Atha cålaviyåhasuttaniddeso vuccati:
12 - 1
Sakaü sakaü diññhiparibbasànà
Viggayha nànà2 kusalà vadanti,
Evaü pajànàti3 sa vedaa4 dhammaü
Idaü pañikkosamakevalã so.

1. Bhavàya - sãmu 11.
[A] majjhimanikàya - dãghanakhasutta.
2. Vàdaü - katthaci. 3. Yo evaü jànàti - syà machasaü 4. Pavedã - katthaci.

[BJT Page 390] [\x 390/]
Sakaü sakaü diññhiparibbasànà'ti - santeke samaõabràhmaõà diññhigatikà; te dvàsaññhiyà diññhigatànaü a¤¤atara¤¤ataraü diññhigataü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà sakàya sakàya diññhiyà vasanti saüvasanti àvasanti parivasanti. Yathà agàrikà và1 gharesu vasanti, sàpattikà và àpattãsu vasanti, sakilesà và kilesesu vasanti. Evamevaü santeke samaõabràhmaõà diññhigatikà, te dvàsaññhiyà diññhigatànaü a¤¤atara¤¤ataraü diññhigataü gahetvà uggahetvà gaõhitvà abhinivisitvà sakàya sakàya diññhiyà vasanti saüvasanti àvasanti parivasantãti - sakaü sakaü diññhiparibbasànà.

Viggayha nànà kusalà vadantã'ti - 'viggayhà'ti gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà, nànà vadanti vividhaü vadanti a¤¤ama¤¤aü2 vadanti puthu3 vadanti na ekaü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti. Kusalà'ti kusalavàdà paõóitavàdà thiravàdà ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà [PTS Page 286] [\q 286/]      kàraõavàdà ñhànavàdà sakàya laddhiyàti - viggayha nànà kusalà vadanti.

Evaü pajànàti sa vedi dhammanti - yo idaü dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü jànàti, so dhammaü vedi, a¤¤àsi, apassi, pañivijjhiti4 - evaü pajànàti sa vedi dhammaü.

Idaü pañikkosamakevalã soti - yo imaü dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü pañikkosati, akevalã so asamatto so aparipuõõo so, hãno nihãno omako làmako chattako5 parittoti.

Tenàha so nimmito:
Sakaü sakaü diññhiparibbasànà
Viggayha nànà2 kusalà vadanti,
Evaü pajànàti3 sa vedaa4 dhammaü idaü pañikkosamakevalã so.

12 - 2
Evampi viggayha vivàdayanti
Bàlo paro akkusalo'ti1 càhu,
Sacco nu vàdo katamo imesaü
Sabbeva hi'me kusalàvadànà.

Evampi viggayha vivàdayantãti - evaü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà vivàdayanti, kalahaü karonti, bhaõóanaü karonti, viggahaü karonti, vivàdaü karonti, medhagaü karonti; ' na tvaü imaü dhammavinayaü àjànàsi - pe -
Nibbeñhehi và sace pahosã [a] 'ti - evampi viggayha vivàdayanti.

1. Asàrikà - sãmu11 2, a¤¤à¤¤aü - sa. 3. Puthuü - sãmu11 4. Pañivijjhatãti - sãmu 11. 5. Jatukko - sãmu11 chatukko - machasaü. [A] dãghanikàya - brahmajàla, sàma¤¤aphala, ambaññha, saïgãsutta.

[BJT Page 392] [\x 392/]
Bàlo paro akakusaloti1 càhåti - paro bàlo hãno nihãno omako làmako chattako paritto akusalo avidvà avijjàgato a¤¤àõã avibhàvã duppa¤¤oti evamàhaüsu, evaü kathenti, [PTS Page 287] [\q 287/]      evaü bhaõanti, evaü dãpayanti, evaü voharantãti - bàlo paro akusalo'ti càhu.

Sacco nu vàdo katamo imesanti - imesaü samaõabràhmaõànaü katamo sacco taccho tatho bhåto yàthàvo2 aviparãtoti sacco nu vàdo katamo imesaü.

Sabbeva hi'me kusalàvadànàti - sabbepi ime samaõabràhmaõà kusalavàdà paõóitavàdã thiravàdà ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà kàraõavàdà ñhànavàdà sakàya laddhiyàti - sabbeva hi'me kusalàvadànà,

Tenàha bhagavà:

Evampi viggayha vivàdayanti
Bàlo paro akusalo'ti1 càhu,
Sacco nu vàdo katamo imesaü
Sabbeva hi'me kusalàvadànà.

12 - 3
Parassa ce dhammamanànujànaü 3
Bàlo mago4 hoti nihãnapa¤¤o,
Sabbeva5 bàlà sunihãnapa¤¤à6
Sabbe vime diññhiparibbasànà.

Parassa ce dhammamanànujànanti - parassa dhammaü pañipadaü maggaü ananujànanto7 ananupassanto ananumananto ananuma¤¤anto ananumodantoti - parassa ce dhammamanànujànaü.

Bàlo mago hoti nihãnapa¤¤o'ti - paro bàlo hoti, hãno nihãno omako làmako chattako paritto hãnapa¤¤o nihãnapa¤¤o omakapa¤¤o làmakapa¤¤o chattakapa¤¤o parittapa¤¤o'ti - bàlo mago hoti nihãnapa¤¤o.

Sabbeva bàlà sunihãnapa¤¤àti - sabbavime samaõabràhmaõà bàlà hãnà nihãnà omakà làmakà chattakà parittà, sabbeva hãnapa¤¤à nihãnapa¤¤à omakapa¤¤à [PTS Page 288] [\q 288/]      làmakapa¤¤à chattakapa¤¤à8 parittapa¤¤à'ti - sabbeva bàlà sunihãnapa¤¤à.

1. Akusaloti - syà. Su. Sa 2. Yathàvo - sa 3. Mananujànaü - manupa. 4. Bàlo mako - manupa. Machasaü. [PTS] 5. Sabbepi me - sa 6. Nihãnapa¤¤à - manupa, 7. Anànu - machasaü. Sabbapadesu. 8. Jatukkapa¤¤à - sãmu11.

[BJT Page 394] [\x 394/]

Sabbevime diññhiparibbasànà'ti - sabbevime samaõabràhmaõà diññhigatikà. Te dvàsaññhiyà diññhigatànaü a¤¤atara¤¤ataraü diññhigataü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà, sakàya sakàya diññhiyà vasanti saüvasanti àvasanti parivasanti. Yathà agàrikà và gharesu vasanti, sàpattikà và àpattãsu vasanti, sakilesà và kilesesu vasanti, evamevaü sabbevime samaõabràhmaõà diññhigatikà. Te dvàsaññhiyà diññhigatànaü a¤¤atara¤¤ataradiññhigataü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà, sakàya sakàya diññhiyà vasanti saüvasanti àvasanti parivasantãti. Diññhiparibbasànà.
 

Tenàha bhagavà:
" Parassa ce dhammamanànujànaü
Bàlo mago hoti nihãnapa¤¤o,
Sabbeva bàlà sunihãnapa¤¤à
Sabbevime diññhiparibbasànà"ti.

12 - 4
Sandiññhiyà ceva na vevadità1
Saüsuddhapa¤¤à kusalà mutãmà,
Kesaü na koci parihãnapa¤¤o
Diññhi hi tesampi tathà samattà.

Sandiññhiyà ceva na vevadàtà 'ti - sakàya diññhiyà sakàya khantiyà sakàya ruciyà sakàya laddhiyà, na vevadàtà avodàtà apariyodàtà saïkilesikàti - sandiññhiyà ceva na vevadàtà

Saüsuddhapa¤¤à [PTS Page 289] [\q 289/]      kusalà mutãmàti - "saüsuddhapa¤¤à"ti suddhapa¤¤à parisuddhapa¤¤à odàtapa¤¤à pariyodàtapa¤¤à; athavà, suddhadassanà visuddhadassanà parisuddhadassanà vodàtadassanà pariyodàtadassanà'ti saüsuddhapa¤¤à; 'kusalà'ti kusalà paõóità pa¤¤avanto buddhimanto ¤àõino vibhàvino medhàvinoti saüsuddhapa¤¤à kusalà; mutimà'ti mutimà paõóità pa¤¤avanto buddhimanto ¤àõino vibhàvino medhàvinoti saüsuddhapa¤¤à kusalà mutãmà.

Tesaü na koci parihãnapa¤¤oti - tesaü samaõabràhmaõànaü na koci hãnapa¤¤o nihãnapa¤¤o omakapa¤¤o làmakapa¤¤à làmakapa¤¤o chattakapa¤¤o2 parittapa¤¤o atthi, sabbeva seññhapa¤¤à visiññhapa¤¤à pàmokkhapa¤¤à uttamapa¤¤à pavarapa¤¤àti - tesaü na koci parihãnapa¤¤o.

Diññhi hi tesampi tathà samattàti - tesaü samaõabràhmaõànaü diññhi tathà samattà samàdinnà gahità paràmaññhà abhiniviññhà ajjhosità adhimuttàti - diññhi hi tesampi tathà samattà.

Tenàha bhagavà:

Sandiññhiyà ceva na vevadità1
Saüsuddhapa¤¤à kusalà mutãmà,
Kesaü na koci parihãnapa¤¤o
Diññhi hi tesampi tathà samattà.

1. Sandiññhiyà ce pana vevadàtà - su. Sandiññhiyà ve na vevadàtà - pu.
Sandiññhi yà ce pana vavadàtà - [PTS]. 2. Jatukkapa¤¤o - sãmu. 11

[BJT Page 396] [\x 396/]

12 - 5
Na càhametaü1 tathiyanti 2 bråmi
Yamàhu bàlà mithu a¤¤ama¤¤aü,
Sakaü sakaü diññhimakaüsu saccaü
Tasmà hi bàloti paraü dahanti.

Na [PTS Page 290] [\q 290/]      càhametaü tathiyanti bråmãti - 'nà'ti pañikkhepo; 'eta'nti dvàsaññhi diññhigatàni; nàhaü vataü tacchaü tathaü bhåtaü yàthàvaü3 aviparãtanti bråmi, àcikkhàmi, desemi, pa¤¤apemi, paññhapemi, vivaràmi, vibhajàmi, uttànãkaromi, pakàsemãti - na càhametaü tathiyanti bråmã.

Yamàhu bàlà mithu a¤¤ama¤¤anti - 'mithå'ti dve janà, dve kalahakàrakà, dve bhaõóanakàrakà, dve bhassakàrakà, dve vivàdakàrakà, dve adhikaraõakàrakà, dve vàdino, dve sallàpakà; te a¤¤ama¤¤aü bàlato hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittato evamàhaüsu, evaü kathenti, evaü bhaõanti, evaü voharantãti yamàhu bàlà mithu a¤¤ama¤¤aü.

Sakaü sakaü diññhimakaüsu saccanti - sassato loke idameva saccaü moghama¤¤anti sakaü sakaü diññhimakaüsu saccaü. Asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti diññhigatametaü neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü moghama¤¤anti - sakaü sakaü diññhimakaüsu saccaü.
Tasmà hi bàloti paraü dahantãti - 'tasmà'ti tasmà taïkàraõà taühetu tappaccayà tannidànà; paraü bàlato hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittato; dahanti, passanti, dakkhanti, olokenti, nijjhàyanti, upaparikkhantã'ti - tasmà hi bàlo'ti paraü dahanti.

Tenàha bhagavà:

Na càhametaü1 tathiyanti 2 bråmi
Yamàhu bàlà mithu a¤¤ama¤¤aü,
Sakaü sakaü diññhimakaüsu saccaü
Tasmà hi bàloti paraü dahanti.

12 - 6
Yamàhu [PTS Page 291] [\q 291/]      saccaü tathiyanti 4 eke
Tamàhu a¤¤e tucchaü musàti,
Evampi viggayha vivàdayanti5 kasmà na ekaü samaõà vadanti.
 

1. Na vàhametaü - su. Sa. Machasaü [PTS] 2. Tathavanti - manupa, tathivanti - pu. Syà [PTS]. 3. Yathàvataü - sa. 4. Tathavanti - manupa. Machasaü 5. Vivàdiyanti - su. [PTS]

[BJT Page 398] [\x 398/]
Yamàhu saccaü tathiyanti eketi - yaü diññhiü pañipadaü maggaü eke samaõabràhmaõà idaü saccaü tathaü bhåtaü yàthàvaü1 aviparãtanti evamàhaüsu, evaü kathenti, evaü bhaõanti evaü dãpayanti, evaü voharantãti - yamàhu saccaü tathiyanti eke.

Tamàhu a¤¤e tucchaü musàtãti2 - tameva dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü eke samaõabràhmaõà tucchaü etaü musà etaü abhåtaü etaü alãkaü etaü ayàthàvaü etanti evamàhaüsu, evaü kathenti, evaü bhaõanti, evaü dãpayanti, evaü voharantãti - tamàhu a¤¤e tucchaü musàti.

Evampi viggayha vivàdayantãti - evaü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà vivàdayanti, kalahaü karonti, bhaõóanaü karonti viggahaü karonti, vivàdaü karonti, medhagaü karonti, 'na tvaü imaü dhammavinayaü àjànàsi micchàpañipanno tvamasi. Ahamasmi sammàpañipanno. Sahitamme, asahitante. Pure vacanãyaü pacchà avaca. Pacchàvacanãyaü pure avaca. âciõõante viparàvattaü. âropito te vàdo. Niggahãtosi. Cara vàdappamokkhaya. Nibbeñhehi và sace pahosã'ti - evampi viggayha vivàdayanti. '

Kasmà na ekaü samaõà vadantãti - 'kasmà'ti kasmà kiïkàraõà kiühetu kimpaccayà kinnidànà kiüsamudayà ki¤jàtiyà kimpabhavà na ekaü vadanti? Nànà vadanti vividhaü vadanti? A¤¤ama¤¤aü vadanti? Kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - kasmà na ekaü samaõà vadanti.

Tenàha so nimmito:

Yamàhu [PTS Page 292] [\q 292/]      saccaü tathiyanti 4 eke
Tamàhu a¤¤e tucchaü musàti,
Evampi viggayha vivàdayanti5
Kasmà na ekaü samaõà vadanti.

12 - 7
Ekaü hi saccaü na dutiyamatthi
Yasmiü pajà no vivade pajànaü,
Nànà te saccàni sayaü thunanti
Tasmà na ekaü samaõà vadanti.

Ekaü hi saccaü na dutiyamatthãti - ekaü saccaü vuccati dukkhanirodho nibbànaü, yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü. Athavà ekaü saccaü vuccati maggasaccaü niyyàõasaccaü dukkhanirodhagàminãpañipadà ariyo aññhaïgiko maggo seyyathãdaü: sammàdiññhi sammàsaïkappo sammàvàcà sammàkammanto sammààjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhãti - ekaü hi saccaü na dutiyamatthi.
1. Yathàvataü - sa 2. Musàti - sãmu 11

[BJT Page 400] [\x 400/]
Yasmiü pajà no vivade pajànanti - ' yasmi'nti yasmiü sacce; 'pajà'ti sattàdhivacanaü; 'pajànaü' yaü saccaü pajànantà vijànantà pañivijànantà pañivijjhantà na kalahaü kareyyuü, na bhaõóanaü kareyyuü, na viggahaü kareyyuü, na vivàdaü kareyyuü, na medhagaü kareyyuü, kalahaü bhaõóanaü viggahaü vivàdaü medhagaü pajaheyyuü, vinodeyyuü, byantãkareyyuü, anabhàvaü gameyyunti - yasmiü pajà no vivade pajànaü.

Nànà te saccàni sayaü thunantãti - nànà te saccàni sayaü thunanti vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti, 'sassato loko idameva saccaü moghama¤¤anti, sayaü [PTS Page 293] [\q 293/]      thunanti, vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - nànà te saccàni sayaü thunanti.

Tasmà na ekaü samaõà vadantãti - 'tasmà'ti tasmà taïkàraõà taühetu tappaccayà tannidànà na ekaü vadanti, nànà vadanti, vividhaü vadanti, a¤¤ama¤¤aü vadanti puthu vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - tasmà na ekaü samaõà vadanti

Tenàha bhagavà:

Ekaü hi saccaü na dutiyamatthi yasmiü pajà no vivade pajànaü,
Nànà te saccàni sayaü thunanti
Tasmà na ekaü samaõà vadanti.

12 - 8
Kasmà nu saccàni vadanti nànà
Pavàdiyà se kusalàvadànà,
Saccàni sutàni1 bahåni nànà
Udàhu te takkamanussaranti.

Kasmà nu saccàni vadanti nànàti - ' kasmà'ti kasmà kiü kàraõà kiühetu kimpaccayà kinnidànà saccàni nànà vadanti? Vividhàni vadanti? A¤¤ama¤¤àni vadanti? Puthåni vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - kasmà nu saccàni vadanti nànà.

Pavàdiyà se kusalàvadànàti - : pavàdiyà se'ti vippavadantãti pi pavàdiyà se; athavà sakaü sakaü diññhigataü pavadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti, - sassato loke idameva saccaü moghama¤¤anti sakaü sakaü diññhimakaüsu saccaü. Asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti pavadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti. Kusalàvadànàti [PTS Page 294] [\q 294/]      kusalavàdà paõóitavàdà thiravàdà ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà kàraõavàdà ñhànavàdà, sakàya laddhiyàti - pavàdiyà se kusalàvadànà.
1. Suttàni - syà. [PTS]

[BJT Page 402] [\x 402/]

Saccàni sutàni bahåni nànàti - saccàni sutàni bahukàni nànàni vividhàni a¤¤ama¤¤àni puthånãti - saccàni sutàni bahåni nànà.
Udàhu te takkamanussarantã'ti - udàhu takkena vitakkena saïkappena yàyanti nãyanti vuyhanti saühariyyantãti evampi - udàhu te takkamanussaranti. Athavà takkapariyàhataü vãmaüsànucaritaü sayampañibhànaü vadanti bhaõanti dãpayanti voharantãti evampi - udàhu te takkamanussaranti.

Tenàha so nimmito:
"Kasmà nu saccàni vadanti nànà
Pavàdiyà se kusaóalavadànà,
Saccàni sutàni bahåni nànà
Udàhu te takkamanussarantã"ti.

12 - 9

Na heva saccàni bahåni nànà
A¤¤atra sa¤¤àya niccàni loko,
Takka¤ca diññhãsu pakappayitvà
Saccaü musàti dvayadhammamàhu.

Na heva saccàni bahåni nànàti - na heva saccàni bahukàni nànàni vividhàni a¤¤ama¤¤àni puthånãti - na heva saccàni bahåni nànà.

A¤¤atra sa¤¤àya niccàni loketi - a¤¤atra sa¤¤àya niccagàhà eka¤¤eva saccaü loke kathiyati1 bhaõãyati2 dãpiyati3 voharãyati4 dukkhanirodho nibbànaü, yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü. Athavà, ekaü saccaü vuccati maggasaccaü niyyànasaccaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyo aññhaïgiko maggo; seyyathãdaü? Sammàdiññhi [PTS Page 295] [\q 295/]      - pe -
Sammàsamàdhãti - a¤¤atra sa¤¤àya niccàni loke.

Takka¤ca diññhãsu pakappayitvà saccaü musàti dvayadhammamàhåti takkaü vitakkaü saïkappaü takkayitvà vitakkayitvà saïkappayitvà diññhigatàni janenti sa¤janenti nibbattenti abhinibbattenti; diññhigatàni janetvà sa¤janetvà nibbattetvà abhinibbattetvà 'mayhaü saccaü tuyhaü musà'ti evamàhaüsu, evaü kathenti, evaü bhaõanti, evaü dãpayanti, evaü voharantãti - takka¤ca diññhãsu pakappayitvà saccaü musàti dvayadhammamàhu.

1. Kathiyyati - sãmu11. Kathiyati - [PTS]. 2. Bhaõiyyati - sãmu. 11. Bhaõiyati - [PTS]. 3. Dãpiyyati - sãmu11 dãpayati - [PTS] 4. Vohariyyati - sãmu11. Vohariyati - [PTS.]

[BJT Page 404] [\x 404/]

Tenàha bhagavà:
Naheva saccàni bahåni nànà
A¤¤atra sa¤¤àya niccàni loko,
Takka¤ca diññhãsu pakappayitvà
Saccaü musàti dvayadhammamàhu.

12 - 10

Diññhe sute sãlavate mute và
Ete ca1 nissàya vimànadassã,
Vinicchaye ñhatvà pahassamàno2
Bàlo paro akusalo'ti3 càha.

Diññhe sute sãlavate mute và ete ca 1 nissàya vimànadassãti diññhaü và diññhasuddhiü và sutaü và sutasuddhiü và sãlaü và sãlasuddhiü và vataü và vatasuddhiü và mutaü và mutasuddhiü và nissàya upanissàya gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvàti - diññhe sute sãlavate mute và ete ca nissàya vimànadassã,

Vinicchaye ñhatvà pahassamànoti - vinicchayà vuccanti [PTS Page 296] [\q 296/]      dvàsaññhi diññhigatàni; diññhivinicchaye vinicchayadiññhiyà ñhatvà patiññhahitvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvàti - vinicchaye ñhatvà; pahassamànoti - tuññho hoti haññho pahaññho attamano paripuõõasaïkappo; athavà, dantavidaüsakaü pahassamàno2 ti - vinicchaye ñhatvà pahassamàno.

Bàlo paro akkusaloti càhàti - paro bàlo hãno nihãno omako làmako chattako4 paritto akusalo avidvà avijjàgato a¤¤àõã avibhàvã amedhàvã duppa¤¤oti evamàha, evaü katheti, evaü bhaõati, evaü dãpayati, evaü voharatãti - bàlo paro akkusaloti càha.

Tenàha bhagavà:

Diññhe sute sãlavate mute và
Ete ca1 nissàya vimànadassã,
Vinicchaye ñhatvà pahassamàno2
Bàlo paro akusalo'ti3 càha.

12 - 11
Yeneva bàloti paraü dahàti
Tenàtumànaü kusaloti càha,
Sayamattanà so kusalàvadàno
A¤¤aü vimàneti tadeva pàvà5

1. Etesu - sãmu 11 manupa 2. Pahaüsamàno - sãmu11 3. Akusaloti - sa, su. Syà. [PTS] 4. Chatukko - machasaü. Jatukko - sãmu 11 [PTS] 5. Pàvada - sãmu 11 pàva - machasaü.

[BJT Page 406] [\x 406/]
Yeneva bàloti paraü dahàtãti - yeneva hetunà yena paccayena yena kàraõena yena pabhavena paraü bàlato hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittato dahàti passati dakkhati oloketi nijjhàyati upaparikkhatãti - yeneva bàloti paraü dahàti.

Tenàtumànaü kusaloti càhàti - 'àtumà1' vuccati attà; so pi teneva hetunà tena paccayena tena kàraõena tena pabhavena attànaü 'ahamasmi kusalo paõóito [PTS Page 297] [\q 297/]      pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvã'ti - tenàtumànaü kusaloti càha.

Sayamattanà so kusalàvadànoti - sayameva attànaü kusalavàdo paõóitavàdo thiravàdo ¤àyavàdo hetuvàdo lakkhaõavàdo kàraõavàdo ñhànavàdo sakàya óaddhiyàtisayamattanà so kusalàvadàno.

A¤¤aü vimàneti tadevapàvàti2 - na sammànetãti pi ' a¤¤aü vimàneti' athavà, domanassaü janetãti pi 'a¤¤aü vimàneti' tadeva pàvàti tadeva taü diññhigataü pàvadati: 'iti vàyaü puggalo micchàdiññhiko viparãtadassano'ti - a¤¤aü vimàneti tadeva pàvà.

" Yeneva bàloti paraü dahàti
Tenàtumànaü kusaloti càha,
Sayamattanà so kusalàvadàno
A¤¤aü vimàneti tadeva pàvà"ti2.

12 - 12
Atisàradiññhiyà3 so samatto
Mànena matto paripuõõamànã,
Sayameva sàmaü manasàbhisitto
Diññhã hi sà tassa tathà samattà.

Atisàradiññhiyà so samattoti - atisàradiññhiyo vuccanti dvàsaññhidiññhigatàni, kiükàraõà atisàradiññhiyo vuccanti dvàsaññhidiññhigatàni? Sabbà tà diññhiyo kàraõàtikkantà lakkhaõàtikkantà ñhànàtikkantà taükàraõà atisàradiññhiyo vuccanti dvàsaññhi diññhigatàni; sabbàpi [PTS Page 298] [\q 298/]      diññhiyo atisàradiññhiyo; kiükàraõà sabbàpi diññhiyo vuccanti atisàradiññhiyo? Te a¤¤ama¤¤aü atikkamitvà samatikkamitvà vãtivattitvà diññhigatàni janenti sa¤janenti nibbattenti abhinibbattenti; taïkàraõà sabbàpi diññhiyo vuccanti atisàradiññhiyo. Atisàradiññhiyà so samattoti atisàradiññhiyà samatto paripuõõo anomoti atisàradiññhiyà so samatto.

1. âtumàno - sãmu 11 machasaü 2. Pàvadàti - sãmu11. 3. Atisaraüdiññhiyà - syà. [PTS.]

[BJT Page 408] [\x 408/]
Mànena matto paripuõõamànãti - sakàya diññhiyà diññhimànena matto pamatto ummatto atimattoti - mànena matto; paripuõõamànãti paripuõõamànã samattamànã anomamànãti - mànena matto paripuõõamànã.

Sayameva sàmaü manasàbhisittoti - sayameva attànaü cittena abhisi¤cati: 'ahamasmi kusalo paõóito pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvã'ti ' sayameva sàmaü manasàbhisitto. '

Diññhã hi sà tassa tathà samattàti - tassa sà diññhi tathà samattà samàdinnà gahità paràmaññhà abhiniviññhà ajjhosità adhimuttàti - diññhi ha sà tassa tathà samattà.

Tenàha bhagavà:
Atisàradiññhiyà so samatto
Mànena matto paripuõõamànã,
Sayameva sàmaü manasà'bhisitto
Diññhi hi sà tassa tathà samattà"ti

12 - 13
Parassa ce hi vacasà nihãno
Tumo sahà hoti nihãnapa¤¤o,
Atha ce 1 sayaü vedagu hoti dhãro
Na koci bàlo samaõesu atthi.

Parassa [PTS Page 299] [\q 299/]      ce hi vacasà nihãnoti - parassa ce vàcàya vacanena ninditakàraõà garahitakàraõà upavaditakàraõà paro bàlo hoti hãno nihãno omako làmako chattako2 parittoti - parassa ce hi vacasà nihãno.

Tumo sahà hoti nihãnapa¤¤oti - so pi teneva sahà hoti hãnapa¤¤o nihãnapa¤¤o omakapa¤¤o làmakapa¤¤o chattakapa¤¤o parittapa¤¤oti - tumo sahà hoti nihãnapa¤¤o.

Atha ce sayaü vedagu hoti dhãroti - atha ce sayaü vedagu hoti dhãro paõóito pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvãti - atha ce sayaü vedagu hoti dhãro.

Na koci bàlo samaõesu atthãti - samaõesu na koci bàlo hãno nihãno omako làmako chattako paritto atthi, sabbeva seññhapa¤¤à visiññhapa¤¤à pàmokkhapa¤¤à uttamapa¤¤à pavarapa¤¤àti na koci bàlo samaõesu atthi.

1. Athavà - sãmu 11 [PTS] 2. Jatukko - machasaü.

[BJT Page 410] [\x 410/]
Tenàha bhagavà:

"Parassa ce hi vacasà nihãno
Tumo sahà hoti nihãnapa¤¤o,
Atha ce sayaü vedagu hoti dhãro
Na koci bàlo samaõesu atthã"ti.

12 - 14
A¤¤aü ito yà'bhivadanti dhammaü
Aparaddhà suddhimakevalã te, 1
Evampi titthyà puthuso vadanti
Sandiññhiràgena hi te'bhirattà2.

A¤¤aü ito yà'bhivadanti dhammaü aparaddhà suddhimakevalã teti - ito a¤¤aü dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü [PTS Page 300] [\q 300/]      ye abhivadanti, te suddhimaggaü visuddhimaggaü vodàtamaggaü pariyodàtamaggaü viraddhà aparaddhà khalità galità a¤¤àya aparaddhà3 akevalã teti asamattà te aparipuõõà te hãnà nihãnà omakà làmakà chattakà parittàti - a¤¤aü ito yà'bhivadanti dhammaü aparaddhà suddhimakevaóã te 1.

Evampi titthyà puthuso vadantãti - 'titthaü ' vuccati diññhigataü, titthiyà vuccanti diññhigatikà; puthu titthiyà4 puthu diññhigatàni vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - evampi titthyà puthuso vadanti.

Sandiññhiràgena hi tebhirattàti - sakàya diññhiyà diññhiràgena rattà abhirattàti - sandiññhiràgena hi tebhirattà.

Tenàha bhagavà:
" A¤¤aü ito yà'bhivadanti dhammaü
Aparaddhà suddhimakevalã te,
Evampi titthyà puthuso vadanti
Sandiññhiràgena hi te'bhirattà'ti.
 

12 - 15
Idheva suddhiü iti5 vàdayanti6
Nतesu dhammesu va suddhimàhu,
Evampi titthyà puthuso niviññhà
Sakàyane tattha daëhaü vadànà.

1. Suddhimakevalã no - syà. 2. Tvàbhirattà - manupa. 3. ¥àyàparaddhà - pu. 4. Puthudiññhiyà - sãmu11 machasaü [PTS]. 5. Suddhi iti - sãmu11 suddhimiti - su 6. Vàdiyanti - [PTS]
[BJT Page 412] [\x 412/]

Idheva suddhiü iti vàdayantãti - idha suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti; 'sassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti idha suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti; 'asassato loko asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti diññhigatametaü neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü moghama¤¤anti - idha suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti [PTS Page 301] [\q 301/]      dãpayanti voharantãti - idheva suddhiü iti vàdayanti.

Nतesu dhammesu visuddhimàhåti - attano satthàraü dhammakkhànaü gaõaü diññhiü pañipadaü maggaü ñhapetvà sabbe paravàde khipanti ukkhipanti parikkhipanti: so satthà na sabba¤¤å, dhammo na svàkkhàto, gaõo na suppañipanno, diññhi na bhaddikà, pañipadà na supa¤¤attà, maggo na niyyàõiko, na tattha suddhi và visuddhi và parisuddhi và mutti và vimutti và parimutti và; na tattha sujjhanti và visujjhanti và parisujjhanti và muccanti và vimuccanti và parimuccanti và; hãnà nihãnà omakà làmakà chattakà1 parittàti, evamàhaüsu evaü vadanti evaü kathenti evaü bhaõanti evaü dãpayanti evaü voharantãti 'nतesu dhammesu visuddhimàhu. '

Evampi titthyà puthuso niviññhàti - titthaü vuccati diññhigataü; titthiyà vuccanti diññhigatikà puthu titthiyà puthu diññhigatesu niviññhà patiññhità allãnà upagatà ajjhosità adhimuttàti - evampi titthyà puthuso niviññhà.

Sakàyane tattha daëhaü vadànàti - dhammo sakàyanaü, diññhi sakàyanaü pañipadà sakàyanaü, maggo sakàyanaü, sakàyane daëhavàdà thiravàdà balikavàdà avaññhitavàdà ti - sakàyane tattha daëhaü vadànà.

Tenàha bhagavà:
"Idheva suddhiü iti vàdayanti
Nतesu dhammesu visuddhimàhu,
Evampi titthyà puthuso niviññhà
Sakàyane tattha daëhaü vadànà"ti.

12 - 16

Sakàyane vàpi daëhaü vadàno
Kaü kattha2 bàloti paraü daheyya,
Sayaü 'va so medhagamàvaheyya3
Paraü vadaü bàlamasuddhidhammaü.

1. Jatukko - sãmu. 11. 2. Kamettha - machasaü. [PTS]. 3. Medhakaü avabheyyà - pa.

[BJT Page 414] [\x 414/]
Sakàyane [PTS Page 302] [\q 302/]      vàpi daëhaü vadànoti - dhammo sakàyanaü, diññhi sakàyanaü, pañipadà sakàyanaü, maggo sakàyanaü sakàyane daëhavàdo thiravàdo balikavàdo avaññhitavàdoti sakàyane vàpi daëhaü vadàno.

Kaü tattha bàloti paraü daheyyàti - tatthàti sakàya diññhiyà sakàya khantiyà sakàya ruciyà sakàya laddhiyà paraü bàlato hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittato kaü daheyya? Kaü passeyya? Kaü dakkheyya? Kaü olokeyya? Kaü nijjhàyeyya? Kaü upaparikkheyyàti - kaü tattha bàloti paraü daheyya.

Sayaüva so medhagamàvaheyya paraü vadaü bàlamasuddhidhammanti - paro bàlo hãno nihãno omako làmako chattako paritto asuddhidhammo avisuddhidhammo aparisuddhidhammo avodàtadhammoti evaü vadanto evaü kathento evaü bhaõanto eva dãpayanto evaü voharanto sayameva kalahaü bhaõóanaü viggahaü vivàdaü medhagaü àvaheyya samàvaheyya àhareyya samàhareyya àkaóóheyya samàkaóóheyya gaõheyya1 paràmaseyya abhiniviseyyàti - sayaüva so medhagamàvaheyya paraü vadaü bàlamasuddhidhammaü.

Tenàha bhagavà:

"Sakàyane vàpi daëhaü vadàno
Kaü kattha2 bàloti paraü daheyya,
Sayaü'va so medhagamàvaheyya3
Paraü vadaü bàlamasuddhidhammaü.

12 - 17
Vinicchaye ñhatvà sayaü pamàya
Uddhaü so2 lokasmiü vivàdameti,
Hitvàna sabbàni vinicchayàni
Na medhagaü3 kurute4 jantu loke.

Vinicchaye [PTS Page 303] [\q 303/]      ñhatvà sayaü pamàyàti - 'vinicchayà: vuccanti dvàsaññhi diññhigatàni; vinicchayadiññhiyà ñhatvà patiññhahitvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvàti vinicchaye ñhatvà; sayaü pàmàyàti sayaü pamàya pamiõitvà5 ayaü satthà sabba¤¤å'ti sayaü pamàya pamiõitvà ayaü dhammo svakkhàto, ayaü gaõo supañipanno, ayaü diññhi bhaddikà, ayaü pañipadà supa¤¤attà, ayaü maggo nãyàniko'ti sayaü pamàya pamiõitvàti - vinicchaye ñhatvà sayaü pamàya.

1. Gaõeyya - machasaü. 2. Uddhaü sa. - Sãmu. 11. Machasaü. 3. Medhakaü - pa. 4. Medhagaü kubbati - sãmu 11. Machasaü. 5. Saminitvà - pu.

[BJT Page 416] [\x 416/]

Uddhaü so lokasmiü vivàdametãti - 'uddhaü'1 vuccati anàgataü attano vàdaü uddhaü ñhapetvà sayameva kalahaü bhaõóanaü viggahaü vivàdaü medhagaü eti upeti upagacchati gaõhàti paràmasati abhinivisatãti evampi - uddhaü so lokasmiü vivàdameti. Athavà a¤¤ena uddhaü vàdena saddhiü kalahaü karoti bhaõóanaü karoti viggahaü karoti vivàdaü karoti medhagaü karoti: 'na tvaü imaü dhammavinayaü àjànàsi micchàpañipanno tvamasi. Ahamasmi sammàpañipanno. Sahitamme, asahitante. Pure vacanãyaü pacchà avaca. Pacchàvacanãyaü pure avaca. âciõõante1 viparàvattaü. âropito te vàdo. Niggahãtosi. Cara vàdappamokkhaya. Nibbeñhehi sace pahosã'ti - uddhaü so lokasmiü vivàdameti.

Hitvàna sabbàni vinicchayànãti - vinicchayà vuccanti dvàsaññhidiññhigatàni; diññhivinicchayà sabbe vinicchaye2 hitvà cajitvà pariccajitvà jahitvà pajahitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvàti - hitvàna sabbàni vinicchayàni.

Na medhagaü kurute jantu loketi - na kalahaü karoti' na bhaõóanaü karoti, na viggahaü karoti, na vivàdaü karoti, na medhagaü karoti, vuttaü hetaü bhagavatà: "evaü vimuttacitto kho aggivessana bhikkhu na kenaci saüvadati, na kenaci vivadati, ya¤ca loke vuttaü, tena ca voharati aparàmasa"nti [a] jantåti satto naro mànavo poso [PTS Page 304] [\q 304/]      puggalo jãvo jàgu3 jantu indagu4 manujo; loketi apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke àyatanaloketi - na medhagaü kurute jantu loketi.

Tenàha bhagavà:
"Vinicchaye ñhatvà sayaü pamàya
Uddhaü so lokasmiü vivàdameti,
Hitvàna sabbàni vinicchayàni
Na medhagaü kurute jantu loketi''.