Atha mahàviyuhasuttaniddeso vuccati.

13 - 1

Ye keci'me diññhiparibbasànà
Idameva saccanti ca vàdayanti, 5
Sabbeva te nindamanvànayanti
Atho pasaüsampi labhanti tattha.

1. Uddhaü so - sãmu. 11 Machasaü. 2. Sabbà vinicchayadiññhayo - manupa. Sabbà vinicchitadiññhiyo. - [PTS]. 3. Jatu - sãmu 11. Jagu - [PTS]. 4. Hindagu - sãmu. 11. 5. Pavàdiyanti - [PTS].
A. Majjhimanikàya - dãghanakhasutta.

[BJT Page 418] [\x 418/]
Ye keci'me diññhiparibbasànàti - 'ye kecã'ti sabbena sabbaü sabbathà sabbaü asesaü nissesaü pariyàdiyanavacanametaü 'ye kecã'ti. Diññhiparibbasànàti santeke samaõabràhmaõà diññhigatikà. Te dvàsaññhiyà diññhigatànaü a¤¤atara¤¤ataraü diññhigataü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà sakàya sakàya diññhiyà vasanti saüvasanti àvasanti parivasanti. Yathà agàrikà và gharesu vasanti, sàpattikà và àpattisu vasanti, sakilesà và kilesesu vasanti, evamevaü santeke samaõabràhmaõà diññhigatikà. Te dvàsaññhiyà diññhigatànaü a¤¤atara¤¤ataraü diññhigataü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà sakàya sakàya diññhiyà vasanti saüvasanti àvasanti parivasanti. Yathà agàrikà và gharesu vasanti, sàpattikà và àpattisu vasanti, 'ye keci' me diññhi paribbasànà. '

Idameva saccanti ca vàdayantãti - 'sassato loko' idameva saccaü, moghama¤¤a'nti vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti ' asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti diññhigatametaü neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü [PTS Page 306] [\q 306/]      moghama¤¤anti - vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - idameva saccanti ca vàdayanti.

Sabbeva te nindamanvànayantãti - sabbeva te samaõabràhmaõà nindameva anventi' garahameva anventi, akittimeva anventi, sabbe nindità yeva honti, garahità yeva honti akittità yeva hontãti - sabbeva te nindamanvànayanti.

Atho pasaüsampi labhanti tatthàti - tattha sakàya diññhiyà sakàya khantiyà sakàya ruciyà sakàya laddhiyà pasaüsaü thomanaü kittiü vaõõahàrikaü1 labhanti pañilabhanti upagacchanti vindantãti - atho pasaüsampi labhanti tattha.

Tenàha so nimmito:

"Ye keci 'me diññhiparibbasànà
Idameva saccanti ca vàdayanti,
Sabbeva te nindamanvànayanti
Atho pasaüsampi labhanti tatthà"ti.

13 - 2

Appa¤hi etaü na alaü2 samàya
Duve vivàdassa phalàni bråmi,
Etampi disvà na vivàdayetha
Khemàbhipassaü avivàdabhåmiü. 3

Appa¤hi etaü na alaü samàyàti - 'appa¤hi eta'nti appakaü etaü, omakaü etaü, thokaü etaü, làmakaü etaü, chattakaü etaü, parittakaü etanti - appa¤hi etaü; na alaü samàyàti nàlaü ràgassa samàya dosassa samàya mohassa samàya kodhassa upanàhassa makkhassa paëàsassa issàya macchariyassa màyàya sàñheyyassa thambhassa sàrambhassa mànassa atimànassa madassa pamàdassa sabbakilesànaü sabbaduccaritànaü sabbapariëàhànaü [PTS Page 307] [\q 307/]      sabbasantàpànaü sabbàkusaóalàbhisaïkhàrànaü samàya upasamàya våpasamàya nibbànàya4 pañinissaggàya pañippassaddhiyàti - appa¤hi etaü na alaü samàya.

1. Vaõõahàriyaü - sa, 2. Appa¤hetaü nàlaü - manupa. 3. Avivàdabhummaü - [PTS] 4. Nibbàpanàya - sa.

[BJT Page 420] [\x 420/]
Diññhikalahassa diññhibhaõóanassa diññhiviggahassa diññhivivàdassa diññhimedhagassa dve phalàni honti jayaparàjayo hoti, làbhàlàbho hoti, yasàyaso hoti, nindàpasaüsà hoti, sukhadukkhaü hoti, somanassadomanassaü hoti, iññhàniññhaü hoti, anunayapañighaü hoti, ugghàtinigghàti hoti, anurodhavirodho hoti; atha và taü kammaü nirayasaüvattanikaü tiracchànayonisaüvattanikaü pettivisayasaüvattanikanti bråmi àcikkhàmi desemi pa¤¤apemi paññhapemi vivaràmi vibhajàmi uttànãkaromi pakàsemãti - duve vivàdassa phalàni bråmi.

Etampi disvà na vivàdayethàti - 'etampi disvà'ti etaü àdãnavaü disvà passitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà diññhikalahesu diññhibhaõóanesu diññhiviggahesu diññhivivàdesu diññhimedhagesåti etampi disvà; na vivàdayethàti na kalahaü kareyya, na bhaõóanaü kareyya, na viggahaü kareyya, na vivàdaü kareyya, na medhagaü kareyya, kalahaü bhaõóanaü viggahaü vivàdaü medhagaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya, kalahà bhaõóanà viggahà vivàdà medhagà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visaüyutto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - etampi disvà na vivàdayetha.

Khemàbhipassaü [PTS Page 308] [\q 308/]      avivàdabhåminti - avivàdabhåmiü vuccati amataü nibbànaü, yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü; etaü avivàdabhåmiü khemato tàõato lenato saraõato abhayato accutato amatato nibbànato passanto dakkhanto olokento nijjhàyanto upaparikkhantoti - khemàbhipassaü avivàdabhåmiü.

Tenàha bhagavà:

Appa¤hi etaü na alaü2 samàya
Duve vivàdassa phalàni bråmi,
Etampi disvà na vivàdayetha
Khemàbhipassaü avivàdabhåmiü.

13 - 3
Yà kàcimà sammutiyo puthujjà
Sabbàva età na upeti vidvà,
Anupayo so upayaü kimeyya1
Diññhe sute khantimakubbamàno. 2

Yà kàcimà sammutiyo puthujjàti - ' yà kàcã'ti sabbena sabbaü sabbathà 3 sabbaü asesaü nissesaü pariyàdiyanavacanametaü4 yà kàcã'ti; sammutiyoti sammutiyo vuccanti dvàsaññhi diññhigatàni diññhisammutiyo;5 puthujjàti puthujjanehi janità sammutiyoti puthujjà; puthu nànà janehi janità và sammutiyoti puthujjàti - yà kàci'mà sammutiyo puthujjà.

1. Kameyya - manupa 2. Khantimakuppamàõo - manupa. 3. Sabbato - syà. 4. Pariyàdànavacàmetaü - manupa. 5. Tà sammutiyo - sa.
[BJT Page 422] [\x 422/]

Sabbàva età na upeti vidvàti - vidvà vijjàgato ¤àõã vibhàvã medhàvã; sabbàva età diññhisammutiyo neti, na upeti, na upagacchati, na gaõhàti, na paràmasati, nàbhinivisatãti - sabbàva età na upeti vidvà.

Anupayo so upayaü kimeyyàti - 'upayoti' dve upayà' taõhåpayo ca diññhåpayo ca.

Ayaü taõhåpayo yàvatà taõhàsaükhàtena sãmakataü mariyàdikataü4 odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü idaü mamaü etaü mamaü ettakaü mamaü ettàvatà mamaü mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü janapado koso ca koññhàgàraü ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati. Yàvatà5 aññhasatataõhàvicaritaü, idaü taõhåpayo.

Ayaü diññhupayo vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü6 diññhisa¤eyàjanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü ' yàthàvata'nti8 gàho yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni, idaü diññhåpayo pañinissaññho; taõhåpayassa pahãnattà diññhåpayassa pañinissaññhattà anupayo puggalo kiü råpaü upeyya upagaccheyya gaõheyya paràmaseyya abhiniveseyya [PTS Page 309] [\q 309/]      'attà me' ti', kiü vedanaü - kiü sa¤¤aü - kiü saïkhàre - kiü vi¤¤àõaü - kiü gatiü - kiü uppattiü - kiü pañisandhiü - kiü bhavaü - kiü saüsàraü kiü vaññaü upeyya upagaccheyya gaõheyya paràmaseyya abhiniveseyyàti - anupayo so upayaü kimeyya.

Diññhe sute khantimakubbamànoti - diññhe và diññhasuddhiyà và sute và sutasuddhiyà và mute và mutasuddhiyà và khantiü akubbamàno chandaü akubbamàno pemaü akubbamàno ràgaü akubbamàno ajanayamàno asa¤janayamàno anibbattayamàno anabhinibbattayamànoti - diññhe sute khantimakubbamàno.

Tenàha bhagavà9

"Yà kàci'mà sammutiyo puthujjà
Sabbàva età na upeti vidvà,
Anupayo so upayaü kimeyya
Diññhe sute khantimakubbamàno"ti.

13 - 4

Sãluttamà sa¤¤amenàhu suddhiü
Vataü1 samàdàya upaññhità se,
Idheva sikkhema athassa suddhiü
Bhavåpanãtà kusalàvadànà.

Sãluttamà sa¤¤amenàhu suddhinti - santeke samaõabràhmaõà sãluttamavàdà. Te sãlamattena sa¤¤amamattena saüvaramattena avãtikkamamattena suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü àhaüsu vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti; samaõamaõóikàputto evamàha: - " catuhi kho ahaü thapati dhammehi samannàgataü purisapuggalaü pa¤¤apemi sampannakusalaü paramakusalaü uttamapattipattaü [PTS Page 310] [\q 310/]      samaõaü ayojjhaü. Katamehi catuhi:

1. Vattaü - [PTS.]
[BJT Page 424] [\x 424/]

Idha thapati na kàyena pàpakaü1 kammaü karoti; na pàpakaü vàcaü bhàsati; na pàpakaü saïkappaü saïkappeti; na pàpakaü àjãvaü àjãvati2. Imehi kho ahaü thapati catuhi dhammehi samannàgataü purisapuggalaü pa¤¤apemi sampannakusalaü paramakusalaü uttamapattipattaü samaõaü ayojjha"nti[a] evamevaü santeke samaõabràhmaõà sãluttamavàdà, te sãlamattena sa¤¤amamattena saüvaramattena avãtikkamamattena suddhiü visuddhi parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü àhaüsu vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - sãluttamà sa¤¤amenàhu suddhiü.

Vataü samàdàya upaññhità seti - 'vata'nti hatthivataü và assavataü và govataü và kukkuravataü và kàkavataü và vàsudevavataü và baladevavataü và puõõabhaddavataü và maõibhaddavataü và aggivataü và nàgavataü và supaõõavataü và yakkhavataü và asuravataü và gandhabbavataü và mahàràjavataü và candavataü và suriyavataü và indavataü và brahmavataü và devavataü và disàvataü và àdàya samàdàya diyitvà samàdiyitvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà upaññhità paccupaññhità allãnà upagatà ajjhosità adhimuttàti3 - vataü samàdàya upaññhità se.

Idheva sikkhema athassa suddhinti - 'idhà'ti sakàya diññhiyà sakàya khantiyà sakàya ruciyà sakàya laddhiyà; sikkhemàti sikkhema àvarema samàcarema samàdàya vattemàti idheva sikkhema; athassa suddhinti athassa suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttinti - idheva sikkhema athassa suddhiü.

Bhavåpanãtà kusalàvadànàti - 'bhavåpanãtà'ti bhavåpanãtà bhavåpagatà bhavajjhosità bhavàdhimuttàti - bhavåpanãtà; [PTS Page 311] [\q 311/]      kusalàvadànàti kusalavàdàpaõóitavàdà thiravàdà ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà kàraõavàdà ñhànavàdà sakàya laddhiyàti - bhavåpanãtà kusalàvadànà.

Tenàha bhagavà:

" Sãluttamà sa¤¤amenàhu suddhiü
Vataü samàdàya upaññhità se.
Idheva sikkhema athassa suddhiü
Bhavåpanãtà kusalàvadànà"ti.

13 - 5
Sace cuto sãlabbatato 4 hoti
Sa vedhati kammaü viràdhayitvà,
Sa jappatã5 patthayaticca suddhiü
Satthà va hãno pavasaü gharamhà.

1. Pàpakammaü - sãmu11. [PTS] 2. Jãvati - syà. 3. Avimuttàti - sãmu11.
[A.] Majjhimanikàya - samaõamaõóikàsutta.
4. Sãlavatato - sãmu11. Machasaü. [PTS] 5. Pajappatã - machasaü. Manupa.

[BJT Page 426] [\x 426/]

Sace cuto silabbatato1 hotãti - dvãhi kàraõehi sãlabbatato1 cavati: paracchindenàya2 và cavati, anabhisambhuõanto và cati. Kathaü paravicchindanàya2 cavati? Paro vicchindati 'so satthà na sabba¤¤å, dhammo na svàkkhàto, gaõo na supañippanno, diññhi na bhaddikà, pañipadà na suppa¤¤attà, maggo na niyyàniko, natthettha suddhi và visuddhi và parisuddhi và mutti và vimutti và parimutti và, natthettha sujjhanti và, visujjhanti và, muccanti và, vimuccanti và, parimuccanti và, hãnà nihãnà omakà làmakà chattakà parittàti, evaü paro vicchindati. 3 Evaü vicchindiyamàno satthàrà cavati. Dhammakkhànà cavati. Gaõà cavati. Diññhiyà cavati. Pañipadàya cavati. Maggato cavati. Evaü paravicchindanàya cavati. Kathaü [PTS Page 312] [\q 312/]      anabhisambhuõanto cavati? Sãlaü anabhisambhåõanto sãlato cavati. Vataü anabhisambhåõanto vatato cavati. Sãlabbataü anabhisambhuõanto sãlabbatato cavati. Evaü anabhisambhåõanto cavatãti sace cuto sãlabbatato1 hoti.

Sa vedhati kammaü viràdhayitvàti - ' sa vedhatã'ti sãlaü và vataü và sãlabbataü và viraddhaü mayà aparaddhaü mayà khalitaü mayà galitaü mayà a¤¤àya aparaddho ahanti vedhati pavedhati sampavedhatãti - sa vedhati; kammaü viràdhayitvàti pu¤¤àbhisaïkhàraü và apu¤¤àbhisaïkhàraü và àne¤jàbhisaïkhàraü và viraddhaü mayà aparaddhaü mayà khalitaü mayà galitaü mayà a¤¤àya aparaddho ahanti vedhati pavedhati sampavedhatãti - sa vedhati kammaü viràdhayitvà,

Sa jappati patthayaticca suddhinti - ' sa jappatã'ti sãlaü và jappati, vataü và jappati, sãlabbataü và jappati pajappati abhijappatãti - sa jappati; patthayaticca suddhinti sãlasuddhiü và pattheti, vatasuddhiü và pattheti, sãlabbatasuddhiü và pattheti, piheti abhijappatãti - sa jappati patthayaticca suddhiü.

Satthà va hãno pavasaü gharamhàti - yathà puriso gharato nikkhanto satthena saha1 vasanto satthà ohãno taü và satthaü anubandhati, sakaü và gharaü paccàgacchati, evameva so diññhigatiko taü và satthàraü gaõhàti, a¤¤aü và satthàraü gaõhàti, taü và dhammakkhànaü gaõhàti, a¤¤aü và dhammakkhànaü gaõhàti, taü và gaõaü gaõhàti, a¤¤aü và gaõaü gaõhàti, taü và diññhiü gaõhàti, a¤¤aü và diññhiü gaõhàti, taü và pañipadaü gaõhàti, a¤¤aü và pañipadaü gaõhàti, taü và maggaü gaõhàti, a¤¤aü và maggaü gaõhàti paràmasati abhinivisatãti [PTS Page 313  [\q 313/]     - ] satthà va hãno pavasaü gharamhà.

1. Pavasaü - manupa. Machasaü 2. Paravicchandanàya - sa 3. Vicchandeti - manupa.

[BJT Page 428] [\x 428/]

Tenàha bhagavà:

Sace cuto sãlabbatato 4 hoti
Sa vedhati kammaü viràdhayitvà,
Sa jappatã5 patthayaticca suddhiü
Satthà va hãno pavasaü gharamhà.

13 - 6
Sãlabbataü càpi pahàya sabbaü
Kamma¤ca sàvajja'navajjametaü, 1
Suddhiü asuddhinti apatthayàno
Virato care santimanuggahàya.

Sãlabbataü vàpi pahàya sabbanti - sabbà sãlasuddhiyo pahàya pajahitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvà, sabbà vatasuddhiyo pahàya pajahitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvà, sabbà sãlabbatasuddhiyo pahàya pajahitvà vinodetvà vyantãkaritvà anabhàvaü gametvàti - sãlabbataü vàpi pahàya sabbaü.

Kamma¤ca sàvajjametanti - sàvajjakammaü vuccati kaõhaü kaõhavipàkaü; anavajjakammaü vuccati sukkaü sukkavipàkaü; sàvajja¤ca kammaü anavajja¤ca kammaü pahàya pajahitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvàti kamma¤ca sàvajja'navajjametaü.
Suddhiü asuddhinti apatthayànoti - 'asuddhi'nti asuddhiü patthenti akusale dhamme patthenti; 'suddhi'nti suddhiü patthenti, pa¤ca kàmaguõe patthenti; asuddhiü patthenti akusale dhamme patthenti, pa¤cakàmaguõe patthenti, suddhiü patthenti - dvàsaññhi diññhigatàni patthenti, asuddhiü patthenti - akusale dhamme patthenti - pa¤cakàmaguõe patthenti, dvàsaññhi diññhigatàni patthenti; suddhiü patthenti - tedhàtuke kusale dhamme patthenti; asuddhiü patthenti - akusale dhamme patthenti, pa¤ca kàmaguõe patthenti, dvàsaññhi diññhigatàni patthenti; tedhàtuke kusale dhamme patthenti, suddhiü patthenti puthujjanakalyàõakà3 niyàmàvakkantiü patthenti, sekhà aggadhammaü [PTS Page 314] [\q 314/]      arahattaü patthenti; arahatte patte arahaü neva akusale dhamme pattheti. Napi pa¤ca kàmaguõe pattheti. Napi dvàsaññhi diññhigatàni pattheti. Napi tedhàtuke kusale dhamme pattheti, napi niyàmàvakkantiü pattheti, napi aggadhammaü arahattaü pattheti. Patthanàsamatikkanto arahà vuddhiparihàniü4 vãtivatto so vutthavàso ciõõacaraõo uttiõõajàtijaràmaraõasaüsàro natthi tassa punabbhavoti - suddhiü asuddhinti apatthayàno.

1. Sàvajjànavajjametaü - sa 2. Kalyàõaputhujjanà - syà [PTS]. 3. Pàrihàniü - sãmu11.

[BJT Page 430] [\x 430/]
Virato care sattimanuggahàyàti - 'virato'ti suddhiasuddhiyà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharatãti virato; careti careyya vihareyya irãyeyya vatteyya pàleyya yapeyya yàpeyyàti 'virato care santimanuggahàyàti' santiyo vuccanti dvàsaññhi diññhigatàni; diññhi santiyo agaõhanto aparàmasanto anabhinivisantoti virato care santimanuggahàya.

Tenàha bhagavà:
" Sãlabbataü vàpi pahàya sabbaü
Kamma¤ca sàvajjanavajjametaü,
Suddhiü asuddhinti apatthayàno
Virato care santimanuggahàyà"ti.

13 - 7
Tamupanissàya jigucchitaü và
Athavàpi diññhaü va sutaü mutaü và.
Uddhaüsarà suddhimanutthunanti
Avãtataõhà se bhavàbhavesu.

Samupanissàya [PTS Page 315] [\q 315/]      jigucchitaü vàti - santeke samaõabràhmaõà tapojigucchàvàdà 1 tapojigucchàsàrà tapojigucchànissità ànissità allãnà upagatà ajjhosità adhimuttàti samupanissàya jigucchitaü và.

Athavàpi diññhaü va2 sutaü mutaü vàti - diññhaü và diññhasuddhiü và sutaü và sutasuddhiü và mutaü và mutasuddhiü và nissàya upanissàya gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvàti athavàpi diññhaü va sutaü mutaü và.

Uddhaüsarà suddhimanutthunantãti - santeke samaõabràhmaõà uddhaüsaravàdà3. Katame te samaõabràhmaõà uddhaüsaravàdà" ye te samaõabràhmaõà accantasuddhikà saüsàrasuddhikà akiriyadiññhikà sassatavàdà, ime te samaõa bràhmaõà uddhaüsaravàdà, te saüsàrena suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü thunanti vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti - uddhaüsarà suddhimanutthunanti.

Avãtataõhà se bhavàbhavesåti - 'taõhà'ti råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà.

1. Jigucchavàdà - sa. [PTS] 2. Diññha¤ca - sãmu. 11. 3. Uddhaüsaràvàdà - sãmu.

[BJT Page 432] [\x 432/]
Bhavàbhavesåti - bhavàbhave kammabhave punabbhave, kàmabhave kammabhave, kàmabhave punabbhave, råpabhave kammabhave, råpabhave punabbhave, aråpabhave kammabhave, aråpabhave punabbhave, punappunabhave punappunagatiyà punappunauppattiyà punappunapañisandhiyà punappunaattabhàvàbhinibbattiyà avãtataõhà avigatataõhà acattataõhà avantataõhà amuttataõhà appahãnataõhà appañinissaññhataõhàti - avãtataõhà se bhavàbhavesu.

Tenàha bhagavà:
"Samupanissàya [PTS Page 316] [\q 316/]      jigucchitaü và
Athavàpi diññhaü va sutaü mutaü và,
Uddhaüsarà suddhimanutthunanti
Avãtataõhà se bhavàbhaveså"ti.

13 - 8
Patthayamànassa hi jappitàni
Pavedhitaü1 vàpi pakappitesu,
Cutåpapàto idha yassa natthi
Sa kena vedheyya kuhiü va jappe.

Patthayamànassa hi jappitànãti - patthanà vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü; patthayamànassàti patthayamànassa icchamànassa sàdiyamànassa pihayamànassa abhijappamànassàti patthayamànassa hi; jappitànãti jappanà vuccati taõhà yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà
Patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålanti - patthayamànassa hi jappitàni.

Pavedhitaü vàpi pakappitesåti - pakappanàti dve pakappanà: taõhà pakappanà ca diññhipakappanà ca ayaü taõhàpakappanà; yàvatà taõhàsaükhàtena sãmakataü mariyàdikataü4 odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü idaü mamaü etaü mamaü ettakaü mamaü ettàvatà mamaü mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü janapado koso ca koññhàgàraü ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati. Yàvatà5 aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàpakappanà;.

Ayaü diññhipakappanà? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü6 diññhisa¤eyàjanaü gàho pañiggàho7 abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü ' yàthàvata'nti8 gàho yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni, ayaü diññhipakappanà; pavedhitaü vàpi pakappitesåti - pakappitaü vatthuü acchedasaïkinopi vedhenti, acchindantepi2 vedhenti, acchinnepi vedhenti; pakappitaü vatthuü vipariõàmasaïkinopi vedhenti, vipariõamantepi vedhenti, vipariõatepi vedhenti, pavedhenti sampavedhentãti - pavedhitaü vàpi pakappitesu.

Cutåpapato idha yassa natthãti - 'yassà'ti arahato khãõàsavassa; yassa gamanaü àgamanaü gamanàgamanaü kàlaü gati bhavàbhavo cuti ca upapatti ca nibbatti ca bhedo ca jàti jaràmaraõa¤ca natthi na santi na saüvijjanti nåpalabbhanti pahãnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà [PTS Page 317] [\q 317/]      ¤àõagginà daóóhàti - cutåpapàto idha yassa natthi.

1. Saüvedhitaü - su [PTS]. 2. Acchijjattopi - [PTS.]

[BJT Page 434] [\x 434/]
Sa kena vedheyya kuhiü va jappeti - so kena ràgena vedheyya, kena dosena vedheyya, kena mohena vedheyya, kena mànena vedheyya, kàya diññhiyà vedheyya, kena uddhaccena vedheyya, kàya vicikicchàya vedheyya, kehi anusayehi vedheyya, rattoti và duññhoti và måëhoti và vinibaddhoti và paràmaññhoti và vikkhepagatoti và aniññhaügatoti và thàmagatoti và, te abhisaïkhàrà pahãnà. Abhisaïkhàrànaü pahãnattà gatiyà kena vedheyya nerayikoti và, tiracchànayonikoti và, pettivisayikoti và, manussoti và, devoti và, råpãti và, aråpãti và, sa¤¤ãti và, asa¤¤ãti và, nevasa¤¤ãnàsa¤¤ãti và, so hetu natthi; paccayo natthi; kàraõaü natthi; yena vedheyya pavedheyya sampavedheyyàti - sa kena vedheyya. Kuhiü va jappeti kuhiü và jappeyya, kimhi jappeyya, kattha jappeyya, pajappeyya abhijappeyyàti sa kena vedheyya kuhiü va jappe.

Tenàha bhagavà:

"Patthayamànassa hi jappitàni
Pavedhitaü vàpi pakappitesu,
Cutåpapàto idha yassa natthi
Sa kena vedheyya kuhiü va jappe"ti.

13 - 9
Yamàhu dhammaü paramanti eke
Tameva hãnanti panàhu a¤¤e,
Sacco nu vàdo katamo imesaü
Sabbeva hi'me kusalàvadànà.

Yamàhu dhammaü paramanti eketi - yaü dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü eke samaõabràhmaõà idaü paramaü aggaü seññhaü visiññhaü pàmokkhaü uttamaü pavaranti [PTS Page 318] [\q 318/]      evamàhaüsu, evaü kathenti, evaü bhaõanti, evaü dãpayanti, evaü voharantãti - yamàhu dhammaü paramanti eke.

Tameva hãnanti panàhu a¤¤eti - tameva dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü eke samaõabràhmaõà hãnaü etaü nihãnaü etaü omakaü etaü làmakaü etaü chattakaü etaü parittakaü etanti evamàhaüsu, evaü kathenti, evaü bhaõanti, evaü dãpayanti, evaü voharantãti - tameva hãnanti panàhu a¤¤e.

Sacco nu vàdo katamo imesanti - imesaü samaõabràhmaõànaü vàdo katamo sacco taccho tathà bhåto yàthàvo aviparãtoti - sacco nu vàdo katamo imesaü.

[BJT Page 436] [\x 436/]

Sabbeva hime kusalàvadànàti - sabbevime samaõabràhmaõà kusalavàdà paõóitavàdà thiravàdà ¤àyavàdà hetuvàdà lakkhaõavàdà kàraõavàdà ñhànavàdà sakàya laddhiyàti sabbeva hime kusalàvadànà.

Tenàha so nimmito: 1
"Yamàhu dhammaü paramanti eke
Tameva hãnanti panàhu a¤¤e,
Sacco nu vàdo katamo imesaü
Sabbeva hime kusalàvadànà"ti.

13 - 10
Sakaü hi dhammaü paripuõõamàhu
A¤¤assa dhammaü pana hãnamàhu,
Evampi viggayha vivàdayanti2
Sakaü sakaü sammuti3 màhu saccaü.

Sakaü hi dhammaü paripuõõamàhåti - sakaü hi dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü eke samaõabràhmaõà idaü samattaü paripuõõaü anomanti evamàhaüsu evaü kathenti, evaü bhaõanti, evaü dãpayanti, evaü voharantãti - sakaü hi dhammaü paripuõõamàhu.

A¤¤assa [PTS Page 319] [\q 319/]      dhammaü pana hãnamàhåti - a¤¤assa dhammaü diññhiü pañipadaü maggaü eke samaõabràhmaõà hãnaü etaü nihãnaü etaü omakaü etaü làmakaü etaü chattakaü etaü parittakaü etanti evamàhaüsu, evaü kathenti, evaü bhaõanti, evaü dãpayanti, evaü voharantãti - a¤¤assa dhammaü pana hãnamàhu.

Evampi viggayha vivàdayantãti - evaü gahetvà uggahetvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvà vivàdayanti, kalahaü karonti, bhaõóanaü karonti, viggahaü karonti, vivàdaü karonti, medhagaü karonti 'na tvaü imaü dhammavinayaü àjànàsi micchàpañipanno tvamasi. Ahamasmi sammàpañipanno. Sahitamme, asahitante. Pure vacanãyaü pacchà avaca. Pacchàvacanãyaü pure avaca. âciõõante1 viparàvattaü. âropito te vàdo. Niggahãtosi. Cara vàdappamokkhaya. Nibbeñhehi và sace pahosã'ti - 'evampi viggayha vivàdayanti'.

Sakaü sakaü sammutimàhu saccanti - 'sassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti sakaü sakaü sammutimàhu saccaü; ' asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti diññhigatametaü neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü moghama¤¤anti - sakaü sakaü sammutimàhu saccaü.

Tenàha bhagavà:
"Sakaü hi dhammaü paripuõõamàhu
A¤¤assa dhammaü pana hãnamàhu,
Evampi viggayha vivàdayanti
Sakaü sakaü sammutimàhu sacca"nti.

1. Bhagavà - syà. [PTS]. 2. Vivàdiyanti - [PTS]. 3. Sammati - syà .

[BJT Page 438] [\x 438/]

13 - 11

Parassa ce vambhayitena hãno
Na koci dhammesu visesi assa.
Puthu hi a¤¤assa vadanti dhammaü
Nihãnato samhi daëhaü vadànà.

Parassa ce vambhayitena hãnoti - parassa ce vambhayitakàraõà ninditakàraõà garahitakàraõà upavaditakàraõà paro bàlo hoti hãno nihãno omako làmako chattako parittoti - parassa ce vambhayitena hãno.

Na koci dhammesu visesi assàti - dhammesu na koci aggo seññho visiññho pàmokkho uttamo pavaro assàti - na koci dhammesu visesi assa.

Puthå [PTS Page 320] [\q 320/]      hi a¤¤assa vadanti dhammaü nihãnatoti - bahukàpi bahånaü dhammaü vadanti upavadanti nindanti garahanti hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittato; bahukàpi ekassa dhammaü vadanti upavadanti nindanti garahanti hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittato; ekopi bahunnaü dhammaü vadati upavadati nindati garahati hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittato; ekopi ekassa dhammaü vadati upavadati nindati garahati hãnato nihãnato omakato làmakato chattakato parittatoti - puthå hi a¤¤assa vadanti dhammaü nihãnato.

Samhi daëhaü vadànàti - dhammo sakàyanaü, diññhi sakàyanaü, pañipadà sakàyanaü, maggo sakàyanaü, sakàyanena daëhavàdà thiravàdà balikavàdà avaññhitavàdàti - samhi daëhaü vadànà.

Tenàha bhagavà:

Parassa ce vambhayitena hãno
Na koci dhammesu visesi assa.
Puthu hi a¤¤assa vadanti dhammaü
Nihãnato samhi daëhaü vadànà.
13 - 12
Sadhammapåjà1 ca panà tatheva
Yathà pasaüsanti sakàyanàni,
Sabbeva vàdà2 tathiyà3 bhaveyyuü suddhã hi4 tesaü paccattameva.

1. Saddhammapåjà - sãmu11 dhammesu påjà - sa. 2. Sabbe pavàdà - syà. [PTS]. 3. Tathivà - sãmu. 11. Su. 4. Suddhãpi - sãmu. 11

[BJT Page 440] [\x 440/]
Sadhammapåjà ca panà tathevàti - katamà sadhammapåjà: sakaü satthàraü sakkaroti garukaroti màneti påjeti 'ayaü satthà sabba¤¤å"ti ayaü sadhammapåjà. Sakaü dhammakkhànaü - sakaü gaõaü - sakaü diññhiü - sakaü pañipadaü - sakaü maggaü sakkaroti garukaroti màneti påjeti "ayaü maggo niyyàniko"ti ayaü sadhammapåjà. [PTS Page 321] [\q 321/]      sadhammapåjà ca panà tathevàti sadhammapåjà tathà tacchà bhåtà yàthàvà aviparãtàti - sadhammapåjà ca panà tatheva.

Yathà pasaüsanti sakàyanànãti - dhammo sakàyanaü, diññhi sakàyanaü, pañipadà sakàyanaü, maggo sakàyanaü; sakàyanàni pasaüsanti thomenti kittenti vaõõentãti - yathà pasaüsanti sakàyanàni.

Sabbeva vàdà tathiyà1 bhaveyyunti - sabbeva vàdà tathà tacchà bhåtà yàthàvà aviparãtà bhaveyyunti - sabbeva vàdà tathi1 bhaveyyuü.

Suddhi hi2 nesaü paccattamevàti - paccattameva tesaü samaõabràhmaõànaü suddhi visuddhi parisuddhi mutti vimutti parimuttãti - suddhi hi2 nesaü paccattameva.

Tenàha bhagavà:
"Sadhammapåjà ca panà tatheva
Yathà pasaüsanti sakàyanàni,
Sabbeva vàdà tathiyà bhaveyyuü
Suddhã hi 2 nesaü paccattamevà"ti.

13 - 13
Na bràhmaõassa paraneyyamatthi
Dhammesu niccheyya samuggahãtaü,
Tasmà vivàdàni upàtivatto
Na hi seññhato passati dhammama¤¤aü.

Na bràhmaõassa paraneyyamatthãti - ' nà'ti pañikkhepo; bràhmaõoti sattannaü dhammànaü bàhitattà bràhmaõo sakkàyadiññhi bàhità hoti, vicikicchà bàhità hoti, sãlabbataparàmàso bàhito hoti, ràgo bàhito hoti, doso bàhito hoti, moho bàhito hoti, màno bàhito hoti, bàhitàssa honti pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà sadarà dukkhavipàkà àyatiü jàtijaràmaraõãyà.

1. " Bàhetvà sabbapàpakàni (sabhiyàti bhagavà)
Vimalo sàdhu samàhito ñhitatto,
Saüsàramaticca kevalã so
Asito tàdã pavuccate sa brahmà".

Na bràhmaõassa paraneyyamatthãti bràhmaõassa paraneyyo natthi, bràhmaõo na paraneyyo, na parappattiyo, na parappaccayo, na parapañibaddhagu; jànàti [PTS Page 322] [\q 322/]      passati asammåëho sampajàno patissato. "Sabbe saïkhàrà aniccà"ti bràhmaõassa paraneyyà natthi. Bràhmaõo na paraneyyo. Na parappattiyo. Na parappaccayo' na parapañibaddhagu jànàti passati asammåëho sampajàno patissato. " Sabbe saïkhàrà dukkhà"ti bràhmaõassa paraneyyatà natthi. Bràhmaõo na paraneyyo, na parappattiyo, na parappaccayo ' na parapañibaddhagu jànàti passati asammåëho sampajàno patissatoti - yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbantaü nirodhadhamma"nti bràhmaõassa paraneyyatà natthi, bràhmaõo na paraneyyo, na parappattiyo, na parappaccayo; na parapañibaddhagu jànàti passati asammåëho sampajàno patissatoti - na bràhmaõassa paraneyyamatthi.

1. Tathivà - sãmu. 11. 2. Suddhãpi - sãmu. 11.

[BJT Page 442] [\x 442/]

Dhammesu niccheyya samuggahãtanti - 'dhammeså'ti dvàsaññhi diññhigatesu; niccheyyàti nicchinitvà vinicchinitvà vicinitvà pavicinitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà odhigàho bilaggàho varaggàho koññhàsaggàho uccayaggàho samuccayaggàho, idaü saccaü tathaü tacchà bhåtaü yàthàvaü aviparãtanti gahitaü paràmaññhaü abhiniviññhaü ajjhositaü adhimuttaü natthi na saüvijjati nåpalabbhati pahãnaü samucchinnaü våpasantaü pañippassaddhaü abhabbuppattikaü ¤àõagginà daóóhanti - dhammesu niccheyya samuggahãtaü.

Tasmà vivàdàni upàtivattoti - ' tasmà'ti tasmà taükàraõà taühetu tappaccayà tannidànà diññhikalahàni diññhibhaõóanàni diññhiviggahàni diññhivivàdàni diññhimedhagàni upàtivatto atikkanto samatikkanto vãtivattoti - tasmà vivàdàni upàtivatto.

Na hi seññhato passati dhammama¤¤anti - a¤¤aü satthàraü dhammakkhànaü gaõaü diññhiü pañipadaü a¤¤atra; satipaññhànehi a¤¤atra; sammappadhànehi a¤¤atra; iddhipàdehi a¤¤atra indriyehi a¤¤atra balehi a¤¤atra bojjhaïgehi a¤¤atra ariyà aññhaïgikà maggo aggaü seññhaü viseññhaü pàmokkhaü uttamaü pavaraü dhammaü na passati na dakkhati na oloketi na nijjhàyati na upaparikkhatãti [PTS Page 323  [\q 323/]     - ] na hi seññhato passati dhammama¤¤aü.

Tenàha bhagavà:
"Na bràhmaõassa paraneyyamatthi
Dhammesu niccheyya samuggahãtaü,
Tasmà vivàdàni upàtivatto
Na hi seññhato passati dhammama¤¤a"nti.

13 - 14
Jànàmi passàmi tatheva etaü
Diññhiyà eke paccenti suddhiü,
Adakkhi1 ce kiü hi tumassa tena
Atisitvà a¤¤ena vadanti suddhiü.

Jànàmi passàmi tatheva etanti - " jànàmã"ti paracittavijànana¤àõena jànàmi; pubbenivàsànussati¤àõena và jànàmi; passàmãti maüsacakkhunà và passàmi; dibbena cakkhunà và passàmi; tatheva etanti etaü tacchaü bhåtaü yàthàvaü aviparãtanti - jànàmi passàmi tatheva etaü.

1. Dakkhiti - su.

[BJT Page 444] [\x 444/]

Diññhiyà eke paccenti suddhinti - diññhiyà eke samaõabràhmaõà suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü paccenti sassato loko idameva saccaü moghama¤¤anti diññhiyà eke samaõabràhmaõà suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vi muttiü parimuttiü paccenti; asassato loko ' asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti diññhigatametaü neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü moghama¤¤anti - diññhiyà eko samaõabràhmaõà suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü paccentãti - diññhiyà eke paccenti suddhiü.

Adakkhi1 ce kiü hi tumassa tenàti - "adakkhã'ti paracittavijànana¤àõena và adakkhi, pubbenivàsànussati¤àõena và adakkhi; maüsacakkhunà va adakkhi; dibbena cakkhunà và adakkhãti adakkhi ce; kiü hi tumassa tenàti - tassa tena dassanena kiü kataü? Na dukkhapari¤¤à atthi; na samudayassa pahànaü atthi; na maggabhàvanà atthi; na [PTS Page 324] [\q 324/]      ràgassa samucchedappahànaü atthi; na dosassa samucchedappahànaü atthi; na mohassa samucchedappahànaü atthi; na kilesànaü samucchedappahànaü atthi; na saüsàravaññassa upacchedo atthãti - adakkhi1 ce kiü hi tumassa tena.

Atisitvà a¤¤ena denti suddhinti - te titthiyà suddhimaggaü visuddhimaggaü parisuddhimaggaü vodàtamaggaü pariyodàtamaggaü atikkamitvà samatikkamitvà vãtivattitvà a¤¤atra satipaññhànehi a¤¤atra sammappadhànehi a¤¤atra iddhipàdehi a¤¤atra indriyehi a¤¤atra balehi a¤¤atra bojjhaïgehi a¤¤atra ariyà aññhaïgikà maggà suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti, evampi, atisitvà a¤¤ena vadanti suddhiü. Athavà buddhà ca buddhasàvakà ca paccekabuddhà ca tesaü titthiyànaü asuddhimaggaü avisuddhimaggaü aparisuddhimaggaü avodàtamaggaü apariyodàtamaggaü atikkamitvà samatikkamitvà vãtivattitvà catuhi satipaññhànehi catuhi sammappadhànehi catuhi iddhipàdehi pa¤cahi indriyehi pa¤cahi balehi sattahi bojjhaïgehi ariyena aññhaïgikena maggena suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharantãti evampi atisitvà a¤¤ena vadanti suddhiü.

Tenàha bhagavà:
"Jànàmi passàmi tatheva etaü
Diññhiyà eke paccenti suddhiü,
Adakkhi ce kiü hi tumassa tena
Atisitvà a¤¤ena vadanti suddhi"nti.

13 - 15
Passaü naro dakkhati1 nàmaråpaü
Disvàna và ¤assati2 tànimeva,
Kàmaü bahuü passatu appakaü và
Na hi tena suddhiü kusalà vadanti.

1. Dakkhiti - su. 2. Vतassati - [PTS.]

[BJT Page 446] [\x 446/]
Passaü [PTS Page 325] [\q 325/]      naro dakkhati nàmaråpanti - passaü naro, paracittavijànana¤àõena và passanto pubbenivàsànussati¤àõena và passanto maüsacakkhunà và passanto dibbena cakkhunà và passanto nàmaråpaü yeva dakkhati niccato sukhato attato; na tesaü dhammànaü samudayaü và atthaïgamaü và assàdaü và àdãnavaü và nissaraõaü và dakkhatãti - passaü naro dakkhati nàmaråpaü.

Disvàna và ¤assati tànimevàti - 'disvà'ti paracitta¤àõena và disvà pubbenivàsànussati¤àõena và disvà maüsacakkhunà và disvà dibbena cakkhunà và disvà nàmaråpaü yeva disvà ¤assati niccato sukhato attano; na tesaü dhammànaü samudayaü và atthaïgamaü và assàdaü và àdãnavaü và nissaraõaü và ¤assatãti - disvàna và ¤assati tànimeva.

Kàmaü bahuü passatu appakaü vàti - kàmaü bahukaü và passanto nàmaråpaü appakaü và niccato sukhato attatoti - kàmaü bahuü passatu appakaü và.

Na hi tena suddhiü kusalà vadantãti - ' kusalà'ti ye te khandhakusalà dhàtukusalà àyatanakusalà pañiccasamuppàdakusalà satipaññhànakusalà sammappadhànakusalà iddhipàdakusalà indriyakusalà balakusalà bojjhaïgakusalà maggakusalà phalakusalà nibbànakusalà paracitta¤àõena và pubbenivàsànussati¤àõena và maüsacakkhunà và dibbena cakkhunà và nàmaråpadassanena suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü na vadanti, na kathenti, na bhaõanti, na dãpayanti, na voharantãti na hi tena suddhiü kusalà vadanti.

Tenàha bhagavà:
"Passaü naro dakkhati nàmaråpaü
Disvàna và ¤assati tànimeva.
Kàmaü bahuü passatu appakaü và
Na hi tena suddhi kusalà vadantã"ti

13 - 16
"Nivissavàdã [PTS Page 326] [\q 326/]      na hi subbinàyo
Pakappitaü diññhi purekkharàno,
Yaü nissito tattha subhaüvadàno
Suddhiüvado tattha tathaddasà so.

[BJT Page 448] [\x 448/]
Nivissavàdã na hi subbinàyoti - ' sassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti nivissavàdã, asassato loko 'sassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti idha suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti; 'asassato loko asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti diññhigatametaü neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü moghama¤¤anti - nivissavàdã; na hi subbinàyoti nivissavàdã dubbinayo duppa¤¤àpiyo1 dunnijjhàpiyo duppekkhàpiyo duppasàdiyoti - nivissavàdã na hi subbinàyo.

Pakappitaü diññhi purekkharànoti - kappitaü pakappitaü abhisaïkhataü saõñhapitaü diññhiü purakkhataü katvà. Carati, diññhidhajo diññhiketu diññhàdhipateyyo diññhiyà parivàrito caratãti - pakappitaü diññhi purekkharàno.

Yaü nissito tattha subhaüvadànoti - 'yaü nissito'ti yaü satthàraü dhammakkhànaü gaõaü diññhiü pañipadaü maggaü nissito sannissito allãno upagato ajjhesito adhimuttoti yaü nissito; tatthàti sakàya diññhiyà sakàya khantiyà sakàya ruciyà sakàya laddhiyà; subhaüvadànoti subhavàdo sobhanavàdo paõóitavàdo thiravàdo ¤àyavàdo hetuvàdo lakkhaõavàdo kàraõavàdo ñhànavàdo sakàya laddhiyàti - yaü nissito tattha subhaüvadàno.

Suddhiüvado tattha tathaddasà soti - suddhivàdo [PTS Page 327] [\q 327/]      visuddhivàdo parisuddhivàdo pariyodàtavàdo, athavà suddhidassano visuddhidassano parisuddhidassano vodàtadassano pariyodàtadassanoti suddhiüvado; tatthàti sakàya diññhiyà sakàya khantiyà sakàya ruciyà sakàya laddhiyà tathaü tacchaü bhåtaü yàthàvaü aviparãtanti addasa adakkhi apassi pañivijjhãti - suddhiüvado tattha tathaddasà so.

"Nivissavàdã na hi subbinàyo
Pakappitaü diññhipurekkharàno,
Yaü nissito tattha subhaüvadàno
Suddhiüvado tattha tathaddasà so"ti.

13 - 17
Na bràhmaõo kappamupeti saïkhaü
Na diññhisàrã napi ¤àõabandhu, ¤atvà ca so sammutiyo puthujjà
Upekkhati uggaõhanti ma¤¤e.

1. Duppa¤¤àpayo - machasaü - syà.
[BJT Page 450] [\x 450/]

Na bràhmaõo kappamupeti saïkhanti - 'nà'ti pañikkhepo; bràhmaõoti sattannaü dhammànaü bàhitattà bràhmaõo na bràhmaõassa paraneyyamatthãti - ' nà'ti pañikkhepo; bràhmaõoti sattannaü dhammànaü bàhitattà bràhmaõo sakkàyadiññhi bàhità hoti, vicikicchà bàhità hoti, sãlabbataparàmàso bàhito hoti, ràgo bàhito hoti, doso bàhito hoti, moho bàhito hoti, màno bàhito hoti, bàhitàssa honti pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà sadarà dukkhavipàkà àyatiü jàtijaràmaraõãyà.

1. " Bàhetvà sabbapàpakàni (sabhiyàti bhagavà)
Vimalo sàdhu samàhito ñhitatto,
Saüsàramaticca kevalã so
Asito tàdã pavuccate sa brahmà".
Kappàti dve kappà: taõhàkappo ca diññhikappo ca.

Katamo taõhà kappo? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàkappo.

Katamo diññhikappo? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; ayaü diññhikappo.

Saïkhà vuccati ¤àõaü, yà pa¤¤à pajànanà - pe - amoho dhammavicayo sammàdiññhi; na bràhmaõo kappamupeti saïkhanti bràhmaõo saïkhàya jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà ' sabbe saïkhàrà aniccàti, sabbe saïkhàrà dukkhàti - pe - yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti saïkhàya jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà taõhàkappaü [PTS Page 328] [\q 328/]      và diññhikappaü và neti, na upeti, na upagacchati, na gaõhàti, na paràmasati, nàbhinivisatãti - na bràhmaõo kappamupeti saïkhaü.

Na diññhisàrã napi ¤àõabandhåti - tassa dvàsaññhi diññhigatàni pahãnàni samucchinnàni våpasantàni pañippassaddhàni abhabbuppattikàni ¤àõagginà daóóhàni; so diññhiyà na yàyati na niyyati na vuyhati na saühariyyati; napi taü diññhigataü sàrato pacceti, na paccàgacchatãti ' na diññhisàrã;' napi ¤àõabandhåti aññhasamàpatti¤àõena và pa¤càbhi¤¤à¤àõena và micchà¤àõena và taõhàbandhaü và diññhibandhaü và na karoti na janeti na sa¤janeti na nibbatteti nàbhinibbattetãti - na diññhisàrã napi ¤àõabandhu.

¥atvà ca so sammutiyo puthujjàti - ' ¤atvà'ti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà: 'sabbe saïkhàrà aniccàti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà: ' sabbe saïkhàrà dukkhàti - pe - yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà ti - ¤atvà ca so; sammutiyo vuccanti dvàsaññhidiññhigatàni diññhisammutiyo; puthujjàti puthujjanehi janità và tà sammutiyoti puthujjà, puthu nànàjanehi janità và tà sammutiyoti puthujjàti - ¤atvà va so sammutiyo puthujjà.

Upekkhatã uggaõhanti ma¤¤eti - a¤¤e taõhàvasena diññhivasena gaõhanti paràmasanti abhinivisanti, arahà upekkhati, na gaõhàti na paràmasati, nàbhinivisatãti - upekkhetã uggaõhanti ma¤¤e.

Tenàha bhagavà:
" Na bràhmaõo kappamupeti saïkhaü
Na diññhisàrã napi ¤àõabandhu,
¥atvà ca so sammutiyo puthujjà
Upekkhatã uggaõhanti ma¤¤e"ti.

[BJT Page 452] [\x 452/]

13 - 18
Visajja [PTS Page 329] [\q 329/]      ganthàni munãdha loke
Vivàdajàtesu na vaggasàrã,
Santo asantesu upekkhako so
Anuggaho uggaõhanti ma¤¤e.

Visajja ganthàni munãdha loketi - ' ganthà'ti cattàro ganthà: abhijjhà kàyagantho byàpàdo kàyagantho, sãlabbataparàmàso kàyagantho, idaüsaccàbhiniveso kàyagantho, attano diññhiyà ràgo abhijjhà kàyagantho, paravàdesu àghàto appaccayo byàpàdo kàyagantho, attano sãlaü và vataü và sãlabbataü và paràmasati sãlabbataparàmàso kàyagantho, attano diññhi idaüsaccàbhiniveso kàyagantho, visajjàti ganthe vossajitvà và visajja; athavà ganthe gathite ganthite baddhe1 vibaddhe1 àbaddhe1 lagge laggite paëibuddhe bandhane phoñayitvà và visajja; yathà vayhaü và rathaü và sakañaü và sandamànikaü và sajjaü visajjaü karonti vikopenti, evamevaü ganthe vossajjitvà và visajja; athavà ganthe gathite ganthite baddhe vibaddhe àbaddhe lagge laggite paëibuddhe2 bandhane phoñayitvà và visajja; munãti monaü vuccati ¤àõaü
Evaü munã nàmakàyà vimuttoti 'eva'nti opammasampañipàdanaü, munãti 'monaü' vuccati ¤àõaü, yà pa¤¤à pajànanà vicayo
Pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhåri medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi, tena ¤àõena samannàgato muni monappattoti.

Tãõi moneyyàni: kàyamoneyyaü vacãmoneyyaü manomoneyyaü. Katamaü kàyamoneyyaü? Tividhànaü kàyaduccaritànaü pahànaü kàyamoneyyaü. Tividhaü kàyasucaritaü kàyamoneyyaü, kàyàrammaõe ¤àõaü kàyamoneyyaü, kàyapari¤¤à kàyamoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo kàyamoneyyaü, kàye chandaràgassa pahànaü kàyamoneyyaü, kàyasaükhàrànirodho catutthajjhànasamàpatti kàyamoneyyaü. Idaü kàyamoneyyaü.

Katamaü vacãmoneyyaü? Catubbidhànaü vacãduccaritànaü pahànaü vacãmoneyyaü, vacãsucaritaü vacãmoneyyaü, vàcàrammaõe ¤àõaü vacãmoneyyaü, vàcàpari¤¤à vacãmoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo vacãmoneyyaü, vàcàya chandaràgassa pahànaü vacãmoneyyaü. Vacãsaükhàranirodho dutiyajjhànasamàpatti vacãmoneyyaü. Idaü vacãmoneyyaü.

Katamaü manomoneyyaü? Tividhànaü manoduccaritànaü pahànaü manomoneyyaü, tividhaü manosucaritaü manomoneyyaü, cittàrammaõe ¤àõaü manomoneyyaü, cittapari¤¤à manomoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo manomoneyyaü, citte chandaràgassa pahànaü manomoneyyaü, cittasaükhàranirodho sa¤¤àvedayitanirodhasamàpatti manomoneyyaü. Idaü manomoneyyaü.

5. ''Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü,
Muniü moneyyasampannaü àhu sabbappahàyinaü.

6. Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü
Muniü moneyyasampannaü àhu ninhàtapàpaka''nti.

Imehi tãhi moneyyehi dhammehi samannàgato cha munino: agàramunino anagàramunino sekhamunino asekhamunino paccekamunino munimuninoti. Katame agàramunino? Ye te agàrikà diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime agàramunino. Katame anagàramunino? Ye te pabbajità diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime anagàramunino. Satta sekhà sekhamunino. Arahanto asekhamunino. Paccekabuddhà paccekamunino. Munimunino vuccanti tathàgatà arahanto sammàsambuddhà.

7. ''Na monena muni hoti måëharåpo aviddasu,
Yo ca tulaü va paggayha varamàdàya paõóito.

8. Pàpàni parivajjeti sa munã tena so munã,
Yo munàti ubho loke munã tena pavuccatã. ''

9. ''Asata¤ca sata¤ca ¤atvà dhammaü
Ajjhattaü bahiddhà ca sabbaloke,
Devamanussehi påjito yo
Saïgajàlamaticca so munã.

Idhàti - imissà diññhiyà, imissà, khantiyà, imissà ruciyà, imasmiü àdàye2, imasmiü dhamme, imasmiü vinaye, imasmiü dhammavinaye, imasmiü pàvacane, imasmiü brahmacariye, imasmiü satthusàsane, imasmiü attabhàve, imasmiü manussaloketi visajja munãdha loke.

Vivàdajàtesu na vaggasàrãti - vivàde jàte sa¤jàte nibbatte abhinibbatte pàtubhåte3 chandagatiü gacchantesu dosàgatiü gacchantesu bhayàgatiü gacchantesu mohàgatiü gacchantesu [PTS Page 330] [\q 330/]      na chandàgatiü gacchati, na dosàgatiü gacchati, na bhayàgatiü gacchati, na mohàgatiü gacchati, na ràgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mànavasena gacchati, na diññhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchàvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi dhammehi yàyati nãyati vuyhati saüharãyatãti - vivàdajàtesu na vaggasàrã.

Santo asantesu upekkhako soti - ' santo'ti ràgassa santattà santo; dosassa santattà santo, mohassa santattà santo kodhassa, upanàhassa, makkhassa, palàsassa, issàya, macchariyassa, màyàya, sàñheyyassa, thambhassa, sàrambhassa, mànassa, atimànassa, madassa, pamàdassa, sabbakilesànaü, sabbaduccaritànaü, sabbasantàpànaü, sabbàkusalàbhisaükhàrànaü santattà samitattà våpasamitattà vijjhàtattà nibbutattà vigatattà pañippassaddhattà santo upasanto våpasanto nibbuto pañippassaddhoti - santo; asantesåti asantesu anupasantesu avupasantesu anibbutesu appañippassaddhesåti - santo asantesu; upekkhako soti arahà chaëaïgupekkhàya samannàgato: cakkhunà råpaü disvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno, sotena saddaü sutvà gandhena gandhaü sàyitvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno, phoññhabbaü påsitvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno, kàlaü kaïkhati bhàvitatto4 sudantoti - santo asantesu upekkhako so.

1. Bandhe - machasaü. [PTS]. 2. Palibuddhe - sãmu. 11. 3. Vivàdajàtesu pàtubhåtesu - syà. [PTS]. 4. Bhàvito - sãmu11. Manupa. [PTS.]

[BJT Page 454] [\x 454/]
Anuggaho uggaõhanti ma¤¤eti - a¤¤e taõhàvasena diññhivasena gaõhanti1 paràmasanti abhinivisanti, arahà upekkhati na gaõhàti na paràmasati nàbhinivisatãti - anuggaho uggaõhanti ma¤¤e.

Tenàha bhagavà:

"Visajja ganthàni munãdha loke
Vivàdajàtesu na vaggasàrã,
Santo asantesu upekkhako so
Anuggaho uggaõhanti ma¤¤e"ti

13 - 19
Pubbàsave hitvà nave akubbaü
Na chandagå nopi nivissavàdã,
Sa vippamutto diññhigatehi dhãro na lippati2 loke anattagarahã.

Pubbàsave [PTS Page 331] [\q 331/]      hitvà nave akubbanti - pubbàsavà vuccanti atãtà råpavedanàsa¤¤àsaïkhàravi¤¤àõà, atãte saïkhàre àrabbha ye kilesà upajjeyyuü, te kilese hitvà cajitvà pariccajitvà pajahitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvàti - pubbàsave hitvà; nave akubbanti ' navà" vuccanti paccuppannà råpavedanàsa¤¤àsaïkhàravi¤¤àõà, paccuppanne saïkhàre àrabbha chandaü akubbamàno anibbattayamàno nabhinibbattayamànoti pubbàsave hitvà nave akubbaü.

Na chandagå nopi nivissavàdãti - na chandàgatiü gacchati, na dosàgatiü gacchati, na bhayàgatiü gacchati, na mohàgatiü gacchati, na ràgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mànavasena gacchati, na diññhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchàvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi dhammehi yàyati niyyati vuyhati na saühariyyatãti - na chandagå; nopi nivissavàdãti ' sassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti na nivissavàdã idha suddhiü visuddhiü parisuddhiü muttiü vimuttiü parimuttiü vadanti kathenti bhaõanti dãpayanti voharanti; 'asassato loko asassato loko idameva saccaü moghama¤¤a'nti diññhigatametaü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü sadukkhaü savighàtaü saupàyàsaü sapariëàhaü na nibbidàya na viràgàya na nirodhàya na upasamàya na abhi¤¤àya na sambodhàya na nibbànàya saüvattatãti diññhãsu àdãnavaü passanto diññhiyo na gaõhàmi na paràmasàmi nàbhinivisàmi; athavà, na gaõhitabbà na paràmasitabbà nàbhinivisitabbàti evampi - 'passa¤ca diññhãsu anuggahàya'. Athavà, 'asassato loko, antavà loko, anantavà loko, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, hoti tathàgato parammaraõà, na hoti tathàgato parammaraõà, hoti ca na ca hoti tathàgato parammaraõà, neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü, moghama¤¤a'nti diññhigatametaü neva hoti na na hoti tathàgato parammaraõà, idameva saccaü moghama¤¤anti - na nivissavàdãti - na chandagå nopi nivissavàdã,

Sa vippamutto diññhigatehi dhãroti - tassa dvàsaññhidiññhigatàni pahãnàni samucchinnàni våpasantàni pañippassaddhàni abhabbuppattikàni ¤àõagginà daóóhàni; so diññhigatehi vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharati; dhãroti dhãro paõóito pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvãti - sa vippamutto diññhigatehi dhãro.

1. Gaõhante - sãmu11 2. Limpati sãmu11. [PTS].

[BJT Page 456] [\x 456/]

Na lippati1 loke anattagarahãti - 'lepà'ti dve lepà: taõhàlepo ca diññhilepo ca. Katamo taõhà kappo? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàlepo.

Katamo diññhilepo? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; ayaü diññhilepo.
[PTS Page 332] [\q 332/]
Tassa taõhà lepo pahãno diññhilepo pañinissaññho; taõhàlepassa pahãnattà diññhilepassa pañinissaññhattà anupalitto apàyaloke na lippati; manussaloke na lippati; devaloke na lippati; khandhaloke na lippati; dhàtuloke na lippati; àyatanaloke na lippati; na saülippati, na upalippati, alitto asaülitto anupalitto nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharatãti - na lippati loke, anattagarahãti dvãhi kàraõehi attànaü garahati' katattà ca akatattà ca. Kathaü katattà ca akatattà ca attànaü garahati? Kataü me kàyaduccaritaü akataü me kàyasucaritanti attànaü garahati. Kataü me vacãduccaritaü kataü me manoduccaritaü - kato me pàõàtipàto kato me pàõàtipàtà veramaõã'ti attànaü garahati. 'Kataü me adinnàdànaü, akatà me adinnàdànà veramaõã'ti attànaü garahati. 'Kato me kàmesu micchàcàro, akatà kàmesu micchàcàrà veramaõã'ti attànaü garahati. 'Kato me musàvàdo, akatà me musàvàdà veramaõã'ti attànaü garahati. ' Katà me pisunà vàcà, akatà me pisunàya vàcàya veramaõã'ti attànaü garahati. 'Katà me pharusà vàcà, akatà me pharusàya vàcàya veramaõã'ti attànaü garahati. 'Kato me samphappalàpo, akatà me samphappalàpà veramaõã'ti attànaü garahati. 'Katà me abhijjhà, akatà me anabhijjhà'ti attànaü garahati. 'Kato me vyàpàdo, akato me avyàpàdo'ti attànaü garahati. 'Katà me micchàdiññhi, akatà me sammàdiññhã'ti6 attànaü garahati. Evaü katattà ca akatattà ca attànaü garahati. Athavà sãlesu'mhi na paripårakàrãti attànaü garahati. Indriyesu'mhi aguttadvàroti - bhojanemhi amatta¤¤åti jàgariyamhi ananuyuttoti - na satisampaja¤¤enamhi samannàgatoti - abhàvità me cattàro satipaññhànàti - abhàvità me cattàro sammappadhànàti - abhàvità me cattàro iddhipàdàti - abhàvitàni me pa¤cindriyànãti - abhàvitàni me pa¤ca balànãti - abhàvità me satta bojjhaïgàti - abhàvito me ariyo aññhaïgiko maggo ti - dukkhaü me apari¤¤àtanti - dukkhasamudayo me appahãnoti - maggo me abhàvitoti - nirodho me asacchikatoti attànaü garahati evaü katattà ca akatattà ca attànaü garahati. Evaü attagarahã kataü2 kammaü akubbamàno ajanayamàno asa¤janayamàno [PTS Page 333] [\q 333/]      anibbattayamàno anabhinibbattayamàno anattagarahãti - na lippati1 loke anattagarahã.

Tenàha bhagavà:

9"Pubbàsave hitvà nave akubbaü
Na chandagå nopi nivissavàdã,
Sa vippamutto diññhigatehi dhãro
Na lippati1 loke anattagarahã"ti.

13 - 20

Sa sabbadhammesu visenibhåto
Yaü ki¤ci diññhaü va sutaü mutaü và,
Sa pannabhàro muni vippamutto
Na kappiyo nåparato na patthiyo (iti bhagavà. )

1. Limpati - sãmu11. [PTS]. 2. Attagarahã tayidaü - sãmu. 11. [PTS]

[BJT Page 458] [\x 458/]

Sa sabbadhammesu visenibhåto yaü ki¤ci diññhaü va sutaü mutaü vàti - senà vuccati màrasenà, kàyaduccaritaü màrasenà, vacãduccaritaü màrasenà, manoduccaritaü màrasenà, ràgo doso moho kodho upanàho makkho paëàso issà macchariyaü màyà sàñheyyaü thambho sàrambho màno atimàno mado pamàdo sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe darathà sabbe pariëàhà sabbe santàpà sabbàkusalàbhisaïkhàrà màrasenà.

Vuttaü hetaü bhagavatà:

1. "Kàmà te pañhamà senà dutiyàarati1 vuccati,
Tatiyà khuppipàsà te catutthã taõhà pavuccati.

2. Pa¤camã2 thinamiddhaü te chaññhà bhirå pavuccati,
Sattamã vicikicchà te makkho thambho te aññhamà. 3

3. Làbho [PTS Page 334] [\q 334/]      siloko sakkàro micchàladdho ca yo yaso,
Yo cattànaü samukkaüse pare ca avajànati.

4. Esà namuci te senà kaõhassàbhippahàriõã,
Na naü asåro jinàti jitvà4 ca labhate sukha"nti. [A]

Yato catuhi ariyamaggehi sabbà ca màrasenà sabbe ca pañisenikarà kilesà jità ca paràjità ca bhaggà vippaluggà5 parammukhà, so vuccati visenibhåto, so diññhe visenãbhåto sute mute vi¤¤àte visenãbhåtoti - sa sabbadhammesu visenibhåto yaü ka¤ci diññhaü va sutaü mutaü và.

Sa pantabhàro muni vippamuttoti - 'bhàro'ti tayo bhàrà khandhabhàro kilesabhàro abhisaïkhàrabhàro; katamo khandhabhàro? Pañisandhiyà råpaü vedanà sa¤¤à saïkhàrà vi¤¤àõaü, ayaü khandhabhàro. Katamo kilesabhàro? Ràgo doso moho kodhassa apanàhassa makkhassa paëàsassa issàya macchariyassa màyàya sàñheyyassa thambhassa sàrambhassa mànassa atimànassa madassa pamàdassa sabbakilesànaü sabbaduccaritànaü sabbapariëàhànaü sabbasantàpànaü sabbàkusalàbhisaïkhàrà ayaü kilesabhàro. Katamo abhisaïkhàrabhàro? Pu¤¤abhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhàro àne¤jàbhisaïkhàro, ayaü abhisaïkhàrabhàro. Yato khandhabhàro ca kilesabhàro ca abhisaïkhàrabhàro ca pahãnà honti ucchinnamålà tàlàvatthukatà anabhàvakatà àyatiü anuppàdadhammà; so vuccati pannabhàro patitabhàro oropitabhàro samoropitabhàro nikkhittabhàro pañipassaddhabhàro.

1. Dutiyà rati - katthaci. Pa¤camaü - sãmu. 11. Machasaü. [PTS]. 3. Aññhamo - sãmu. 11. Machasaü. [PTS]. 4. Chetvà - [PTS]. 5. Vippaluttà - sãmu. 11. [PTS].
A. Suttanipàta - padhànasutta.

[BJT Page 460] [\x 460/]

Munãti 'monaü' vuccati ¤àõaü, yà pa¤¤à pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhåri medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü [PTS Page 335] [\q 335/]      amoho dhammavicayo sammàdiññhi, tena ¤àõena samannàgato muni monappattoti.

Tãõi moneyyàni: kàyamoneyyaü vacãmoneyyaü manomoneyyaü. Katamaü kàyamoneyyaü? Tividhànaü kàyaduccaritànaü pahànaü kàyamoneyyaü. Tividhaü kàyasucaritaü kàyamoneyyaü, kàyàrammaõe ¤àõaü kàyamoneyyaü, kàyapari¤¤à kàyamoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo kàyamoneyyaü, kàye chandaràgassa pahànaü kàyamoneyyaü, kàyasaükhàrànirodho catutthajjhànasamàpatti kàyamoneyyaü. Idaü kàyamoneyyaü.

Katamaü vacãmoneyyaü? Catubbidhànaü vacãduccaritànaü pahànaü vacãmoneyyaü, vacãsucaritaü vacãmoneyyaü, vàcàrammaõe ¤àõaü vacãmoneyyaü, vàcàpari¤¤à vacãmoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo vacãmoneyyaü, vàcàya chandaràgassa pahànaü vacãmoneyyaü. Vacãsaükhàranirodho dutiyajjhànasamàpatti vacãmoneyyaü. Idaü vacãmoneyyaü.

Katamaü manomoneyyaü? Tividhànaü manoduccaritànaü pahànaü manomoneyyaü, tividhaü manosucaritaü manomoneyyaü, cittàrammaõe ¤àõaü manomoneyyaü, cittapari¤¤à manomoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo manomoneyyaü, citte chandaràgassa pahànaü manomoneyyaü, cittasaükhàranirodho sa¤¤àvedayitanirodhasamàpatti manomoneyyaü. Idaü manomoneyyaü.

5. ''Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü,
Muniü moneyyasampannaü àhu sabbappahàyinaü.

6. Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü
Muniü moneyyasampannaü àhu ninhàtapàpaka''nti.

Imehi [PTS Page 336] [\q 336/]      tãhi moneyyehi dhammehi samannàgato cha munino: agàramunino anagàramunino sekhamunino asekhamunino paccekamunino munimuninoti.

[A.] Dhammasaïgaõi niddesavàra. [B.] Tikaïguttara - àpàyikavagga [c.] Itivuttaka - dutiyavagga.

[BJT Page 462] [\x 462/]

Katame agàramunino? Ye te agàrikà diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime agàramunino. Katame anagàramunino? Ye te pabbajità diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime anagàramunino. Satta sekhà sekhamunino. Arahanto asekhamunino. Paccekabuddhà paccekamunino. Munimunino vuccanti tathàgatà arahanto sammàsambuddhà.

7. ''Na monena muni hoti måëharåpo aviddasu,
Yo ca tulaü va paggayha varamàdàya paõóito.

8. Pàpàni parivajjeti sa munã tena so munã,
Yo munàti ubho loke munã tena pavuccatã. ''

9. ''Asata¤ca sata¤ca ¤atvà dhammaü
Ajjhattaü bahiddhà ca sabbaloke,
Devamanussehi påjito yo
Saïgajàlamaticca so munã.

Vippamuttoti - munino ràgà cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü; dosà cittaü - mohà cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü kodho cittaü muttaü va muttaü suvimuttaü upanàho cittaü - makkho cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü paëàso cittaü - muttaü va muttaü suvimuttaü issà cittaü - macchariyaü cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü mayà cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü; sàñheyyaü cittaü thambho mohà cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü sàrambho cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü; màno cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü atimàno cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü; mado cittaü - pamàdo cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe darathà sabbe pariëàhà sabbe santàpà sabbàkusalehi saïkhàrehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttanti - sa pannabhàro muni vippamutto.

Na kappiyo nåparato na patthiyoti bhagavàti - 'kappà'ti dve kappà: taõhàkappo ca diññhikappo ca katamo taõhà kappo? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü1 odhikataü pariyantakataü2 pariggahitaü mamàyitaü: idaü mama etaü mama ettakaü mamaü ettàvatà mamaü, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhàkappo.

Katamo diññhikappo? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàraü diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho, ayàthàvakasmiü yàthàvakanti3 gàho, yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni; ayaü diññhikappo. Tassa taõhàkappo pahãno. Diññhikappo pañinissaññho. Taõhàkappassa pahãnattà diññhikappassa pañinissaññhatà taõhàkappaü [PTS Page 337] [\q 337/]      và diññhikappaü và na kappeti na janeti na sa¤janeti na nibbatteti nàbhinibbattetãti - na kappiyo; nåparatoti sabbe bàlaputhujjanà rajjanti, kalyàõaputhujjanaü upadàya sabbe sekhà appattassa pattiyà anadhigatassa adhigamàya asacchikatassa sacchikiriyàya àramanti viramanti pañiviramanti; arahà àrato virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharatãti - na kappiyo nåparato;

1. Moneyyena - sa.
[A.] Dhammapada - dhammaññhakavagga. [B.] Suttanipàta - sabhiyasutta.

[BJT Page 464] [\x 464/]

Na patthiyoti - patthanà vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà visamalobho akusalamålaü. Yassesà patthanà taõhà pahãnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhà, so vuccati na patthiyo; bhagavàti gàravàdhivacanaü; api ca bhaggaràgoti bhagavà, bhaggadosoti bhagavà, bhaggamohoti bhagavà, bhaggamànoti bhagavà, bhaggadiññhãti bhagavà, bhaggakaõñakoti bhagavà, bhaggakilesoti bhagavà, bhaji pabhaji pañivibhaji dhammaratananti bhagavà, bhavànaü antakaroti bhagavà, bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà, bhaji1 và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà, bhàgã và bhagavà cãvarapiõóapàtasenàsanagilànappaccayabhesajajaparikkhàrànanti bhagavà, bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catuõõaü jhànànaü catuõõaü appama¤¤ànaü catuõõaü aråpasamàpattãnanti bhagavà bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà dasannaü [PTS Page 338] [\q 338/]      sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catuõõaü satipaññhànànaü catuõõaü sammappadhànànaü catuõõaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaügikassa maggassàti bhagavà, bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catuõõaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤à¤àõànaü2 channaü buddhadhammànanti bhagavà, bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti - na kappiyo nåparato na patthiyoti bhagavàti.
Tenàha bhagavà:

" Sa sabbadhammesu visenibhåto
Yaü ki¤ci diññhaü va sutaü mutaü và,
Sa pannabhàro muni vippamutto
Na kappiyo nåparato na patthiyoti bhagavà"ti.

Terasamo.

1. Bhàgã - sãmu11.
2. Abhi¤¤àõànaü - sãmu1 abhi¤¤ànaü - machasaü