti phassàti råpe vibhåte vibhàvite atikkante samatikkante vãtivatte pa¤ca phassà na phusanti: cakkhusamphasso sotasamphasso ghànasamphasso jivhàsamphasso kàyasamphasso - råpe vibhåte na phusanti phassà.

Tenàha bhagavà:
"Nàma¤ca råpa¤ca pañicca phasso
Icchànidànàni pariggahàni,
Icchàya'santyà na mamattamatthi
Råpe vibhåte na phusanti phassà"ti.

11 - 12

Kathaü sametassa vibhoti råpaü
Sukhaü dukhaü5 vàpi kathaü vibhoti,
Etaü me pabråhi yathà vibhoti
Taü jànissàma iti6 me mano ahå.

1. Pabhaïgato - [PTS] Pabhaïguto - sa 2. Asaraõato - syà 3. Asàrato - sãmu 11 4. Tàlavatthukataü - sa 5. Dukkhaü - syà manupa [PTS] Dukha¤càpi - machasaü. 6. Jànissamàti - sãmu 11 machasaü [a.] Khandhasaüyutta - bhàravagga.

[BJT Page 380] [\x 380/]

Kathaü sametassa vibhoti råpanti - 'kathaü sametassà'ti kathaü sametassa, kathaü pañipannassa, kathaü irãyantassa, kathaü vattantassa, kataü pàlentassa, kathaü yapentassa, [PTS Page 279] [\q 279/]      kathaü yàpentassa råpaü vibhoti, vibhàvãyati1 atikkamãyati2 samatikkamãyati, vãtivattãyatãti - kathaü sametassa vibhoti råpaü.

Sukhaü dukhaü vàpi kathaü vibhotãti - sukhaü ca dukkhaü ca kathaü vibhoti vibhàvãyati atikkamãyati samatikkamãyati vãtivattãyatãti - sukhaü dukhaü vàpi kathaü vibhoti.

Etaü me pabråhi yathà vibhotãti - 'eta'nti yaü pucchàmi, yaü yàcàmi, yaü ajjhesàmi3 yaü pasàdemãti etaü; me pabråhãti me pabråhi àcikkha desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehãti etaü me pabråhi; yathà vibhotãti yathà vibhoti vibhàvãyati atikkamãyati samatikkamãyati vãtivattãyatãti - etaü me pabråhi yathà vibhoti.

Taü jànissàma iti me mano ahåti - 'ta¤jànissàmà'ti taü jàneyyàma àjàneyyàma4 vijàneyyàma pañivijàneyyàma pañivijjheyyàmà'ti; taü jànissàma; iti me mano ahåti iti me mano ahå, iti me cittaü ahu, iti me saïkappo ahu, iti me vi¤¤àõaü ahåti - taü jànissàma iti me mano ahu.

Tenàha so nimmito: kathaü sametassa vibhoti råpaü
Sukhaü dukhaü5 vàpi kathaü vibhoti,
Etaü me pabråhi yathà vibhoti
Taü jànissàma iti6 me mano ahå.

11 - 13

Na sa¤¤asa¤¤ã na visa¤¤asa¤¤ã
Nopi asa¤¤ã na vibhåtasa¤¤ã.
Evaü sametassa vibhoti råpaü
Sa¤¤ànidànà hi papa¤casaïkhà.

Na sa¤¤asa¤¤ã na visa¤¤asa¤¤ãti - sa¤¤asa¤¤ino vuccanti ye pakatisa¤¤àya ñhità, napi so pakatisa¤¤àya ñhito; visa¤¤àsa¤¤ino vuccanti ummattakà, ye ca khittacittà; [PTS Page 280] [\q 280/]      napi so ummattako, nopi khittacittoti - na sa¤¤asa¤¤ã na visa¤¤asa¤¤ã.

1. Vibhàviyyati sãmu11. [PTS] 2. Atikkamãyyati - sãmu 11 [PTS] 3. Ajjhosàmi - sãmu11. 4. Pajàneyyàma - sa.

[BJT Page 382] [\x 382/]
Nopi asa¤¤ã na vibhåtasa¤¤ãti - asa¤¤ino vuccanti nirodhasamàpannà ye ca asa¤¤asattà; napi so nirodhasamàpanno, napi asa¤¤asatto. Vibhåtasa¤¤ino vuccanti ye catuõõaü àruppasamàpattãnaü làbhino; napi so catuõõaü aråpasamàpattãnaü làbhãti nopi asa¤¤ã na vibhåtasa¤¤ã.

Evaü sametassa vibhoti råpanti - " idha bhikkhu sukhassa ca pahànà dukkhassa ca pahànà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü upekkhasatipàrisuddhiü catutthaü jhànaü upasampajja viharati. So evaü samàhite citte parisuddhe pariyodàte anaïgaõe vigatåpakkilese mudubhåte kammaniye ñhite ànejjappatte àkàsàna¤càyatanasamàpattipañilàbhatthàya cittaü abhinãharati abhininnàmeti", àruppamaggasamaïgãti. Evaü sametassàti evaü pañipannassa evaü irãyantassa evaü vattantassa evaü pàlentassa evaü yapentassa evaü yàpentassa råpaü vibhoti vibhàvãyati atikkamãyati samatikkamãyati vãtivattãyatãti - evaü sametassa vibhoti råpaü.

Sa¤¤ànidànà hi papa¤casaïkhàti - papa¤cà yeva papa¤casaïkhà; taõhà papa¤casaïkhà, diññhi papa¤casaïkhà, mànaü papa¤casaïkhà; sa¤¤ànidànà sa¤¤àsamudayà sa¤¤àjàtikà sa¤¤àpabhavàti - sa¤¤ànidànà hi papa¤casaïkhà.

Tenàha bhagavà:
Na sa¤¤asa¤¤ã na visa¤¤asa¤¤ã
Nopi asa¤¤ã na vibhåtasa¤¤ã.
Evaü sametassa vibhoti råpaü
Sa¤¤ànidànà hi papa¤casaïkhà.
11 - 14
Yantaü [PTS Page 281] [\q 281/]      apucchimha akittayã no
A¤¤aü taü pucchàma tadiïgha bråhi,
Ettàvataggaü nu1 vadanti heke
Yakkhassa suddhiü idha paõóità se
Udàhu a¤¤ampi vadanti etto.

Yantaü apucchimha akittayã noti - yantaü apucchimha ayàcimha ajjhesimha pasàdayimha; akittayi noti kittitaü àcikkhitaü desitaü pa¤¤apitaü paññhapitaü vivañaü vibhattaü uttànãkataü pakàsitanti - yantaü apucchimha akittayã no.

1. No - sa [PTS]

[BJT Page 384] [\x 384/]
A¤¤aü taü pucchàma tadiïgha bråhãti - a¤¤aü taü pucchàma, a¤¤aü taü papucchàma, a¤¤aü taü ajjhesàma, a¤¤aü taü pasàdema, uttariü taü pucchàma; tadiïgha bråhãti iïgha bråhi àcikkha desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehãti - a¤¤aü taü pucchàma tadiïgha bråhi.

Ettàvataggaü nu vadanti heke yakkhassa suddhiü idha paõóità seti eke samaõabràhmaõà età aråpasamàpattiyo aggaü seññhaü visiññhaü pàmokkhaü uttamaü pavaraü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti. . Yakkhassà'ti sattassa narassa mànavassa posassa puggalassa jãvassa jàgussa1 jantussa indagussa2 manujassa; suddhinti suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü; idha paõóità se'ti idha paõóitavàdà thiravàdà3 ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà kàraõavàdà ñhànavàdà sakàya laddhiyà'ti - 'ettàvataggaü nu vadanti heke yakkhassa suddhiü idha paõóità se. '

Udàhu a¤¤ampi vadanti etto'ti - udàhu eke samaõabràhmaõà età aråpasamàpattiyo atikkamitvà samatikkamitvà vãtivattetvà, [PTS Page 282] [\q 282/]      etto aråpasamàpattito a¤¤aü uttariü yakkhassa suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - udàhu a¤¤ampi vadanti etto.
Tenàha so nimmito:

"Yantaü apucchimha akittayã no
A¤¤aü taü pucchàma tadiïgha bråhi,
Ettàvataggaü nu vadanti he'ke
Yakkhassa suddhiü idha paõóità se
Udàhu a¤¤ampi vadanti etto"ti.
 

11 - 15
Ettàvataggampi vadanti he'ke
Yakkhassa suddhiü idha paõóità se,
Tesaü paneke samayaü vadanti
Anupàdisese kusalàvadànà.

Ettàvataggampi vadanti heke yakkhassa suddhiü idha paõóità seti santeke samaõabràhmaõà sassatavàdà età aråpasamàpattiyo aggaü seññhaü visiññhaü pàmokkhaü uttamaü pavaraü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti; yakkhassà'ti sattassa narassa mànavassa posassa puggalassa jãvassa jàgussa1 jantussa indagussa2 manujassa; suddhinti suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü; idha paõóità se'ti idha paõóitavàdà thiravàdà ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà kàraõavàdà ñhànavàdà sakàya laddhiyà'ti - ettàvataggampi vadanti heke yakkhassa suddhiü idha paõóità se

1. Jatussa - sãmu 11 jagussa - [PTS] 2. Hindagussa - pu dhãravàdà - syà. - [PTS]

[BJT Page 386] [\x 386/]

Tesaü paneke samayaü vadanti anupàdisese kusalàvadànàti tesaü yeva samaõabràhmaõànaü eke samaõabràhmaõà ucchedavàdà bhavatajjità vibhavaü abhinandanti, te sattassa samaü upasamaü våpasamaü nirodhaü pañippassaddhinti vadanti. Yato kiü bho ayaü attà kàyassa bhedà ucchijjati vinassati na hoti parammaraõà, ettàvatà anupàdiseso hoti. Kusalàvadànàti kusalavàdà [PTS Page 283] [\q 283/]      paõóitavàdà thiravàdà ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà kàraõavàdà ñhànavàdà sakàya laddhiyàti - tesaü paneke - samayaü vadanti anupàdisese kusalàvadànà.

Tenàha bhagavà:

Ettàvataggampi vadanti he'ke
Yakkhassa suddhiü idha paõóità se,
Tesaü paneke samayaü vadanti
Anupàdisese kusalàvadànà.

11 - 16
Ete ca ¤atvà upanissitàti
¥atvà muni nissaye so vimaüsã,
¥atvà vimutto na vivàdameti1
Bhavàbhavàya na sameti dhãro.

Ete ca ¤atvà upanissitàti - 'ete'ti diññhigatike; upanissitàti sassatadiññhinissità'ti ¤atvà, ucchedadiññhinissitàti ¤atvà, sassatucchedadiññhinissitàti ¤atvà, jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà'ti - ete ca ¤atvà upanissità"ti.

¥atvà muni nissaye so vimaüsã'ti - 'munã'ti monaü vuccati ¤àõaü na ussesu2 vadate munino samesu na omesåti - ' munã'ti monaü vuccati ¤àõaü " yà pa¤¤à pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhårã medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi" [a] tena ¤àõena samannàgato muni monappatto.

Tãõi moneyyàni: kàyamoneyyaü, vacãmoneyyaü, manomoneyyaü katamaü kàyamoneyyaü" tividhànaü kàyaduccaritànaü pahànaü kàyamoneyyaü. Tividhakàyasucaritaü kàyamoneyyaü. Kàyàrammaõa¤àõaü kàyamoneyyaü. Kàyapari¤¤à kàyamoneyyaü. Pari¤¤àsahagato maggo kàyamoneyyaü. Kàye chandaràgassa pahànaü kàyamoneyyaü kàyasaïkhàranirodho catutthajjhànasamàpatti kàyamoneyyaü. Idaü kàyamoneyyaü.

Katamaü vacãmoneyyaü? Catubbidhànaü vacãduccaritànaü pahàõaü vacãmoneyyaü. Catubbidhaü vacãsucaritaü vacãmoneyyaü. Vàcàrammaõaü ¤àõaü vacãmoneyyaü. Vàcàpari¤¤à vacãmoneyyaü. Pari¤¤àsahagato maggo vacãmoneyyaü. Vàcàya chandaràgassa pahàõaü vacãmoneyyaü. Vacãsaïkhàranirodho dutiyajjhànasamàpatti vacãmoneyyaü. Idaü vacãmoneyyaü.

Katamaü manomoneyyaü? Tividhànaü manoduccaritànaü pahànaü manomoneyyaü. Tividhaü manosucaritaü manomoneyyaü. Cittàrammaõaü ¤àõaü manomoneyyaü. Cittapari¤¤à manomoneyyaü. Pari¤¤àsahagato maggo manomoneyyaü. Citte chandaràgassa pahànaü manomoneyyaü. Cittasaïkhàranirodho sa¤¤àvedayitanirodhasamàpatti manomoneyyaü. Idaü manomoneyyaü.

5. " Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü,
Muniü moneyyasampannaü àhu sabbappahàyinaü. [B]

6. Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü,
Muniü moneyyasampannaü àhu ninhàtapàpaka" nti[c]

Imehi tãhi moneyyehi dhammehi samannàgatà cha munayo: agàramunino anagàramunino sekhamunino asekhamunino paccekamunino munimunino.

Katame anagàramunino? Ye te agàrikà diññhapadà vi¤¤àtasàsanà; ime agàramunino katame agàramunino " ye te pabbajità diññhapadà vi¤¤àtasàsanà; ime anagàramunino. Satta sekhà sekhamunino arahanto asekhamunino paccekabuddhà paccekamunino. Munimunino vuccanti tathàgatà arahanto sammàsambuddhà.

7. " Na monena1 muni hoti måëharåpo aviddasu,
Yo ca tulaü va paggayha varamàdàya paõóito.

8. Pàpàni parivajjeti sa munã tena so muni,
Yo munàti ubho loke muni tena pavuccati[a.]

9. Asata¤ca sata¤ca ¤atvà dhammaü ajjhattaü bahiddhà ca sabbaloke
Devamanussehi påjito yo saïgajàlamaticca so muni.
Muni sassatadiññhinissitàti ¤atvà, ucchedadiññhinissitàti ¤atvà, sassatucchedadiññhinissitàti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà; so vimaüsã'ti paõóito pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvãti - ¤atvà munã nissaye

1. Napi vàdameti - katthaci.

[BJT Page 388] [\x 388/]
¥atvà vimutto na vivàdametãti - ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà, vimutto'ti mutto vimutto suvimutto parimutto accantaanupàdàvimokkhena, " sabbe saïkhàrà aniccà"ti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà mutto vimutto suvimutto parimutto accantaanupàdàvimokkhena, " sabbe saïkhàrà dukkhà"ti - pe -
"Yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbantaü nirodhadhamma"nti [PTS Page 284] [\q 284/]      ¤atvà: jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà, mutto vimutto suvimutto parimutto accantaanupàdàvimokkhenàti - ¤atvà vimutto; na vivàdametã'ti - na kalahaü karoti, na medhagaü karoti. Vuttaü hetaü bhagavatà: "evaü vimuttacitto kho aggivessana, bhikkhu na kenaci saüvadati. Na kenaci vivadati, ya¤ca loke vuttaü. Tena ca voharati aparàmasa"nti [a] ¤atvà vimutto na vivàdameti.

Bhavàbhavàya na sameti dhãro'ti - " bhavàbhavàyà "ti bhavàbhavàya1 kammabhavàya punabbhavàya kàmabhavàya; kammabhavàya kàmabhavàya punabbhavàya; råpabhavàya kammabhavàya råpabhavàya punabbhavàya; punappunabhavàya; punappunagatiyà punappunauppattiyà punappunapañisandhiyà punappunaattabhàvàya punappunàbhinibbattiyà na sameti na samàgacchati na gaõhàti na paràmasati nàbhinivisati. Dhãro'ti dhãro paõóito pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvã'ti - bhavàbhavàya na sameti dhãro.

Tenàha bhagavà:
Ete ca ¤atvà upanissitàti
¥atvà muni nissaye so vimaüsã,
¥atvà vimutto na vivàdameti1
Bhavàbhavàya na sameti dhãro.