Atha tuvañakasuttaniddeso vuccati:

14 - 1
Pucchàmi taü àdiccabandhuü1
Vivekaü santipada¤ca mahesiü,
Kathaü disvà nibbàti bhikkhu
Anupàdiyàno lokasmiü ki¤ci.

Pucchàmi taü àdiccabandhunti2 - 'pucchà'ti tisso pucchà: adiññhajotanà pucchà, diññhasaüsandanà pucchà, vimaticchedanà pucchà.

Katamà adiññhajotanà pucchà? Pakatiyà lakkhaõaü a¤¤àtaü hoti adiññhaü atulitaü atãritaü avibhåtaü avibhàvitaü, tassa ¤àõàya dassanàya tulanàya tãraõàya vibhàvanàya pa¤haü pucchati. Ayaü adiññhajotanà pucchà.

Katamà diññhasaüsandanà pucchà? Pakatiyà lakkhaõaü ¤àtaü hoti diññhaü tulitaü tãritaü vibhåtaü vibhàvitaü, a¤¤ehi paõóitehi saddhiü saüsandanatthàya pa¤haü pucchati. Ayaü diññhasaüsandanà pucchà.

Katamà vimaticchedanà pucchà? Pakatiyà saüsayapakkhanno3 hoti vimatipakkhanno dveëhakajàto 'evaü nu kho, na nu kho, kiü nu kho, kathaü nu kho'ti so vimaticchedanatthàya pa¤haü pucchati. Ayaü vimaticchedanà pucchà. Imà tisso pucchà.

Aparàpi tisso pucchà: manussapucchà, amanussapucchà. Nimmitapucchà.

Katamà [PTS Page 340] [\q 340/]      manussapucchà? Manussà buddhaü bhagavantaü upasaïkamitvà pa¤haü pucchanti - bhikkhu pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upàsakà pucchanti, upàsikàyo pucchanti, ràjàno pucchanti, khattiyà pucchanti, bràhmaõà pucchanti, vessà pucchanti, suddà pucchanti, gahaññhà pucchanti, pabbajità pucchanti. Ayaü manussapucchà .
Katamà amanussapucchà? Amanussà buddhaü bhagavantaü upasaïkamitvà pa¤haü pucchanti - nàgà pucchanti, supaõõà pucchanti, yakkhà pucchanti, asurà pucchanti, gandhabbà pucchanti, mahàràjàno pucchanti, indà pucchanti, brahmàõo pucchanti, devatàyo pucchanti, ayaü amanussapucchà.

1. âdiccabandhu - sãmu11 machasaü. 2. âdiccabandhåti - sãmu11. Machasaü 3. Pakkhanto - [PTS]

[BJT Page 468] [\x 468/]
Katamà nimmitapucchà? Yaü bhagavà råpaü abhinimminàti manomayaü sabbaïgapaccaïgaü ahãnindriyaü, taü so nimmito buddhaü bhagavantaü upasaïkamitvà pa¤haü pucchati, bhagavà vissajjeti. Ayaü nimmitapucchà. Imà tisso pucchà.

Aparàpi tisso pucchà: attatthapucchà, paratthapucchà, ubhayatthapucchà. Aparàpi tisso pucchà: diññhadhammikatthapucchà, samparàyikatthapucchà, paramatthapucchà. Aparàpi tisso pucchà: anavajjatthapucchà, nikkhepatthapucchà, vodànatthapucchà. Aparàpi tisso pucchà: atãtapucchà, anàgatapucchà, paccuppannapucchà. Aparàpi tisso pucchà: ajjhattapucchà, bahiddhàpucchà, ajjhattabahiddhàpucchà. Aparàpi tisso pucchà, kusalapucchà, akusalapucchà, abyàkatapucchà. Aparàpi tisso pucchà: khandhapucchà, dhàtupucchà, àyatanapucchà. Aparàpi tisso pucchà: satipaññhànapucchà. Sammappadhànapucchà, iddhipàdapucchà. Aparàpi [PTS Page 341] [\q 341/]      tisso pucchà: indriyapucchà, balapucchà, bojjhaïgapuccà. Aparàpi tisso pucchà: maggapucchà, phalapucchà, nibbànapucchà.

Pucchàmi tanti - pucchàmi taü, yàcàmi taü; ajjhesàmi taü, pasàdemi taü; kathayassu meti - pucchàmi taü; àdiccabandhunti àdicco vuccati suriyo; suriyo gotamo gottena; bhagavà pi gotamo gottena. Bhagavà suriyassa gotta¤àtako gottabandhu, tasmà buddho àdiccabandhåti - pucchàmi taü àdiccabandhuü 1.

Vivekaü santipada¤ca mahesinti - ' viveko'ti tayo vivekà' kàyaviveko, cittaviveko, upadhiviveko.

Katamo kàyaviveko? Idha bhikkhu vivittaü senàsanaü bhajati, ara¤¤aü rukkhamålaü pabbataü kandaraü giriguhaü susànaü vanapatthaü abbhokàsaü palàlapu¤jaü. Kàyena ca vicitto viharati, so eko gacchati. Eko tiññhati. Eko nisãdati. Eko seyyaü kappeti. Eko gàmaü piõóàya pavisati. Eko pañikkamati. Eko raho nisãdati. Eko caïkamaü adhiññhàti. Eko carati viharati irãyati vattati pàleti yapeti yàpeti' ayaü kàyaviveko.
1. âdiccabandhu - sãmu11. Machasaü.

[BJT Page 470] [\x 470/]
Katamo cittaviveko? Pañhamaü jhànaü samàpannassa nãvaraõehi cittaü vicittaü hoti. Dutiyaü jhànaü samàpannassa vitakkavicàrehi cittaü vicittaü hoti. Tatiyaü jhànaü samàpannassa pãtiyà vicittaü cittaü hoti. Catutthaü jhànaü samàpannassa sukhadukkhehi cittaü vicittaü hoti. âkàsàna¤càyatanaü samàpannassa råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya cittaü vicittaü hoti. Vi¤¤àõa¤càyatanaü samàpannassa àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya cittaü vicittaü hoti. âki¤ca¤¤àyatanaü samàpannassa vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya cittaü vicittaü hoti. Neva- [PTS Page 342] [\q 342/]      sa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samàpannassa àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya cittaü vicittaü hoti. Sotàpannassa sakkàyadiññhiyà vicikicchàya sãlabbataparàmàsà diññhànusayà vicikicchànusayà tadekaññhehi ca kilesehi cittaü vicittaü hoti. Sakadàgàmissa1 oëàrikà kàmaràgasa¤¤ojanà, pañighasa¤¤ojanà, oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà, tadekaññhehi ca kilesehi cittaü vicittaü hoti. Anàgàmissa aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, aõusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà, tadekaññhehi ca kilesehi cittaü vicittaü hoti. Arahato råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà, tadekaññhehi ca kilesehi, bahiddhà ca sabbanimittehi cittaü vicittaü hoti. Ayaü cittaviveko.

Katamo upadhiviveko? Upadhi vuccati kilesà ca khandhà ca abhisaïkhàrà ca; upadhiviveko vuccati amataü nibbànaü, yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü. Ayaü upadhiviveko.

Kàyaviveko ca våpakaññhakàyànaü2 nekkhammàbhiratànaü, cittaviveko ca parisuddhacittànaü paramavodànappattànaü, upadhiviveko ca nirupadhãnaü puggalànaü visaïkhàragatànaü.

Santãti ekena àkàrena santipi santipadampi taü yeva amataü nibbànaü, yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü. Vuttaü hetaü bhagavatà: " santametaü padaü paõãtametaü padaü, yadidaü sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbàna"nti. [A]athavà aparena àkàrena ye dhammà santàdhigamàya [PTS Page 343] [\q 343/]      santiphusanàya santisacchikiriyàya saüvattanti seyyathãdaü: cattàro satipaññhànà, cattàro sammappadhànà, cattàro iddhipàdà, pa¤cindriyàni, pa¤ca balàni, satta bojjhaïgà, ariyo aññhaïgiko maggo. Ime vuccanti santipadaü tàõapadaü lenapadaü saraõapadaü abhayapadaü accutapadaü amatapadaü nibbànapadaü.

1. Sakadàgàmikassa - sãmu11. 2. Vavakaññhakàyànaü - sa. [A.] Majjhimanikàya - alagaddasutta.

[BJT Page 472] [\x 472/]

Mahesãti, mahesã bhagavà; mahantaü sãlakkhandhaü esi gavesi pariyesãti mahesi. Mahantaü samàdhikkhandhaü - mahantaü pa¤¤àkkhandhaü - mahantaü vimuttikkhandhaü - mahantaü vimutti¤àõadassanakkhandhaü esi gavesi pariyesãti mahesã. Mahato tamokàyassa padàlanaü, mahato vipallàsassa bhedaü, mahato taõhàsallassa abbåhanaü. Mahato diññhisaïghàñassa viniveñhanaü, mahato mànadhajassa papàtanaü1 mahato abhisaïkhàrassa våpasamanaü, mahato, oghassa nittharaõaü. 2Mahato bhàrassa nikkhepanaü, mahato saüsàravaññassa upacchedaü, mahato santàpassa nibbàpanaü, mahato pariëàhassa pañippassaddhiü, mahato dhammadhajassa ussàpanaü esi gavesi pariyesãti mahesã mahante satipaññhàne - mahante sammappadhàne - mahante iddhipàde - mahante satipaññhàne - mahante sammappadhàne - mahante iddhipàde - mahantàni indriyàni - mahantaü paramatthaü amataü nibbànaü esi gavesi pariyesãti mahesã. Mahesakkhehi và sattehi esito gavesito pariyesito 'kahaü buddho, kahaü bhagavà, kahaü devadevo' kahaü naràsabho'ti mahesãti - vivekaü santipada¤ca mahesiü.

Kathaü disvà nibbàti bhikkhåti - kathaü disvà passitvà tulayitvà [PTS Page 344] [\q 344/]      tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà attano ràgaü nibbàpeti? Dosaü nibbàpeti! Mohaü nibbàpeti? Kodhaü, upanàhaü makkhaü, paëàsaü, issaü, macchariyaü, màyaü, sàñheyyaü, thambhaü, sàrambhaü, mànaü, atimànaü, madaü, pamàdaü, sabbe kilese, sabbe duccarite, sabbe darathe, sabbe pariëàhe, sabbe santàpe, sabbàkusalàbhisaïkhàre nibbàpeti sameti upasameti våpasameti pañippassambheti? Bhikkhåti puthujjanakalyàõako và bhikkhu sekho và bhikkhåti - kathaü disvà nibbàti bhikkhu.

Anupàdiyàno lokasmiü ki¤cãti - catuhi upàdànehi anupàdiyamàno agaõhamàno aparàmasamàno anabhinivisamàno; lokasminti apàyaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloke; ki¤cãti - anupàdiyàno lokasmiü ki¤ci.

Tenàha bhagavà:

Pucchàmi taü àdiccabandhuü1
Vivekaü santipada¤ca mahesiü,
Kathaü disvà nibbàti bhikkhu
Anupàdiyàno lokasmiü ki¤ci.

14 - 2
Målaü papa¤casaïkhàyàti bhagavà
Mantà asmãti sabbamuparundhe,
Yà kàci taõhà ajjhattaü
Tàsaü vinayà sadà sato sikkhe.

1Pavàhanaü - syà. 2. Nitthàraõaü - sãmu11. [PTS.]

[BJT Page 474] [\x 474/]

Målaü papa¤casaïkhàyàti bhagavà mantà asmãti sabbamuparundheti papa¤cà yeva papa¤casaïkhà; taõhà papa¤casaïkhà, diññhi papa¤casaïkhà, katamaü taõhàpapa¤cassa målaü? Avijjà målaü, ayoniso manasikàro målaü. Asmimàno målaü, ahirikaü målaü, [PTS Page 345] [\q 345/]      anottappaü målaü, uddhaccaü målaü, idaü taõhàpapa¤cassa målaü, katamaü diññhipapa¤cassa målaü? Avijjà målaü ayoniso manasikàro målaü. Asmimàno målaü, ahirikaü målaü, anottappaü målaü, uddhaccaü målaü, idaü diññhipapa¤cassa målaü.

Bhagavàti gàravàdhivacanaü; api ca bhaggaràgoti bhagavà, bhaggadosoti bhagavà, bhaggamohoti bhagavà, bhaggamànoti bhagavà, bhaggadiññhãti bhagavà, bhaggakaõñakoti bhagavà, bhaggakilesoti bhagavà, bhaji vibhaji pañivibhaji dhammaratananti bhagavà, bhavànaü antakaroti bhagavà, bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà, bhaji1 và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà, bhàgã và bhagavà cãvarapiõóapàtasenàsanagilànappaccayabhesajajaparikkhàrànanti bhagavà, bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catuõõaü jhànànaü catuõõaü appama¤¤ànaü catuõõaü aråpasamàpattãnanti bhagavà bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catuõõaü satipaññhànànaü catuõõaü sammappadhànànaü catuõõaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaügikassa maggassàti bhagavà, bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catuõõaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤à¤àõànaü2 channaü buddhadhammànanti [PTS Page 346] [\q 346/]      bhagavà, bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na
Pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti - målaü papa¤casaïkhàyàti bhagavà.
Manti asmãti sabbamuparundheti - 'mantà' vuccati pa¤¤à, yà pa¤¤à pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhåri medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi; asmãti råpe asmãti màno, asmãti chando, asmãti anusayo; vedanàya - sa¤¤àya - saïkhàresu vi¤¤àõe asmãti màno, asmãti chando, asmãti anusayoti - målaü papa¤casaïkhàyàti bhagavà mantà asmãti.

1. Bhagã sãmu. 11.
 

[BJT Page 476] [\x 476/]

Sabbamuparundheti - papa¤casaïkhàya måla¤ca asmimàna¤ca mantàya sabbaü rundheyya uparundheyya nirodheyya våpasameyya atthaïgameyya pañippassambheyyàti - målaü papa¤casaïkhàyàti bhagavà mantà asmãti sabbamuparundhe.

Yà kàci taõhà ajjhattanti - 'yà kàcã'ti sabbena sabbaü sabbathà sabbaü asesaü nissesaü pariyàdiyanavacanametaü1 yà kàcãti. Taõhàti råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà; ajjhattanti ajjhattasamuññhànà và sà taõhàti ajjhattaü; athavà ajjhattaü vuccati cittaü, yaü cittaü mano mànasaü hadayaü paõóaraü mano manàyatanaü manindriyaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõakkhandho tajjà manovi¤¤àõadhàtu; [A] cittena sà taõhà sahagatà sahajàtà saüsaññhà sampayuttà ekuppàdà ekanirodhà ekavatthukà ekàrammaõàti pi ajjhattanti - yà kàci taõhà ajjhattaü.

Tàsaü vinayà sadà sato sikkheti - ' sadà'ti sadà sabbadà sabbakàlaü [PTS Page 347] [\q 347/]      niccakàlaü dhuvakàlaü satataü samitaü abbokiõõaü poïkhànupoïkhaü udakomikàjàtaü2 avãcisantatisahitaü phussitaü3 purebhattaü pacchàbhattaü, purimaü yàmaü majjhimaü yàmaü pacchimaü yàmaü, kàle juõhe, vasse hemante gimhe, purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe; satoti catuhi kàraõehi sato: kàye kàyànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; vedanàsu vedanànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; citte cittànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; dhammesu dhammànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; aparehipi catuhi kàraõehi sato; asatiparivajjanàya sato; satikaraõãyànaü dhammànaü katattà sato; satipañipakkhànaü dhammànaü hatattà sato; satinimittànaü dhammànaü asammuññhattà sato; aparehipi catuhi kàraõehi sato: satiyà samannàgatattà sato; satiyà vasitattà sato; satiyà pàgu¤¤atàya sato; satiyà apaccorohaõatàya sato. Aparehi catuhi kàraõehi sato: sattattà4 sato, samitattà sato, santattà sato, santidhammasamannàgatattà sato, buddhànussatiyà sato, dhammànussatiyà sato, saïghànussatiyà sato, sãlànussatiyà sato, càgànussatiyà sato, devatànussatiyà sato, ànàpànasatiyà sato, maraõasatiyà sato, kàyagatàsatiyà sato, upasamànussatiyà sato. Yà sati anussati pañissati sati saraõatà dhàraõatà apilàpanatà apammussanatà sati satindriyaü satibalaü sammàsati satisambojjhaïgo ekàyanamaggo, [a] ayaü vuccati sati. Imàya satiyà upeto samupeto apagato5 samupagato6 upapanno samupapanno samannàgato. So vuccati sato.
 

1Pariyàdàyavacanametaü - sãmu11 [PTS]. 2. Udakumikajàtaü - sãmu. 11 [PTS]. 3. Phusitaü - sãmu 11 4. Satattà - sãmu. 11. [PTS]. 5. Upàgato - machasaü 6. Samupàgato - machasaü.
[A.] Dhammasaïgaõi - niddesavàra.

[BJT Page 478] [\x 478/]

Sikkheti - tisso sikkhà: adhisãlasikkhà adhicittasikkhà adhipa¤¤àsikkhà.

Katamà adhisãlasikkhà? Idha bhikkhu sãlavà hoti. Pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati àcàragocarasampanno, aõumattesu vajjesu bhayadassàvã samàdàya sikkhati sikkhàpadesu, khuddako sãlakkhandho, mahanto [PTS Page 348] [\q 348/]      sãlakkhandho, sãlaü patiññhà àdi caraõaü saüyamo saüvaro, mukhaü pamukhaü kusalànaü dhammànaü samàpattiyà. Ayaü adhisãlasikkhà.

Katamà adhicittasikkhà? Katamà adhicittasikkhà? Idha bhikkhu vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharati. Vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharati. Pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati sato ca sampajàno sukhaü ca kàyena pañisaüvedeti, yaü taü ariyà àcikkhanti ' upekkhako satimà sukhavihàrã'ti taü tatiyajjhànaü1 upasampajja viharati. Sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü2 upekkhàsatipàrisuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati. Ayaü adhicittasikkhà.

Katamà adhipa¤¤àsikkhà? Idha bhikkhu pa¤¤avà hoti udayatthagàminiyà pa¤¤àya samannàgato ariyàya nibbedhikàya sammàdukkhakkhayagàminiyà. So idaü dukkhanti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü dukkhasamudayoti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü dukkhanirodho'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü dukkhanirodhagàminãpañipadà'ti yathàbhåtaü pajànàti. Ime àsavà'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü àsavasamudayo'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü àsavanirodho'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü àsavanirodhagàminãpañipadà'ti yathàbhåtaü pajànàti. Ayaü adhipa¤¤àsikkhà.

Tàsaü vinayà sadà sato sikkhe'ti - tàsaü taõhànaü vinayàya pañivinayàya pahànàya våpasamàya pañinissaggàya pañippassaddhiyà adhisãlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipa¤¤ampi sikkheyya. Imà tisso sikkhàyo1 àvajjanto sikkheyya, jànanto sikkheyya, passanto [PTS Page 349] [\q 349/]      sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, cittaü adhiññhahanto sikkheyya, saddhàya adhimuccanto sikkheyya, viriyaü paggaõhanto sikkheyya, satiü upaññhapento sikkheyya, cittaü samàdahanto sikkheyya, pa¤¤àya pajànanto sikkheyya, abhi¤¤eyyaü abhijànanto sikkheyya, pari¤¤eyyaü parijànanto sikkheyya, pahàtabbaü pajahanto sikkheyya, bhàvetabbaü bhàvento sikkheyya, sacchikàtabbaü sacchikaronto sikkheyya, àcareyya, samàcareyya, samàdàya vatteyyàti tàsaü vinayà sadà sato sikkhe.

Tenàha bhagavà:
"Målaü papa¤casaïkhàyàti bhagavà
Mantà asmãti sabbamuparundhe,
Yà kàci taõhà ajjhattaü
Tàsaü vinayà sadà sato sikkhe"ti.

1. Tisso sikkhà - [PTS.]
[BJT Page 480] [\x 480/]
14 - 3

Yaü ki¤ci dhammamabhija¤¤à
Ajjhattaü athavàpi bahiddhà,
Na tena thàmaü 1 kubbetha
Na hi sà nibbuti sataü vuttà.

Yaü ki¤ci dhammamabhija¤¤à ajjhattanti - yaü ki¤ci attano guõaü jàneyya kusale và dhamme abyàkate và dhamme. Katame attano guõà? Uccàkulà pabbajito và assaü2 mahàbhogakulà pabbajito và assaü; uëàrabhogakulà pabbajito và assaü, ¤àto yasassã sagahaññhapabbajitànanti và assaü; làbhãmhi cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti và assaü, suttantiko và assaü, vinayadharo và assaü, dhammakathiko và assaü, àra¤¤ako và assaü, piõóapàtiko và assaü, paüsukåliko và assaü, tecãvariko và assaü, sapadànacàriko vi assaü, khalupacchàbhattiko và assaü, nesajjiko và assaü, yathàsanthatiko và assaü, pañhamassa jhànassa làbhãti và assaü; catutthassa [PTS Page 350] [\q 350/]      jhànassa làbhãti và assaü; àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà làbhãti và assaü; vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà - àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà làbhãti và assaü; ime vuccanti attano guõà. Yaü ki¤ci attano guõaü jàneyya àjàneyya vijàneyya pañivijàneyya pañivijjheyyàti yaü ki¤ci dhammamabhija¤¤à ajjhattaü.

Athavàpi bahiddhàti - upajjhàyassa và àcariyassa và te guõà assåti ajjhattaü athavàpi bahiddhà.

Na tena thàmaü kubbethàti - attano và guõena paresaü và guõena thàmaü na kareyya, thambhaü na kareyya, mànaü na kareyya, unnatiü na kareyya, unnàmaü na kareyya, na tena mànaü janeyya, na tena thaddho assa patthaddho paggahitasiroti - na tena thàmaü kubbetha.

Na hi sà nibbuti sataü vuttàti - satànaü santànaü sappurisànaü buddhànaü buddhasàvakànaü paccekabuddhànaü sà nibbutãti na vuttà; na pavuttà, na àcikkhità, na desità, na pa¤¤àpità na paññhapità, na vivañà, na vibhattà, na uttànãkatà, nappakàsitàti - na hi sà nibbuti sataü vuttà

Tenàha bhagavà:

Yaü ki¤ci dhammamabhija¤¤à
Ajjhattaü athavàpi bahiddhà,
Na tena thàmaü 1 kubbetha
Na hi sà nibbuti sataü vuttà.

1. Mànaü - susa. 2. Assa - syà.

[BJT Page 482] [\x 482/]

14 - 4

Seyyo na tena ma¤¤eyya
Nãceyyo athavàpi sarikkho,
Phuññho anekaråpehi
Nàtumànaü vikappayaü tiññhe.

Seyyo na tena ma¤¤eyyàti - seyyo'hamasmãti atimànaü na janeyya jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya [PTS Page 351] [\q 351/]      và dhanena và ajjhenena và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunàti - seyyo na tena ma¤¤eyya.

Nãceyyo1 athavàpi sarikkhoti - hãno'hasmãti omànaü na janeyya jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya và dhanena và ajjhenena và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Sadisohamasmãti mànaü na janeyya jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya và dhanena và ajjhenena và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Nãceyyo athavàpi sarikkho.

Phuññho anekaråpehãti - anekavidhehi àkàrehi phuññho pareto samohito samannàgatoti - phuññho anekaråpehi.

Nàtumànaü vikappayaü tiññheti - 'àtumà' vuccati attà. Attànaü kappento vikappento vikappaü àpajjanto na tiññheyyàti nàtumànaü vikappayaü tiññhe.

Tenàha bhagavà:

Seyyo na tena ma¤¤eyya
Nãceyyo athavàpi sarikkho,
Phuññho anekaråpehi
Nàtumànaü vikappayaü tiññhe.

14 - 5
"Ajjhattameva upasame2
Nतato3 bhikkhu santimeseyya,
Ajjhattaü upasantassa
Natthi attà kuto nirattà và. "

Ajjhattameva upasameti - ajjhattaü ràgaü sameyya, dosaü sameyya, mohaü sameyya, kodhaü upanàhaü makkhaü paëàsaü issaü macchariyaü màyaü sàñheyyaü thambhaü sàrambhaü mànaü [PTS Page 352] [\q 352/]      atimànaü madaü pamàdaü sabbe kilese sabbe duccarite sabbe darathe sabbe pariëàhe sabbe santàpe sabbà kusalàbhisaïkhàre sameyya upasameyya våpasameyya nibbàpeyya pañippassambheyyàti - ajjhattameva upasame.

1. Nãceyyaü - manupa. 2. Ajjhattamevupasame - sãmu11. Machasaü. 3. Na a¤¤ato - sãmu. 11. Machasaü.

[BJT Page 484] [\x 484/]

Nतato bhikkhu santimeseyyàti - a¤¤ato asuddhimaggena micchàpañipadàya aniyyànapathena a¤¤atra satipaññhànehi a¤¤atra sammappadhànehi a¤¤atra iddhipàdehi a¤¤atra; indriyehi a¤¤atra balehi a¤¤atra bojjhaïgehi a¤¤atra ariyà aññhaïgikà maggà santiü upasantiü våpasantiü nibbutiü pañippassaddhiü na eseyya na gaveseyya na pariyeseyyàti - nतato bhikkhu santimeseyya.

Ajjhattaü upasantassàti - ajjhattaü ràgaü santassa1 dosaü santassa mohaü santassa kodhaü santassa upanàhaü santassa makkhaü santassa paëàsaü santassa issaü santassa macchariyaü santassa màyà santassa sàñheyyaü santassa thambhaü santassa sàrambhaü santassa mànaü santassa atimànaü santassa madaü santassa pamàdaü sabbe kilesà sabbe duccarite sabbe darathe sabbe pariëàhà sabbe santàpe sabbàkusalàbhisaïkhàrà santassa upasantassa våpasantassa nibbutassa pañippassaddhassàti - ajjhattaü upasantassa.

Natthi attà kuto nirattà vàti - 'natthã'ti pañikkhepo. Attàti attadiññhi natthi, nirattàti uccheddiññhi natthi, attàti gahitaü natthi, nirattàti mu¤citabbaü natthi. Yassatthi gahitaü tassatthi mu¤citabbaü, yassa natthi mu¤citabbaü tassa natthi gahitaü, gàhamu¤canasamatikkanto arahà vuddhiparihàniü vãtivatto. So vutthavàso ciõõacaraõo - pe -
Jàtimaraõasaüsàro natthi tassa punabbhavoti - natthi attà kuto nirattà và.

Tenàha bhagavà:
"Ajjhattameva upasame nतato bhikkhu santimeseyya,
Ajjhattaü upasantassa natthi attà kuto nirattà và"ti.

14 - 6
Majjhe [PTS Page 353] [\q 353/]      yathà samuddassa åmi no jàyati ñhito hoti,
Evaü ñhito anejassa ussadaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci.

Majjhe yathà samuddassa åmi no jàyati ñhito hotãti - samuddo caturàsãtiyojanasahassàni ubbedhena gambhãro. Heññhà cattàrãsayojanasahassàni udakaü macchakacchapehi kampati. Upari catàrãsasaüyojanasahassàni udakaü vàtehi kampati. Majjhe cattàri2 yojanasahassàni udakaü na kampati na vikampati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhati anerito aghaññito acalito alulito abhanto våpasanto. Tatra åmi no jàyati ñhito hoti samuddoti. Evampi yathà samuddassa åmi no jàyati ñhito hoti. Athavà sattannaü pabbatànaü antarikàsu satta sãdantarà mahàsamuddà, 3 tatra udakaü na kampati, na vikampati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhati. Anerito aghaññito acalito alulito abhanto våpasanto. Tatra åmi no jàyati ñhito hoti samuddoti. Evampi - majjhe yathà samuddassa åmi no jàyati ñhito hoti.

1. Upasantassa - [PTS]. 2. Cattàrãsa - syà, machasaü, cattàlisa - [PTS]. 3. Sãdantarasamuddo - [PTS.]

[BJT Page 486] [\x 486/]

Evaü ñhito anejassàti - 'eva'nti opammasampañipàdanaü; ñhitoti làbhepi na kampati, alàbhepi na kampati, yasepi na kampati, ayasepi na kampati, pasaüsàyapi na kampati, nindàyapi na kampati, sukhepi na kampati, dukkhepi na kampati, na vikampati, na calati, na veti, nappavedhati, na sampavedhatãti evaü ñhito, anejassàti 'ejà' vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho5 saïge païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤jananã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã6 dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkhà pañibandhu 7 àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü puccha¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà visamalobho akusalamålaü. Yassesà ejà taõhà pahãnà ucchinnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà, ¤àõagginà daóóhà, so vuccati anejo. Ejàya pahãnattà anejo. So làbhepi na i¤jati, alàbhepi na i¤jati, yasepi na i¤jati, ayasepi [PTS Page 354] [\q 354/]      na i¤jati, pasaüsàyapi na i¤jati, nindàyapi na i¤jati, sukhepi na i¤jati, dukkhepi na i¤jati, na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatãti - evaü ñhito anejassa.

Ussadaü bhikkhu na kareyya kuhi¤cãti - 'ussadà'ti sattussadà: ràgussadaü1 dosussadaü mohussadaü mànussadaü diññhussadaü kilesussadaü kammussadaü na kareyya na janeyya na sa¤janeyya na nibbatteyya nàbhinibbatteyya; kuhi¤cãti ku¤ci kismi¤ci katthaci ajjhattaü và bahiddhà và ajjhattabahiddhà vàti - ussadaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci.

Tenàha bhagavà:
"Majjhe yathà samuddassa åmi no jàyati ñhito hoti,
Evaü ñhito anejassa ussadaü bhikkhu na kareyya kuhi¤cã"ti.

14 - 7
Akittayã vivañacakkhu sakkhidhammaü parissayavinayaü,
Pañipadaü vadehi bhaddante pàtimokkhamathavàpi2 samàdhiü.

Akittayã vivañacakkhåti - 'akittayã'ti kittitaü àcikkhitaü desitaü pa¤¤apitaü paññhapitaü vivañaü vibhattaü uttànãkataü pakàsitanti akittayã. Vivañacakkhåti bhagavà pa¤cahi cakkhåhi vivañacakkhu; maüsacakkhunàpi vivañacakkhu, dibbacakkhunàpi vivañacakkhu, pa¤¤àcakkhunàpi vivañacakkhu, buddhacakkhunàpi vivañacakkhu, samantacakkhunàpi vivañacakkhu.

1. Ràgassado - [PTS]. 2. Pàtimokkhaü athavàpi - [PTS.]

[BJT Page 488] [\x 488/]

Kathaü bhagavà maüsacakkhunàpi vivañacakkhu? Maüsacakkhumhi bhagavato pa¤cavaõõà saüvijjanti: nãlo ca vaõõo, pãtako ca vaõõo, lohitako ca vaõõo, kaõho ca vaõõo, odàto [PTS Page 355] [\q 355/]      ca vaõõo. Akkhilomàni ca bhagavato - yattha ca akkhilomàni patiññhitàni taü nãlaü hoti sunãlaü pàsàdikaü dassaneyyaü, ummàpupphasamànaü1. Tassa parato pãtaü hoti supãtakaü suvaõõavaõõaü pàsàdikaü dassaneyyaü kaõikàrapupphasamànaü. Ubhayato ca akkhikåñàni indagopakasamànàni. Majjhe kaõhaü hoti sukaõhaü alåkhaü siniddhaü pàsàdikaü dassaneyyaü addàriññhakasamànaü. Tassa parato odàtaü hoti suodàtaü setaü paõóaraü pàsàdikaü dassaneyyaü osadhãtàrakàsamànaü. Tena bhagavà pàkatikena maüsacakkhunà attabhàvapariyàpannena purimasucaritakammàbhinibbattena samantà yojanaü passati divà ceva ratti¤ca. Yadà hi caturaïgasamannàgato hoti: suriyo ca atthaïgato hoti, kàëapakkho ca uposatho hoti, tibbo ca vanasaõóo hoti, mahà ca kàëamegho abbhuññhito hoti evaråpepi caturaïgasamannàgate andhakàre samantà yojanaü passati, yattha so kuóóo2 và kavàñaü và pàkàro và pabbato và gacchaü và latà và àvaraõaü råpànaü dassanàya. Eka¤ce tilaphalaü nimittaü katvà tilavàhe pakkhipeyya, ta¤¤eva tilaphalaü uddhareyya. Evaü parisuddhaü bhagavato pàkatikaü maüsacakkhu evaü bhagavà maüsacakkhunàpi vivañacakkhu.

Kathaü bhagavà dibbena cakkhunàpi vivañacakkhu? Bhagavà dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena satte passati cavamàne uppajjamàne hãne paõãte suvaõõe dubbaõõe sugate duggate, yathàkammåpage satte pajànàti: 'ime vata bhonto sattà kàyaduccaritena samannàgatà vacãduccaritena samannàgatà manoduccaritena samannàgatà ariyànaü upavàdakà micchàdiññhikà micchàdiññhikammasamàdànà, [PTS Page 356] [\q 356/]      te kàyassa bhedà parammaraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü upapannà, ime và pana bhonto sattà kàyasucaritena samannàgatà vacãsucaritena samannàgatà manosucaritena samannàgatà ariyànaü anupavàdakà sammàdiññhikà sammàdiññhikammasamàdànà, te kàyassa bhedà parammaraõà sugatiü saggaü lokaü upapannà'ti. Iti dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena satte passati cavamàne upapajjamàne hãne paõãte suvaõõe dubbaõõe sugate duggate, yathàkammåpage satte pajànàti. âkaïkhamàno ca bhagavà ekampi lokadhàtuü passeyya. Dve pi lokadhàtuyo passeyya. Tisso pi lokadhàtuyo passeyya. Catasso pi lokadhàtuyo passeyya. Pa¤capi lokadhàtuyo passeyya. Dasa pi lokadhàtuyo passeyya. Vãsampi lokadhàtuyo passeyya. Tiüsampi lokadhàtuyo passeyya. Cattàëãsampi lokadhàtuyo passeyya. Pa¤¤àsampi lokadhàtuyo passeyya. Cattàëãsampi lokadhàtuyo passeyya. Pa¤¤àsampi lokadhàtuyo passeyya. Satampi lokadhàtuyo passeyya. Sahassimpi cålanikaü lokadhàtuü passeyya. Dvisahassimpi 3 majjhimikaü lokadhàtuü passeyya. Tisahassiü mahàsahassimpi lokadhàtuü 4 passeyya. Yàvatà và pana àkaïkheyya tàvatakaü passeyya. Evaü parisuddhaü bhagavato dibbaü cakkhu. Evaü bhagavà5 dibbena cakkhunàpi vivañacakkhå.

1. Ummàrapupphasamànaü - syà. 2. Kåño - syà. 3. Dvisahassampi - sãmu. 11 4. Tisahassimpi lokadhàtuü - syà. 5. Bhagavatà - sãmu. 11.

[BJT Page 490] [\x 490/]

Kathaü bhagavà pa¤¤àcakkhunàpi vivañacakkhu? Bhagavà mahàpa¤¤o puthupa¤¤o hàsupa¤¤o1 javanapa¤¤o tikkhapa¤¤o nibbedhikapa¤¤o pa¤¤àpabhedakusalo pabhinna¤àõo adhigatapañisambhido, catuvesàrajjappatto dasabaladhàrã purisàsabho purisasãho purisanàgo purisàja¤¤o purisadhorayho2 ananta¤àõo anantatejo anantayaso, aóóho mahaddhano dhanavà, netà vinetà anunetà pa¤¤àpetà nijjhàpetà pekkhetà pasàdetà. So hi bhagavà anuppannassa maggassa uppàdetà asa¤jàtassa maggassa sa¤janetà, anakkhàtassa maggassa akkhàtà. Magga¤¤å maggavidå maggakovido. Maggànugà ca pana etarahi sàvakà viharanti pacchàsamannàgatà. So hi bhagavà jànaü jànàti, [PTS Page 357] [\q 357/]      passaü passati. Cakkhubhåto ¤àõabhåto dhammabhåto brahmabhåto vattà pavattà atthassa ninnetà amatassa dàtà, dhammassàmi tathàgato. Natthi tassa bhagavato a¤¤àtaü adiññhaü aviditaü asacchikataü aphassitaü 3 pa¤¤àya, atãtaü anàgataü paccuppannaü upàdàya sabbe dhammà sabbàkàrena buddhassa bhagavato ¤àõamukhe àpàthaü àgacchanti, yaü ki¤ci ¤eyyaü4 nàma atthi dhammaü jànitabbaü, attattho và parattho và ubhayattho và diññhadhammiko và attho samparàyiko và atthe uttàno và attho gambhãro và attho gåëho và attho pañicchanno và attho neyyà và attho nãto và attho anavajjo và attho nikkileso và attho vodàno5 và attho paramattho vi attho, sabbaü taü antobuddha¤àõe parivattati. Sabbaü kàyakammaü buddhassa bhagavato ¤àõànuparivatti. Sabbaü vacãkammaü - sabbaü manokammaü ¤àõànuparivatti. Atãte buddhassa bhagavato appañihataü ¤àõaü anàgate - paccuppanne appañihataü ¤àõaü. Yàvatakaü ¤eyyaü tàvatakaü ¤àõaü, yàvatakaü ¤àõaü, yàvatakaü ¤eyyaü, tàvatakaü ¤àõaü, yàvatakaü ¤àõaü. Tàvatakaü ¤eyyaü, ¤eyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapariyantikaü ¤eyyaü, ¤eyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavattati, ¤aõaü atikkamitvà ¤eyyapatho natthi, a¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino te dhammà. Yathà dvinnaü samuggapañalànaü sammà phassitànaü heññhimaü 6 samuggapañalaü uparimaü 7 nàtivattati, uparimaü samuggapañalaü heññhimaü nàtivattati, a¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino te, evamevaü buddhassa bhagavato ¤eyya¤ca ¤àõa¤ca a¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino. Yàvatakaü ¤eyyaü tàvatakaü ¤àõaü, [PTS Page 358] [\q 358/]      yàvatakaü ¤àõaü tàvatakaü ¤eyyaü, ¤eyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapariyantikaü ¤eyyaü, ¤eyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavattati, ¤àõaü atikkamitvà ¤eyyapatho natthi, a¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino te dhammà.

1. Bhàsapa¤¤o - syà. 2. Dhoreyho - syà. 3. Aphusitaü - syà, 4. Neyaü - sãmu. 11. [PTS]. 5. Vodàto - syà. 6. Heññhimaü ca - syà. 7. Uparimaü va - syà

[BJT Page 492] [\x 492/]

Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ¤àõaü parivattati. Sabbe dhammà buddhassa bhagavato àvajjanapañibaddhà àkaïkhàpañibaddhà manasikàrapañibaddhà cittuppàdapañibaddhà. Sabbasattesu buddhassa bhagavato ¤àõaü parivattati. Sabbesaü sattànaü bhagavà àsayaü jànàti, anusayaü jànàti, caritaü jànàti, adhimuttiü jànàti. Apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye bhabbàbhabbe satte pajànàti. Sadevako loko samàrako sabrahmako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà anto buddha¤àõe parivattati. Yathà ye keci macchakacchapà antamaso timitimiïgalaü upàdàya antomahàsamudde parivattanti, evamevaü sadevako loko samàrako sabrahmako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà antobuddha¤àõe parivattati. Yathà ye keci pakkhã antamaso garuëaü venateyyaü upàdàya àkàsassa padese parivattanti, evamevaü yepi te sàriputtasamà pa¤¤àya, tepi buddha¤àõassa padese parivattanti. Buddha¤àõaü devamanussànaü pa¤¤aü pharitvà abhibhavitvà tiññhati. Ye ca te khattiyapaõóità bràhmaõapaõóità pahapatipaõóità samaõapaõóità nipuõà1 kataparappavàdà vàlavedhiråpà vobhindantà ma¤¤e caranti pa¤¤àgatena diññhigatàni, te pa¤haü abhisaïkharitvà abhisaïkharitvà tathàgataü upasaïkamitvà pucchanti gåëhàni ca pañicchannàni ca. Kathità vissajjità ca te pa¤hà bhagavatà2 honti niddiññhakàraõà. Upakkhittakàva3 te bhagavato sampajjanti. [PTS Page 359] [\q 359/]      atha kho bhagavà va tattha atirocati yadidaü pa¤¤àyàti. Evaü bhagavà pa¤¤àcakkhunàpi vivañacakkhu.

Kathaü bhagavà buddhacakkhunàpi vivañacakkhu? Bhagavà buddhacakkhunà lokaü olokento addasa satte apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye, appekacce paralokavajjabhayadassàvino viharante, appekacce ca na paralokavajjabhayadassàvino viharante. Seyyathàpi nàma uppaliniyaü và paduminiyaü và puõóarãkiniyaü và appekaccàni uppalàni và padumàni và puõóarãkàni và udake jàtàni udake saüvaddhàni udakà anuggatàni antonimuggaposãni, appekaccàni uppalàni và padumàni và puõóarãkàni và udake jàtàni udake saüvaddhàni samodakaü ñhitàni, appekaccàni uppalàni và padumàni và puõóarãkàni và udake jàtàni udake saüvaddhàni udakà accuggamma tiññhanti anupalittàni udakena, evamevaü bhagavà buddhacakkhunà lokaü olokento addasa satte apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye, appekacce paralokavajjabhayadassàvino viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassàvino viharante.

1. Nipu¤¤à - syà. 2. Bhagavato - sãmu. 11 3. Upakkhittakà ca - sãmu11.

[BJT Page 494] [\x 494/]

Jànàti bhagavà ayaü puggalo ràgacarito, ayaü dosacarito, ayaü mohacarito, ayaü vitakkacarito, ayaü saddhàcarito, ayaü ¤àõacaritoti. Ràgacaritassa bhagavà puggalassa asubhakathaü katheti. Dosacaritassa bhagavà puggalassa mettàbhàvanaü àcikkhati. Mohacaritaü bhagavà puggalaü uddese paripucchàya kàlena dhammasavane kàlena dhammasàkacchàya garusaüvàse niveseti. Vitakkacaritassa bhagavà puggalassa ànàpànasatiü àcikkhati saddhàcaritassa bhagavà puggalassa pasàdaniyaü nimittaü àcikkhati buddhasubodhiü [PTS Page 360] [\q 360/]      dhammasudhammataü saïghasuppañipattiü sãlàni ca attano. ¥àõacaritassa bhagavà puggalassa àcikkhati vipassanànimittaü aniccàkàraü dukkhàkàraü anattàkàraü.

1. " Sele yathà pabbatamuddhaniññhito
Yathàpi passe janataü samantato.
Tathåpamaü dhammamayaü sumedha,
Pàsàdamàruyha samantacakkhu,
Sokàvatiõõaü janatamapetasoko
Avekkhassu jàtijaràbhibhåta"nti. [A]
Evaü bhagavà buddhacakkhunàpi vivañacakkhu.

Kathaü bhagavà samantacakkhunàpi vivañacakkhu? Samantacakkhu vuccati sabba¤¤uta¤àõaü; bhagavà sabba¤¤uta¤àõena upeto samupeto upagato1 samupagato2 upapanno sampanno samannàgato.

2. " Na tassa addiññhamidhatthi ki¤ci
Atho avi¤¤àtamajànitabbaü,
Sabbaü abha¤¤àsi yadatthi ¤eyyaü3
Tathàgato tena samantacakkhå" ti [b.]

Evaü bhagavà samantacakkhunàpi vivañacakkhåti - akittayã vivañacakkhu.

Sakkhidhammaü parissayavinayanti - ' sakkhidhamma'nti na itihitihaü na itikiràya na paramparàya na piñakasampadàya na takkahetu na nayahetu na àkàraparivitakkena na diññhinijjhànakkhantiyà sàmaü sayamabhi¤¤àtaü attapaccakkhaü dhammanti sakkhidhammaü.

1. Upàgato - pu. Sãmu11. 2. Samupàgato - pu sãmu11. 3. Neyyaü - sãmu11.
[A.] Dãghanikàya - mahàpadànasutta, majjhimanikàya - ariyapariyesanasutta, bodhiràjakumàrasutta brahmasaüyutta - pañhamavagga, itivuttaka dutiyavagga. [B] pañisambhidàmagga - ¤àõakathà, indriyakathà.

[BJT Page 496] [\x 496/]

Parissayavinayanti 'parissayà'ti dve parissayà: pàkañaparissayà ca pañicchannaparissayà ca.

Katame pàkañaparissayà? Sãhà vyagghà dãpã acchà taracchà kokà [PTS Page 361] [\q 361/]      mahisà hatthã ahã vicchikà satapadã corà và assu mànavà và katakammà và akatakammà và, cakkhurogo sotarogo ghànarogo jivhàrogo kàyarogo sãsarogo kaõõarogo mukharogo dantarogo kàso sàso pinàso óaho jaro kucchirogo mucchà pakkhandikà sålà visåcikà kuññhaü gaõóo kilàso soso apamàro, daddu kaõóu kacchu hakhasà1 vitacchikà lohitapittaü madhumeho aüsà piëakà bhagandalà, pittasamuññhànà àbàdhà, semhasamuññhànà àbàdhà, vàtasamuññhànà àbàdhà, sannipàtikà àbàdhà, utupariõàmajà àbàdhà visamaparihàrajà àbàdhà, opakkamikà àbàdhà, kammavipàkajà àbàdhà, sãtaü uõhaü jighacchà pipàsà uccàro passàvo, óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassà iti và, ime vuccanti pàkañaparissayà.

Katame pañicchannaparissayà? Kàyaduccaritaü vacãduccaritaü manoduccaritaü, kàmacchandanãvaraõaü vyàpàdanãvaraõaü thãnamiddhanãvaraõaü uddhaccakukkuccanãvaraõaü vicikicchànãvaraõaü, ràgo doso moho kodho upanàho makkho paëàso issà macchariyaü màyà sàñheyyaü thambho sàrambho màno atimàno mado pamàdo sabbe kilesà sabbàni duccaritàni sabbe darathà sabbe pariëàhà sabbe santàpà sabbàkusalàbhisaïkhàrà. Ime vuccanti pañicchannaparissayà.

Parissayàti - kenaññhena parissayà? Parisahantãti parissayà, parihànàya saüvattantãti parissayà, tatràsayàti parissayà. Kathaü parisahantãti parissayà? Te parissayà taü puggalaü sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyàdiyanti maddanti. Evaü parisahantãti parissayà. Kathaü parihànàya saüvattantãti parissayà? Te parissayà kusalànaü dhammànaü antaràyàya parihànàya saüvattanti. Katamesaü kusalànaü dhammànaü? Sammàpañipadàya analomapañipadàya appaccanikapañipadàya anvatthapañipadàya [PTS Page 362] [\q 362/]      dhammànudhammapañipadàya sãlesu paripårakàritàya indriyesu guttadvàratàya bhojanesu matta¤¤utàya jàgariyànuyogassa satisampaja¤¤assa, catunnaü satipaññhànànaü bhàvanànuyogassa, catunnaü sammappadhànànaü - catunnaü iddhipàdànaü - pa¤cannaü indriyànaü - pa¤cannaü balànaü - sattannaü bojjhaïgànaü - ariyassa aññhaïgikassa maggassa bhàvanànuyogassa. Imesaü kusalànaü dhammànaü antaràyàya parihànàya saüvattanti. Evampi parihànàya saüvattantãti parissayà.

1. Nakhasà - katthaci.

[BJT Page 498] [\x 498/]

Kathaü tatràsayàti parissayà: tatthete pàpakà akusalà dhammà uppajjanti attabhàvasannissayà. Yathà bile bilàsayà pàõà sayanti, date dakàsayà pàõà sayanti, vane vanàsayà pàõà sayanti, rukkhe rukkhàsayà pàõà sayanti, evamevaü tatthete pàpakà akusalà dhammà uppajjanti attabhàvasannissayàti. Evampi tatràsayàti parissayà.

Vutta¤hetaü bhagavatà:
"Sàntevàsiko bhikkhave, bhikkhu sàcariyako dukkhaü na phàsu viharati. Katha¤ca bhikkhave, bhikkhu sàntevàsiko sàcariyako dukkhaü na phàsu viharati? Idha bhikkhave, bhikkhuno cakkhunà råpaü disvà uppajjanti pàpakà akusalà dhammà sarasaïkappà sa¤¤ojanãyà, tyàssa1 anto vasanti anvàssavasanti2 pàpakà akusalà dhammàti, tasmà sàntevàsikoti vuccati. Te naü samudàcaranti, samudàcaranti naü pàpakà akusalà dhammàti, tasmà sàcariyakoti vuccati. Puna ca paraü bhikkhave bhikkhuno sotena saddaü sutvà - ghànena gandhaü ghàyitvà - jivhàya rasaü sàyitvà - kàyena phoññhabbaü phusitvà - manasà [PTS Page 363] [\q 363/]      dhammaü vi¤¤àya uppajjanti pàpakà akusalà dhammà sarasaïkappà sa¤¤ojanãyà. Tyàssa anto vasanti, anvàssa vasanti pàpakà akusalà dhammàti, tasmà sàntevàsikoti vuccati. Te kaü samudàcaranti, samudàcaranti naü pàpakà akusalà dhammàti, tasmà sàcariyakoti vuccati. Evaü kho bhikkhave, bhikkhu sàntevàsiko sàcariyako dukkhaü na phàsu viharatã"ti. [A] evampi tatràsayàti parissayà.

Vutta¤hetaü bhagavatà;

"Tayo'me bhikkhave antarà malà antarà amittà antarà sapattà antarà vadhakà antarà paccatthikà. Katame tayo? Lobho bhikkhave, antaràmalaü antaràmitto antaràsapatto antaràvadhako antaràpaccatthiko. Doso bhikkhave - moho bhikkhave antaràmalaü antaràmitto antaràsapatto antaràvadhako antaràpaccatthiko. Ime kho bhikkhave, tayo antarà malà antarà mittà antarà sapattà antarà vadhakà antarà paccatthikoti [b.]

3. Anatthajanano lobho lobho cittappakopano,
Bhayamantarato jàtaü taü no nàvabujjhati. [B.]

1. Tyassa - sãmu11. Machasaü. 2. Anvàssavanti - sãmu11. Antassa vasanti - saü atthàssa vasanti - sa [a.] Saëàyatanasaüyutta - navapuràõavagga [b.] Itivuttaka - catutthavagga - malasutta

[BJT Page 500] [\x 500/]
4. Luddho atthaü na jànàti luddho dhammaü na passati,
Andhantamaü tadà hoti yaü lobho sahate naraü.

5. Anatthajanano doso doso cittappakopano,
Bhayamantarato jàtaü taü jano nàvabujjhati.

6. Kuddho atthaü na jànàti kuddho dhammaü na passati,
Andhantamaü tadà hoti yaü kodho sahate naraü.

7. Anatthajanano [PTS Page 364] [\q 364/]      moho moho cittappakopano,
Bhayamantarato jàtaü taü jano nàvabujjhati.

8. Måëho atthaü na jànàti måëho dhammaü na passati,
Andhantamaü tadà hoti yaü moho sahate nara"nti[a.]

Evampi tatràsayàti parissayà.

Vuttaü hetaü bhagavatà'

" Tayo kho'me mahàràja, purisassa dhammà ajjhattaü uppajjamànà uppajjanti ahitàya dukkhàya aphàsuvihàràya. Katame tayo: lobho ko mahàràja, purisassa dhammo ajjhattaü uppajjamàno uppajjati ahitàya dukkhàya aphàsuvihàràya, doso kho mahàràja - moho kho mahàràja, purisassa dhammo ajjhattaü uppajjamàno uppajjati ahitàya dukkhàya aphàsuvihàràya. Ime kho mahàràja tayo purisassa dhammà ajjhattaü uppajjamànà uppajjanti ahitàya dukkhàya aphàsuvihàràya. [B]

9. "Lobho doso ca moho ca purisaü pàpacetasaü,
Hiüsanti attasambhåtà tacasàraü 'va samphala"nti[b]

Evampi tatràsayàti parissayà.

Vutta¤hetaü bhagavatà:
10. "Ràgo ca doso ca itonidànà
Aratã ratã lomahaüsà itojà,
Ito samuññhàya manovitakkà
Kumàrakà dhaïkamivossajantã"ti [c.]

Evampi tatràsayàti parissayà.

Parissaya- [PTS Page 365] [\q 365/]      vinayanti - parissayavinayaü parissayapahànaü parissayavåpasamaü parissayapañinissaggaü parissayapañippassaddhiü amataü nibbànanti - sakkhidhammaü parissayavinayaü.

[A.] Itivuttaka - catutthavagga - malasutta [b.] Kosalasaüyutta - pañhamavagga. [C.] Suttanipàta - såcilomasutta.

[BJT Page 502] [\x 502/]

Pañipadaü vadehi bhaddanteti - pañipadaü vadehi sammàpañipadaü anulomapañipadaü apaccanãkapañipadaü anvatthapañipadaü dhammànudhammapañipadaü sãlesu paripårakàritaü indriyesu guttadvàrataü bhojane matta¤¤utaü jàgariyànuyogaü satisampaja¤¤aü cattàro satipaññhàne cattàro sammappadhàne cattàro iddhipàde pa¤cindriyàni pa¤ca balàni sattabojjhaïge ariyaü aññhaïgikaü maggaü nibbàna¤ca nibbànagàmini¤ca pañipadaü; vadehi àcikkha desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehãti - pañipadaü vadehi; bhaddanteti so nimmito buddhaü bhagavantaü àlapati. Athavà, yaü tvaü dhammaü àcikkhi desesi pa¤¤apesi paññhapesi vivari vibhaji uttànãakàsi pakàsesi, sabbaü taü sundaraü bhaddakaü kalyàõaü anavajjaü sevitabbanti - pañipadaü vadehi bhaddante.

Pàtimokkhamathavà pi samàdhinti - pàtimokkhanti: sãlaü patiññhà àdi caraõaü saüyamo saüvaro mukhaü pamukhaü kusalànaü dhammànaü samàpattiyà. [A] athavàpi samàdhinti yà cittassa ñhiti saõñhiti avaññhiti avisàhàro avikkhepo avisàhañamànasatà samatho samàdhindriyaü samàdhibalaü sammàsamàdhãti [b - ] pàtimokkhamathavà pi samàdhiü.

Tenàha so nimmito:

" Akittayã vivañacakkhu - sakkhidhammaü parissayavinayaü,
Pañipadaü vadehi bhaddante - pàtimokkhamathavà pi samàdhi"nti.

14 - 8

Cakkhåhi neva lolassa
Gàmakathàya àvaraye sotaü,
Rase ca nànugijjheyya
Na ca mamàyetha ki¤ci lokasmiü.

Cakkhåhi [PTS Page 366] [\q 366/]      neva lolassàti - kathaü 'cakkhulolo' hoti? Idhekacco bhikkhå cakkhulolo cakkhuloliyena samannàgato hoti: adiññhaü dakkhitabbaü, diññhaü samatikkamitabbanti àràmena àràmaü, uyyànena uyyànaü, gàmena gàmaü, nigamena nigamaü, nagarena nagaraü. Raññhena raññhaü, janapadena janapadaü, dãghacàrikaü anavattitacàrikaü1 anuyutto hoti råpadassanàya. Evampi cakkhulolo hoti.

[A] jhànavibhaïga. [B.] Dhammasaïgaõi - cittuppàdakaõóa.
1. Anavaññhitacàrikaü - machasaü.
 

[BJT Page 504] [\x 504/]

Athavà, bhikkhu antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno asaüvuto gacchati hatthiü olokento. Assaü olokento, rathaü olokento, pattiü olokento, itthiyo olokento , purise olokento, kumàrake olokento, kumàrikàyo olokento, antaràpaõaü olokento, gharamukhàni olokento, uddhaü olokento, adho olokento, disàvidisaü vipekkhamàno1 gacchati. Evampi cakkhulolo hoti -

Athavà, bhikkhu cakkhunà råpaü disvà nimittaggàhã hoti anubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü, tassa saüvaràya na pañipajjati, na rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye na saüvaraü àpajjati. Evampi cakkhulolo hoti. Yathà và paneke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te evaråpaü visåkadassanaü anuyuttà viharanti. Seyyathãdaü: naccaü gãtaü vàditaü pekkhaü akkhànaü pàõissaraü vetàëaü kumbhathånaü sobhanagarakaü2 caõóàlaü vaüsaü dhovanaü hatthiyuddhaü assayuddhaü mahisayuddhaü usabhayuddhaü goyuddhaü ajayuddhaü meõóayuddhaü kukkuñayuddhaü vaññakayuddhaü daõóayuddhaü muññhiyuddhaü nibbuddhaü3 uyyodhikaü balaggaü [PTS Page 367] [\q 367/]      senàbyåhaü aõãkadassanaü iti và. Evampi cakkhulolo hoti -

Kathaü na 'cakkhulolo' hoti? Idhekacco bhikkhå na cakkhulolo na cakkhuloliyena samannàgato hoti: adiññhaü dakkhitabbaü, diññhaü samatikkamitabbanti na àràmena àràmaü na, uyyànena uyyànaü, na gàmena gàmaü, na nigamena nigamaü, na nagarena nagaraü. Na raññhena raññhaü, na janapadena janapadaü, dãghacàrikaü anavattitacàrikaü1 anuyutto hoti råpadassanàya. Evampi na cakkhulolo hoti. Athavà, bhikkhu antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno asaüvuto gacchati: na hatthiü olokento. Na assaü olokento, na rathaü olokento, na pattiü olokento, na itthiyo olokento na, purise olokento, na kumàrake olokento, na kumàrikàyo olokento, na antaràpaõaü olokento, na gharamukhàni olokento, na uddhaü olokento, na adho olokento, na disàvidisaü pekkhamàno1 gacchati. Evampi na cakkhulolo hoti -
Athavà, bhikkhu cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã. Yatvàdhikaraõamenaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati, rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye saüvaraü àpajjati. Evampi na cakkhulolo hoti. Yathà và paneke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te evaråpaü visåkadassanaü anuyuttà viharanti. Seyyathãdaü: naccaü gãtaü vàditaü pekkhaü akkhànaü pàõissaraü vetàëaü kumbhathånaü sobhanagarakaü2 caõóàlaü vaüsaü dhovanaü hatthiyuddhaü assayuddhaü mahisayuddhaü usabhayuddhaü goyuddhaü ajayuddhaü meõóayuddhaü kukkuñayuddhaü vaññakayuddhaü daõóayuddhaü muññhiyuddhaü nibbuddhaü3 uyyodhikaü balaggaü senàbyåhaü aõãkadassanaü iti và. Evaråpà visåkadassanà pañivirato hoti. Evampi cakkhulolo hoti -

1. Pekkhamàno - sãmu 1. 2. Sobhanakaü - machasaü 3. Nibuddhaü - machasaü
[BJT Page 506] [\x 506/]

Cakkhåhi neva lolassàti - cakkhuloliyaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya. Cakkhuloliyà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - cakkhåhi neva lolassa.

Gàmakathàya àvaraye sotanti - gàmakathà vuccati battiüsa tiracchànakathà. Seyyathãdaü: ràjakathà corakathà mahàmattakathà senàkathà bhayakathà yuddhakathà annakathà pànakathà vatthakathà yànakathà sayanakathà màlàkathà gandhakathà ¤àtikathà gàmakathà nigamakathà nagarakathà [PTS Page 368] [\q 368/]      janapadakathà itthikathà purisakathà sårakathà visikhàkathà kumbhaññhànakathà pubbapetakathà nànattakathà1 lokakkhàyikà samuddakkhàyikà itibhavàbhavakathà iti và.

Gàmakathàya àvaraye sotanti - gàmakathàya sotaü àvareyya nivàreyya sannivàreyya rakkheyya gopeyya pidaheyya pacchindeyyàti - gàmakathàya àvaraye sotaü.

Rase ca nànugijjheyyàti - ' raso'ti målaraso khandharaso tacaraso pattaraso puppharaso phalaraso ambilaü madhuraü tittakaü kañukaü loõakaü khàrikaü lapilaü2 kasàvo sàduü asàduü sãtaü uõhaü. Santeke samaõabràhmaõà rasagiddhà. Te jivhaggena rasaggàni pariyesantà àhiõóanti. Te ambilaü labhitvà anambilaü pariyesanti, anambilaü labhitvà ambilaü pariyesanti - pe -
Sãtaü labhitvà uõhaü pariyesanti, uõhaü labhitvà sãtaü pariyesanti. Te yaü yaü labhitvà tena tena na tussanti, aparàparaü pariyesanti. Manàpikesu rasesu rattà giddhà gathità mucchità ajjhopannà laggà laggità palibuddhà. Yassesà rasataõhà pahãnà samucchinnà - pe ¤àõagginà daóóhà. So pañisaïkhà yoniso àhàraü [PTS Page 369] [\q 369/]      àhàreti: neva davàya - pe -
Anavajjatà ca phàsuvihàro càti. Rasataõhaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya, rasataõhàya àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimarãyàdãkatena cetasà vihareyyàti - rase ca nànugijjheyya.

1. Nànatthakathà - sãmu 11.
[BJT Page 508] [\x 508/]

Na ca mamàyetha ki¤ci lokasminti - 'mamattà'ti dve mamattà: taõhàmamatta¤ca diññhimamatta¤ca 'mamattà'ti dve mamattà: taõhàmamatta¤ca diññhimamatta¤ca. Katamaü taõhàmamattaü? Yàvatà taõhàsaükhàtena sãmakataü mariyàdikataü4 odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü idaü mamaü etaü mamaü ettakaü mamaü ettàvatà mamaü mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü janapado koso ca koññhàgàraü ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati. Yàvatà5 aññhasatataõhàvicaritaü, idaü taõhàmamattaü.

Katamaü diññhimamattaü? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü6 diññhisa¤eyàjanaü gàho pañiggàho7 abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü ' yàthàvata'nti8 gàho yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni, idaü diññhimamattaü. Taõhàmamattaü pahàya diññhimamattaü pañinissajitvà cakkhuü na mamàyeyya, na gaõheyya, na paràmaseyya, nàbhiniviseyya, sotaü, ghànaü, jivhaü. Kàyaü, råpe, sadde, gandhe, rase, phoññhabbe, kulaü, gaõaü, àvàsaü, làbhaü, yasaü, pasaüsaü, sukhaü, cãvaraü, piõóapàtaü, senàsanaü, gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü, kàmadhàtuü, råpadhàtuü, aråpadhàtuü, kàmabhavaü, råpabhavaü, aråpabhavaü, sa¤¤àbhavaü, asa¤¤àbhavaü, nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavaü, ekavokàrabhavaü, catuvokàrabhavaü, pa¤cavokàrabhavaü, atãtaü, anàgataü, paccuppannaü, diññhasutamutavi¤¤àtabbe dhamme na mamàyeyya, na gaõheyya, na paràmaseyya, nàbhiniviseyya. Ki¤cãti ki¤ci råpagataü vedanàgataü sa¤¤àgataü saïkhàragataü vi¤¤àõagataü; lokasminti apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloketi - na ca mamàyetha ki¤ci lokasmiü.

Tenàha bhagavà:

"Cakkhåhi neva lolassa
Gàmakathàya àvaraye sotaü,
Rase ca nànugijjheyya
Na ca mamàyetha ki¤ci lokasmi"nti.

14 - 9
Phassena yadà phuññhassa
Paridevaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci.
Bhava¤ca nàbhijappeyya
Bheravesu ca na sampavedheyya.

Phassena [PTS Page 370] [\q 370/]      yadà phuññhassàti - 'phasso'ti rogaphasso; rogaphassena phuññho pareto samohito samannàgato assa; cakkhurogena puññho pareto samohito samannàgato assa; sotarogena, ghànarogena jivhàrogena, kàyarogena, sãsarogena, kaõõarogena, mukharogena, dantarogena, kàsena, pinàso, óahena, jarena, kucchirogena, mucchàya, pakkhandikàya, sålàya visåcikàya kuññhena gaõóena kilàsena sosena, apamàrena, dadduyà kaõóuyà kacchuyà rakhasàya vitacchikàya. Lohitena pittena madhumehena, aüsàya piëakàya bhagandalena, pittasamuññhànena àbàdhena sannipàtikena àbàdhena utupariõàmajena àbàdhena visamaparihàrajena àbàdhena opakkamikena àbàdhena kammavipàkajena àbàdhena, sãtena uõhena jighacchàya pipàsàya uccàrena passàvena, óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassehi phuññho pareto samohito samannàgato assàti - phassena yadà phuññhassa.

1. Dàrunena - sa. 2. Alabbhamàno - [PTS.]

[BJT Page 510] [\x 510/]
Paridevaü bhikkhu na kareyya kuhi¤cãti - àdevaü paridevaü àdevanaü paridevanaü àdevitattaü paridevitattaü vàcàpalapaü vippalàpaü làlappaü làlappàyanaü làlappàyitattaü na kareyya na janeyya na sa¤janeyya na nibbatteyya nàbhinibbatteyya. Kuhi¤cãti kuhi¤ci kimhici katthaci ajjhattaü và bahiddhà và ajjhattabahiddhà vàti - paridevaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci.

Bhava¤ca nàbhijappeyyàti - kàmabhavaü na jappeyya, råpabhavaü na jappeyya, aråpabhavaü na jappeyya na pajappeyya nàbhijappeyyàti - bhava¤ca nàbhijappeyya.

Bheravesu ca na sampavedheyyàti - 'bheravàti' ekenàkàrena bhayampi bheravampi ta¤¤eva. Vuttaü hetaü bhagavatà: [PTS Page 371] [\q 371/]      "etaü nåna taü bhayabheravaü1 àgacchatã"ti[a] bahiddhàrammaõaü vuttaü: sãhà byagghà dãpã acchà taracchà kokà mahisà2 assà hatthã ahivicchikà satapadã corà và assu màõavà katakammà và akatakammà và; athàparena àkàrena bhayaü vuccati ajjhattikaü cittasamuññhànaü bhayaü bhayànakattaü 3 chambhitattaü lomahaüso cetaso ubbego utràso, jàtibhayaü jaràbhayaü vyàdhibhayaü maraõabhayaü ràjabhayaü corabhayaü aggibhayaü udakabhayaü attànuvàdabhayaü parànuvàdabhayaü daõóabhayaü duggatibhayaü åmibhayaü kumbhilabhayaü àvaññabhayaü susukàbhayaü àjãvikabhayaü4 asilokabhayaü parisàya sàrajjabhayaü madanabhayaü duggatibhayaü bhayànakattaü3 chambhitattaü lomahaüso cetaso ubbego utràso. Bheravesu ca na sampavedheyyàti - bherave passitvà và suõitvà và na vedheyya nappavedheyya na sampavedheyya na taseyya na uttaseyya na parittaseyya na bhàyeyya na santàsaü àpajjeyya; abhãru assa acchambhã anutràsã apalàyã pahãnabhayabheravo vigatalomahaüso vihareyyàti - bheravesu ca na sampavedheyya.

Tenàha bhagavà:

"Phassena yadà phuññhassa
Paridevaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci,
Bhava¤ca nàbhijappeyya
Bheravesu ca na sampavedheyyà'ti.

1. Bhayaü bheravaü - sãmu 11. Machasaü[PTS]. 2. Mahiüsà - machasaü, gomahisà - [PTS]. 3. Bhayànakaü - [PTS]. 4. âjivakabhayaü - sãmu11. [PTS].
A. Majjhimanikàya - bhayabheravasutta.

[BJT Page 512] [\x 512/]

14 - 10

Annànamatho pànànaü
Khàdanãyànamathopi vatthànaü,
Laddhà na sannidhiü kayirà
Na ca parittase tàni alabhamàno1.

Annànamatho [PTS Page 372] [\q 372/]      pànànaü khàdanãyànamathopi vatthànanti - 'annàna'nti odano kummàso sattu maccho maüsaü; pànànanti aññha pànàni: ambapànaü jambupànaü vocapànaü mocapànaü madhupànaü muddikàpànaü sàlukapànaü phàrusakapànaü. Aparàni pi aññha pànàni: kosambapànaü kolapànaü badarapànaü ghatapànaü telapànaü payopànaü yàgupànaü rasapànaü; khàdanãyànanti piññhakhajjakaü påvakhajjakaü målakhajjakaü tacakhajjakaü pattakhajjakaü pupphakhajjakaü phalakhajjakaü; vatthànanti cha cãvaràni: khomaü kappàsikaü koseyyaü kambalaü sàõaü haïganti - annànamatho pànànaü khàdanãyànamathopi vatthànaü.

Laddhà na sannidhiü kayiràti - 'laddhà'ti laddhà labhitvà adhigantvà vinditvà pañilabhitvà na kuhanàya na lapanàya na nemittikatàya na nippesikatàya na làbhena làbhaü nijigiüsanatàya na kaññhadànena1 na veëudànena na pattadànena na pupphadànena na phaladànena na sinànadànena na cuõõadànena na mattikàdànena na dantakaññhadànena na mukhodakadànena na càñukamyatàya na pàribhaññatàya na piññhimaüsikatàya na vatthuvijjàya na tiracchànavijjàya na aïgavijjàya na nakkhattavijjàya na dåtagamanena na pahãõagamanena na jaïghapesaniyena na vejjakammena na navakammena na piõóapatipiõóakena na dànànuppadànena dhammena samena laddhà labhitvà adhigantvà vinditvà pañilabhitvàti - laddhà; na sannidhiü kayiràti annasannidhiü pànasannidhiü yànasannidhiü sayanasannidhiü gandhasannidhiü àmisasannidhiü na kareyya na janeyya na sa¤janeyya na nibbatteyya nàbhinibbatteyyàti - laddhà na sannidhiü kayirà.

1. Alabbhamàno - [PTS.]
[BJT Page 514] [\x 514/]

Na ca parittase tàni alahamàno1ti - annaü và na labhàmi, pànaü [PTS Page 373] [\q 373/]      và na labhàmi, vatthaü và na labhàmi, kulaü và na labhàmi, gaõaü và na labhàmi, àvàsaü và na labhàmi, làbhaü và na labhàmi, yasaü và na labhàmi, pasaüsaü và na labhàmi, sukhaü và na labhàmi, cãvaraü và na labhàmi, piõóapàtaü và na labhàmi, senàsanaü và na labhàmi, gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü và na labhàmi, gilànåpaññhàkaü và na labhàmi, appa¤¤àtomhãti na taseyya, na uttaseyya, na parittaseyya, na bhàyeyya, na santàsaü àpajjeyya, abhãrå assa acchambhã anutràsã apalàyã pahãnabhayabheravo vigatalomahaüso vihareyyàti - na ca parittase tàni alabhamàno.

Tenàha bhagavà:
Annànamatho pànànaü
Khàdanãyànamathopi vatthànaü,
Laddhà na sannidhiü kayirà
Na ca parittase tàni alahamàno1.

14 - 11
Jhàyã na padalolassa
Virame kukkuccà nappamajjeyya,
Athàsanesu sayanesu
Appasaddesu bhikkhu vihareyya.

Jhàyã na pàdalolassàti - "jhàyã"ti pañhamenapi jhànena jhàyã, dutiyenapi jhànena jhàyã, tatiyenapi jhànena jhàyã, catutthenapi jhànena jhàyã, savitakkasavicàrenàpi jhànena jhàyã, avitakkavicàramattenàpi jhànena jhàyã, avitakkaavicàrenàpi jhànena jhàyã, sappãtikenàpi jhànena jhàyã, nippãtikenàpi jhànena jhàyã, pãtisahagatenàpi jhànena jhàyã, sàtasahagatenàpi jhànena jhàyã, sukhasahagatenàpi jhànena jhàyã, upekkhàsahagatenàpi jhànena jhàyã, su¤¤atenàpi jhànena jhàyã, animittenàpi jhànena jhàyã, appaõihitenàpi jhànena jhàyã, lokiyenàpi jhànena jhàyã, lokuttarenàpi jhànena jhàyã, jhànarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti - jhàyã.

Na [PTS Page 374] [\q 374/]      pàdalolassàti - kathaü 'pàdalolo' hoti? Idhekacco bhikkhå pàdalolo pàdaloliyena samannàgato hoti:

1. Alabbhamàno - [PTS.]

[BJT Page 516] [\x 516/]

âràmena àràmaü uyyànena uyyànaü gàmena gàmaü nigamena nigamaü nagarena1 nagaraü raññhena raññhaü janapadena janapadaü dãghacàrikaü anavatthitacàrikaü anuyutto viharati, evampi pàdalolo hoti. Athavà bhikkhu antopi saïghàràme pàdalolo pàdaloliyena samannàgato hoti, na atthahetu na kàraõahetu uddhato avupasantacitto pariveõato pariveõaü gacchati, vihàrato vihàraü gacchati, aóóhayogato aóóhayogaü gacchati, pàsàdato pàsàdaü gacchati, hammiyato hammiyaü gacchati, guhàya guhaü gacchati, lenato lenaü gacchati, kuñito kuñiü gacchati, kåñàgàrato kåñàgàraü gacchati, aññato aññaü gacchati, màlato màlaü gacchati, uddaõóato uddaõóaü gacchati, uddosinato uddosinaü gacchati, upaññhànasàlato upaññhànasàlaü gacchati, maõóalamàlato maõóalamàlaü gacchati, rukkhamålato rukkhamålaü gacchati. Yattha và pana bhikkhå nisãdanti tahiü gacchati, tattha ekassa và dutiyo hoti, dvinnaü và tatiyo hoti, tiõõaü và catuttho hoti. Tattha bahuü samphappalàpaü palapati. Seyyathãdaü: ràjakathaü corakathaü mahàmattakathaü senàkathaü bhayakathaü yuddhakathaü annakathaü pànakathaü vatthakathaü yànakathaü sayanakathaü màlàkathaü gandhakathaü ¤àtikathaü gàmakathaü nigamakathaü nagarakathaü janapadakathaü itthikathaü purisakathaü sårakathaü visikhàkathaü kumbhaññhànakathaü pubbapetakathaü nànattakathaü lokakkhàyikaü samuddakkhàyikaü itibhavàbhavakathaü iti và evampi pàdalolo hoti.

Na pàdalolassàti pàdaloliyaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya, pàdaloliyà àrato assa virato pañivirato nikkhanto [PTS Page 375] [\q 375/]      nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyya careyya vicareyya irãyeyya vatteyya pàleyya yapeyya yàpeyya pañisallànàràmo assa pañisallànarato ajjhattaü cetosamathamanuyutto aniràkatajjhàno vipassanàya samannàgato bråhetà su¤¤àgàrànaü jhàyã jhànarato ekattamanuyutto sadattha2 - garukoti - jhàyã na pàdalolassa.

Virame kukkuccà nappamajjeyyàti - ' kukkucca'nti hatthakukkuccampi kukkuccaü, pàdakukkuccampi kukkuccaü; hatthapàdakukkuccampi kukkuccaü; akappiye kappiyasa¤¤ità kappiye akappiyasa¤¤ità avajje vajjasa¤¤ità vajje avajjasa¤¤ità, yaü evaråpaü kukkuccaü kukkuccàyanà kukkuccàyitattaü cetaso vippañisàro manovilekho, idaü vuccati kukkuccaü. Api ca dvãhi kàraõehi uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho:

1. Anavaññhita - machasaü. 2. Paramattha - machasaü.

[BJT Page 518] [\x 518/]

Katattà ca akatattà ca. Kathaü katattà ca akatattà ca uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho? Kataü me kàyaduccaritaü akataü me kàyasucarita'nti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. 'Kataü me vacãduccaritaü akataü me vacãsucarita'nti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. 'Taü me manoduccaritaü akataü me manosucaritaü kataü me kàyaduccaritaü akataü me kàyasucarita'nti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. 'Kataü me vacãduccaritaü akataü me vacãsucarita'nti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Kato me pàõàtipàto akatà me pàõàtipàtà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. 'Kataü me adinnàdànaü akatà me adinnàdànà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho, kato me kàmesu micchàcàro akatà me kàmesu micchàcàrà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Kato me musàvàdo akatà me musàvàdà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Katà me pisuõà vàcà akatà me pisuõà vàcà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Katà me pharusà vàcà akatà me pharusà vàcà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Kato me samphappalàpo akatà me samphappalàpà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Katà me abhijjhà akatà me anabhijjhà'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Kato me byàpàdo akato me abyàpàdo. Katà me micchàdiññhi akatà me sammàdiññhã'ti uppajjati kukkuccà cetaso vippañisàro manovilekho. Evaü katattà ca akatattà ca uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho.

Athavà, sãlesumhi [PTS Page 376] [\q 376/]      na paripårakàrãti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Indriyesumhi aguttadvàroti - bhojane amatta¤¤åmhãti - jàgariyaü ananuyuttomhãti - na satisampaja¤¤ena samannàgatomhãti - abhàvità me cattàro satipaññhànàti - abhàvità me cattàro sammappadhànàti - abhàvità me cattàro iddhipàdàti abhàvitàni me pa¤cindriyànãti - abhàvitàni me pa¤cabalànãti abhàvità me satta bojjhaïgàti - abhàvito me ariyo aññhaïgiko maggoti dukkhaü me apari¤¤àtanti samudayo me appahãõoti maggo me abhàvitoti nirodho me asacchikato'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho.

Virame kukkuccàti - kukkuccà àrameyya virameyya pañivirameyya, kukkuccaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya, kukkuccà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - virame kukkuccà.

[BJT Page 520] [\x 520/]
Tappamajjeyyàti sakkaccakàrã assa sàtaccakàrã aññhitakàrã anolãnavuttiko anikkhittachando anikkhittadhuro appamatto kusalesu dhammesu; 'kadàhaü aparipåraü và sãlakkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và sãlakkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anuggaõheyya'nti; yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca thàmo ca appañivàõã ca sati ca sampaja¤¤a¤ca, àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesu; 'kadàhaü aparipåraü và samàdhikkhandhaü pa¤¤àkkhandhaü vimuttikkhandhaü vimutti¤àõadassanakkhandhaü, kadàhaü apari¤¤àtaü và dukkhaü parijàneyyaü, appahãne và kilese pajaheyyaü, abhàvitaü và maggaü bhàveyyaü, asacchikataü nirodhaü sacchikareyya'nti yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca thàmo ca appañivàõã ca sati ca sampaja¤¤a¤ca àtappaü padhànaü [PTS Page 377] [\q 377/]      adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesåti - virame kukkuccà nappamajjeyya.

Athàsanesu sayanesu appasaddesu bhikkhu vihareyyàti - 'athà'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripårã akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatà nàmetaü 'athà'ti àsanaü vuccati yattha na sãdati ma¤co pãñhaü bhisi taññikà cammakhaõóo tiõasanthàro paõõasanthàro palàlasanthàro; sayanaü vuccati senàsanaü vihàro aóóhayogo pàsàdo hammiyaü guhàti athàsanesu sayanesu.

Appasaddesu bhikkhu vihareyyàti appasaddesu appanigghosesu vijanavàtesu manussaràhaseyyakesu pañisallànasàruppesu senàsanesu careyya vicareyya vihareyya irãyeyya vatteyya pàleyya yapeyya yàpeyyàti - athàsanesu sayanesu appasaddesu bhikkhu vihareyya.

Tenàha bhagavà:

" Jhàyã na pàdalolassa
Virame kukkuccà nappamajjeyya,
Athàsanesu sayanesu
Appasaddesu bhikkhu vihareyyà"ti.

14 - 12
Niddaü na bahulãkareyya
Jàgariyaü bhajeyya àtàpã,
Tandiü màyaü bhassaü khióóaü
Methunaü vippajahe savibhåsaü.

Niddaü na bahulãkareyyàti rattindivaü cha koññhàse karitvà pa¤ca koññhàse pañijaggeyya 1 ekaü koññhàsaü nipajjeyyàti - niddaü na bahulãkareyya.

1. Jaheyya - sa.
[BJT Page 522] [\x 522/]
Jàgariyaü bhajeyya àtàpãti - idha bhikkhu divasaü caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheyya, rattiyà pañhamaü yàmaü caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheyya, rattiyà majjhimaü yàmaü [PTS Page 387] [\q 387/]      dakkhiõena passena sãhaseyyaü kappeyya pàde pàdaü accàdhàya sato sampajàno uññhànasa¤¤aü manasikaritvà; rattiyà pacchimaü yàmaü paccuññhàya caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheyya. Jàgariyaü bhajeyyàti jàgariyaü bhajeyya sambhajeyya seveyya niseveyya saüseveyya pañiseveyyàti 'jàgariyaü bhajeyya. âtàpãti àtappaü vuccati viriyaü. Yo cetasiko viriyàrambho nikkamo parakkamo uyyàmo vàyàmo ussàho ussoëhã thàmo dhiti asithilaparakkamatà anikkhittachandatà anikkhittadhuratà dhurasampaggàho viriyaü viriyindriyaü viriyabalaü sammàvàyàmo. [A] iminà àtàpena upeto samupeto upagato1 samupagato upapanno 2 sampanno3 samannàgato so vuccati àtàpãti - jàgariyaü bhajeyya àtàpã.

Tandiü màyaü hassaü khióóaü methunaü vippajahe savibhåsanti 'tandi'nti 'yà tandi tandiyanà tandimanakatà4 àlasyaü àlasyayanà àlasyàyitattaü, ayaü vuccati tandi. Màyàti màyà vuccati va¤canikà cariyà. 'Idhekacco kàyena duccaritaü caritvà vàcàya - manasà duccaritaü caritvà tassa pañicchàdanahetu pàpikaü icchaü panidahati, mà maü ja¤¤àti icchati, mà maü ja¤¤àti saïkappeti, mà maü ja¤¤àti vàcaü bhàsati, mà maü ja¤¤àti kàyena parakkamati, yà evaråpà màyà màyàvità accàsarà va¤canà nikati vikiraõà guhanà pariguhanà chàdanà pañicchàdanà anuttànãkammaü anàvãkammaü vocchàdanà pàpakiriyà, ayaü vuccati màyà. [B ']hassanti idhekacco ativelaü dantavidaüsakaü hasati. Vuttaü hetaü bhagavatà: "komàrakamidaü bhikkhave ariyassa [PTS Page 379] [\q 379/]      vinaye yadidaü ativelaü dantavidaüsakaü hasita"nti. [C] khióóà kàyikà ca khióóà vàcasikà ca khióóà. Katamà kàyikà khióóà? Hatthãhipi kãëanti, assehipi kãëanti, rathehipi kãëanti, dhanåhipi kãëanti, aññhapadepi5 kãëanti, dasapadepi5 kiëanti, àkàsepi6 kãëanti, parihàrapathepi kãëanti, santikàyapi7 kãëanti, khalikàyapi kãëanti, ghañikàyapi kãëanti.

1. Upàgato - pu. 2. Uppanno - sa 3. Samupapanno - sa. 4. Tandiyitattaü manattaü - sãmu. 11 5. Padehi - sãmu11. [PTS]. 6. Akàsehipi - sãmu11. [PTS]. 7. Santikàyapi - sa.
[A.] Dhammasaïgaõicittuppàdakaõóa. [B.] Khuddakavatthuvibhaïga. [C.] Tikaïguttara - sambodhivagga.

[BJT Page 524] [\x 524/]
Salàkahatthenapi kãëanti, akkhenapi kãëanti, païgavãrenapi1 kãëanti, vaïkakenapi kãëanti, mokkhacikàyapi kãëanti, ciïgulakenapi kãëanti, pattàëhakenapi kãëanti, rathakenapi kãëanti, dhanukenapi kãëanti akkharikàyapi kãëanti, manesikàyapi kãëanti, yathàvajjenapi kãëanti. Ayaü kàyikakhióóà. Katamà vàcasikà khióóà? Mukhabherikaü mukhàlambaraü mukhadeõóimakaü mukhavalimakaümukhabherulakaü2 mukhadaddarikaü nàñakaü làsaü gãtaü davakammaü. Ayaü vàcasikà khióóà.

Methunadhammo nàma: yo so asaddhammo gàmadhammo vasaladhammo duññhullo odakantiko rahasso dvayaüdvayasamàpatti. Kiü kàraõà vuccati methunadhammo? Ubhinnaü rattànaü sàrattànaü avassutànaü pariyuññhitànaü pariyàdinnacittànaü ubhinnaü sadisànaü dhammoti taü kàraõà vuccati methunadhammo; yathà ubho kalahakàrakà methunakàti vuccanti ubho bhaõóanakàrakà - ubho bhassakàrakà - ubho adhikaraõakàrakà - ubho vivàdakàrà - ubho vàdino - ubho sallàpakà methunakàti vuccanti, [PTS Page 380] [\q 380/]      evamevaü ubhinnaü rattànaü sàrattànaü avassutànaü pariyuññhitànaü pariyàdinnacittànaü ubhinnaü sadisànaü dhammoti taü kàraõà vuccati methunadhammo.

Vibhåsàti dve vibhåsà: atthi agàriyassa vibhåsà; atthi pabbajitassa vibhåsà. Katamà agàriyassa vibhåsà? Kesà ca massu ca màlà ca gandhà ca vilepanà ca àbharaõà ca piëandhanà ca vattha¤ca sàrasàñana¤ca3 veñhana¤ca ucchàdanaü parimaddanaü nahàpanaü sambàhanaü àdàsaü a¤janaü màlàvilepanaü mukhacuõõakaü mukhalepaü hatthabandhanaü sikhàbandhanaü daõóanàliyaü khaggaü chattaü citrà upàhanà uõhãsaü maõiü vàëavãjanã odàtàni vatthàni dãghadasàni iti và, ayaü agàriyassa vibhåsà katamà pabbajitassa vibhåsà? Civaramaõóanà pattamaõóanà senàsàmaõóanà imassa và påtikàyassa bàhirànaü và parikkhàrànaü maõóanà vibhåsanà keëanà parikeëanà gedhitatà4 gedhitattaü capalatà càpalyaü. Ayaü pabbajitassa vibhåsà.

Tandiü màyaü bhassaü khióóaü methunaü vippajahe savibhåsanti - tandiü ca màyaü ca hassaüóa caóaü ca methunadhammaü ca savibhåsaü saparivàraü saparibhaõóaü saparikkhàraü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti - tandiü màyaü hassaü khióóaü methunaü vippajahe savibhåsaü.

Tenàha bhagavà:

"Niddaü na bahulãkareyya
Jàgariyaü bhajeyya àtàpã,
Tandiü màyaü hassaü khióóaü
Methunaü vippajahe savibhåsa"nti.

1. Païkacãrenapi - sãmu. 11[PTS]. 2. Mukhabherilaü - syà. Sa 3. Pasàdana¤ca - [PTS] Sayanàsana¤ca - sãmu. 11. Machasaü. Haràpana¤ca - manupa. Rasana¤ca - pu 4. Gadhitatà - sa.

[BJT Page 526] [\x 526/]
14 - 13
âthabbaõaü1 [PTS Page 381] [\q 381/]      supinaü lakkhaõaü
No vidahe athopi nakkhattaü.
Viruta¤ca gabbhakaraõaü
Tikicchaü màmako na seveyya.

âthabbaõaü supinaü lakkhaõaü no vidahe athopi nakkhattanti àthabbaõikà àthabbaõaü payojenti nagare và ruddhe saïgàme và paccupaññhite parasenàya paccatthikesu paccàmittesu ãtiü uppàdenti, upaddavaü uppàdenti, rogaü uppàdenti, pajjarakaü karonti, sålaü karonti, visåcikaü karonti, pakkhandikaü karonti. Evaü àthabbaõikà àthabbaõaü payojenti.

Supinapàñhakà supinaü àdisanti: ' yo pubbanhasamayaü supinaü passati, evaü vipàko hoti. Yo majjhantikasamayaü supinaü passati, evaü vipàko hoti. Yo sàyanhasamayaü supinaü passati. Evaü vipàko hoti. Yo purime yàme - yo majjhime yàme - yo pacchime yàme yo dakkhiõena passena nipanno - yo vàmena passena nipanno yo uttànaü nipanno - yo avakujjanipanno - yo candaü passati. Suriyaü passati, yo mahàsamuddaü passati, yo sineruü pabbataràjànaü passati, yo hatthiü passati, yo assaü passati, yo rathaü passati, yo pattiü passati, yo senàbyåhaü passati, yo àràmaràmaõeyyakaü passati, yo vanaràmaõeyyakaü passati, yo bhåmiràmaõeyyakaü passati, yo pokkharaõãràmaõeyyakaü passati, evaü vipàko hotã'ti evaü supinapàñhakà supinaü àdisanti.

Lakkhaõapàñhakà lakkhaõaü àdisanti' ' maõilakkhaõaü daõóalakkhaõaü vatthalakkhaõaü asilakkhaõaü usulakkhaõaü dhanulakkhaõaü àvudhalakkhaõaü itthilakkhaõaü purisalakkhaõaü kumàrikàlakkhaõaü kumàralakkhaõaü dàsãlakkhaõaü dàsalakkhaõaü hatthilakkhaõaü assalakkhaõaü mahisalakkhaõaü usabhalakkhaõaü goõalakkhaõaü ajalakkhaõaü meõóalakkhaõaü [PTS Page 382] [\q 382/]      kukkuñalakkhaõaü vaññalakkhaõaü godhàlakkhaõaü kaõõikàlakkhaõaü kacachapalakkhaõaü migalakkhaõaü iti và'ti evaü lakkhaõapàñhakà lakkhaõaü àdisanti.

Nakkhattapàñhakà nakkhattaü àdisanti: 'aññhavãsati nakkhattàni; iminà nakkhattena gharappaveso kattabbo. Iminà nakkhattena makuñaü bandhitabbaü. Iminà nakkhattena vàreyyaü kàretabbaü. Iminà nakkhattena bijanãhàro kattabbo. Iminà nakkhattena saüvàso gantabbo'ti evaü nakkhattapàñhakà nakkhattaü àdisanti.

âthabbaõaü supinaü lakkhaõaü no vidahe athopi nakkhattanti àthabbaõa¤ca supina¤ca lakkhaõa¤ca nakkhatta¤ca no vidaheyya, na careyya na samàcareyya na samàdàya vatteyya; athavà na gaõheyya na dhàreyya, na upadhàreyya nappayojeyya - àthabbaõaü supinaü lakkhaõaü no vidahe athopi nakkhattaü.

1. âtappanaü - manupa.

[BJT Page 528] [\x 528/]

Viruta¤ca gabbhakaraõaü tikicchaü màmako na seveyyàti virutaü vuccati migavàkyaü. 1 Migavàkyapàñhakà 2 migavàkyaü àdisanti: sakuntànaü và catuppadànaü và rutaü vassitaü jànanti; evaü migavàkyapàñhakà migavàkyaü àdisanti. Gabbhakaraõãyà gabbhaü saõñhàpenti. Dvãhi kàraõehi gabbho na saõñhàti: pàõakehi và vàtakuppehi và. Pàõakànaü vàtakuppànaü và pañighàtàya osadhaü dentãti evaü gabbhakaraõãyà gabbhaü saõñhàpenti. Tikicchàti pa¤ca tikicchà: sàlàkiyaü sallakattiyaü kàyatikicchaü bhåtiyaü komàrabhaccaü3. Màmakoti buddhamàmako dhammamàmako saïghamàmako; so và bhagavantaü màmayati, bhagavà và taü puggalaü parigaõhàti. Vuttaü [PTS Page 383] [\q 383/]      hetaü bhagavatà: "ye te bhikkhave bhikkhå kuhà thaddhà lapà siïgã unnaëà asamàhità, na me te bhikkhave bhikkhå màmakà apagatà ca te bhikkhave bhikkhå imasmà dhammavinayà. Na ca te bhikkhå imasmiü dhammavinaye vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti. Ye ca kho bhikkhave bhikkhå nikkuhà nillapà dhãrà atthaddhà susamàhità, te kho me bhikkhave bhikkhå màmakà. Anapagatà ca te bhikkhave bhikkhå imasmà dhammavinayà. Te ca bhikkhå imasmiü dhammavinaye vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti [a.]

1. " Kuhà thaddhà lapà siïgã unnaëà asamàhità.
Na te dhamme viråhanti sammàsambuddhadesite.

2. Nikkuhà nillapà dhãrà atthaddhà susamàhità.
Te ve dhamme viråhanti sammàsambuddhadesite"ti. [A.]

Viruta¤ca gabbhakaraõaü tikicchaü màmako na seveyyàti viruta¤ca gabbhakaraõa¤ca tikiccha¤ca màmako na seveyya, na niseveyya na saüseveyya nappañiseveyya na careyya na samàcareyya na samàdàya vatteyya, athavà na gaõheyya na uggaõheyya na upadhàreyya na upalakkheyya na payojeyyàti - viruta¤ca gabbhakaraõaü tikicchaü màmako na seveyya.

Tenàha bhagavà:

"âthabbaõaü supinaü lakkhaõaü
No vidahe athopi nakkhattaü,
Viruta¤ca gabbhakaraõaü
Tikicchaü màmako na seveyyà"ti.

1. Migavàkkaü - machasaü. Migacakkaü - syà. [PTS] Migapakkha - sa. 2. Migavàkkapàñhakà - machasaü. Migacakkapàñhikà - [PTS]. 3. Komàrakavejjaü - syà.
[A.] Catukkaïguttara - urulavelavagga.

[BJT Page 530] [\x 530/]

14 - 14
Nindàya [PTS Page 384] [\q 384/]      nappavedheyya
Na unnameyya pasaüsito bhikkhu,
Lobhaü saha macchariyena
Kodhaü pesuniya¤ca 1 panudeyya.

Nindàya nappavedheyyàti - idhekacce bhikkhuü nindanti: jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya và dhanena và ajjhenena và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và8 sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Atimànoti idhekacco paraü atima¤¤ati jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya và dhanena và ajjhenena và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và8 sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Atimànoti idhekacco paraü atima¤¤ati jàtiyà và gottena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Nindanti garahanti upavadanti, nindito garahito upavadito nindàya garahàya upavàdena akittiyà avaõõahàrikàya na vedheyya nappavedheyya na sampavedheyya na taseyya na uttaseyya na parittaseyya na bhàyeyya na santàsaü àpajjeyya. Abhãru assa acchambhã anutràsã apalàyã pahãnabhayabheravo vigatalomahaüso vihareyyàti nindàya nappavedheyya.

Na unnameyya pasaüsito bhikkhåti - idhekacce bhikkhuü pasaüsanti: jàtiyà và và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya. Và dhanena và ajjhenena 7và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và8 sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Atimànoti idhekacco paraü atima¤¤ati jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya. Và dhanena và ajjhenena 7và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và8 sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Atimànoti idhekacco paraü atima¤¤ati jàtiyà và gottena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà pasaüsanti thomenti kittenti vaõõenti. Pasaüsito thomito kittito vaõõito pasaüsàya thomanena kittiyà vaõõahàrikàya unnatiü na kareyya, unnàmaü na kareyya, mànaü na kareyya, thambhaü na kareyya, na tena mànaü janeyya, na tena thaddho assa patthaddho paggahitasiroti - na unnameyya pasaüsito bhikkhu.

Lobhaü saha macchariyena kodhaü pesuniya¤ca 1 panudeyyàti lobhoti " yo lobho lubbhanà lubbhitattaü sàràgo sàrajjanà sàrajjitattaü abhijjhà lobho akusalamålaü;"[A] macchariyanti pa¤ca macchariyàni: àvàsamacchariyaü kulamacchariyaü làbhamacchariyaü vaõõamacchariyaü dhammamacchariyaü, yaü evaråpaü macchariyaü maccharàyanà maccharàyitattaü vevicchaü kadariyaü kañuka¤cukatà aggahitattaü cittassa, idaü vuccati macchariyaü. [B] api ca khandhamacchariyampi macchariyaü, dhàtumacchariyampi macchariyaü, àyatanamacchariyampi macchariyaü, gàho; idaü vuccati6 macchariyaü; kodhoti "yo cittassa àghàto pañighàto pañighaü pañivirodho kopo pakopo sampakopo, doso padoso sampadoso cittassa byàpatti manopadoso, kodho kujjhanà kujjhitattaü, doso dussanà dussitattaü, byàpatti byàpajjanà byàpajjitattaü, virodho pañivirodho [PTS Page 385] [\q 385/]      chaõóikkaü asuropo anattamanatà cittassa. "[B]

1.) Pesuneyyaü ca - sa, 2. Assuropo - sãmu 11.
[A.] Dhammasaïgaõi cittuppàdakaõóa. [A.] Dhammasaïgaõi nikkhepakaõóa.

[BJT Page 532] [\x 532/]

Pesuniyanti idhekacco pisunavàco hoti: ito sutvà amutra akkhàtà imesaü bhedàya, amutra và sutvà imesaü akkhàtà amusaü bhedàya. Iti samaggànaü và bhettà bhinnànaü và anuppadàtà vaggaràmo vaggarato vagganandã vaggakaraõiü vàcaü bhàsità hoti. Iti vuccati pesu¤¤aü. Api ca dvãhi kàraõehi pesu¤¤aü upasaüharati: piyakamyatàya và bhedàdhippàyena và. Kathaü piyakamyatàya pesu¤¤aü upasaüharati? 'Imassa piyo bhavissàmi, manàpo bhavissàmi, vissàsiko bhavissàmi, abbhantariko bhavissàmi, suhadayo bhavissàmã'ti evaü piyakamyatàya pesu¤¤aü upasaüharati. Kathaü bhedàdhippàyena pesu¤¤aü upasaüharati? 'Kathaü ime nànà assu, vaggà assu, dvidhà assu, dvejjhà assu, dve pakkhà assu, bhijjeyyuü na samàgaccheyyuü, dukkhaü na phàsu vihareyyu'nti evaü bhedàdhippàyena pesu¤¤aü upasaüharati. Lobhaü saha macchariyena kodhaü pesuniya¤ca panudeyyàti lobha¤ca macchariya¤ca kodha¤ca pesu¤¤a¤ca nudeyya panudeyya pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti - lobhaü saha macchariyena kodhaü pesuniya¤ca panudeyya.

Tenàha bhagavà:

"Nindàya nappavedheyya
Na unnameyya pasaüsito bhikkhu,
Lobhaü saha macchariyena
Kodhaü pesuniya¤ca panudeyyà"ti.

14 - 15
Kayavikkaye na tiññheyya
Upavàdaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci,
Gàme ca nàbhisajjeyya
Làbhakamyà janaü na lapayeyya.

Kayavikkaye [PTS Page 386] [\q 386/]      na tiññheyyàti - ye kayavikkayà vinaye pañikkhittà, na te imasmiü atthe adhippetà. Kathaü kayavikkaye tiññhati? Pa¤cannaü saddhiü pattaü và cãvaraü và a¤¤aü và ka¤ci parikkhàraü va¤caniyaü và karonto udayaü và patthayanto parivatteti, evaü kayavikkaye tiññhati, kathaü kayavikkaye na tiññhati? Pa¤cannaü saddhiü pattaü và cãvaraü và a¤¤aü và ka¤ci parikkhàraü na va¤caniyaü và karonto na udayaü và patthayanto parivatteti. Evaü kayavikkaye na tiññhati. Kayavikkaye na tiññheyyàti kayavikkaye na tiññheyya, na santiññheyya, kayavikkayaü pajaheyya, vinodeyya, byantãkareyya, anabhàvaü gameyya, kayavikkayà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - kayavikkaye na tiññheyya.

[BJT Page 534] [\x 534/]

Upavàdaü bhikkhu na kareyya kuhi¤cãti - katame upavàdakarà kilesà? Santeke samaõabràhmaõà iddhimanto dibbacakkhukà paracittaviduno, te dåratopi passanti, àsannàpi na dissanti, cetasàpi cittaü pajànanti. Devatàpi kho santi iddhimantiniyo dibbacakkhukà paracittaviduniyo. Tà dåratopi passanti, àsannàpi na dissanti, cetasàpi cittaü pajànanti. Te oëàrikehi và kilesehi majjhimehi và kilesehi sukhumehi và kilesehi upavadeyyuü. Katame oëàrikà kilesà? Kàyaduccaritaü vacãduccaritaü manoduccaritaü. Ime vuccanti oëàrikà kilesà. Katame majjhimà kilesà? Kàmavitakko vyàpàdavitakko vihiüsàvitakko. Ime vuccanti majjhimà kilesà. Katame sukhumà kilesà? ¥àtivitakko janapadavitakko amaravitakko parànuddayatàpañisa¤¤utto vitakko làbhasakkàrasilokapañisa¤¤utto vitakko anava¤¤attipañisa¤¤utto vitakko. Ime vuccanti sukhumà kilesà. Tehi oëàrikehi và kilesehi majjhimehi và kilesehi sukhumehi và kilesehi na upavadeyya, upavàdaü na kareyya, upavàdakare kilese na kareyya, na janeyya, na sa¤janeyya, na nibbatteyya nàbhinibbatteyya. Upavàdakare kilese pajaheyya vinodeyya [PTS Page 387] [\q 387/]      byantãkareyya anabhàvaü gameyya. Upavàdakarehi kilesehi àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyya. Kuhi¤cãti kuhi¤ci kimhici katthaci ajjhattaü và bahiddhà và ajjhattabahiddhà vàti 'upavàdaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci'

Game ca nàbhisajjeyyàti - kathaü game sajjati? Idha bhikkhu gàme gihãhi saüsaññho viharati sahanandã sahasokã sukhitesu sukhito dukkhitesu dukkhito. Uppannesu kiccakaraõãyesu attanà voyogaü àpajjati. Evampi gàme sajjati. Athavà bhikkhu pubbanhasamayaü nivàsetvà pattacãvaramàdàya gàmaü và nigamaü và piõóàya pavisati arakkhiteneva kàyena arakkhitàya vàcàya arakkhitena cittena anupaññhitàya satiyà asaüvutehi indriyehi. So tatra tatra sajjati. Tatra tatra gaõhàti. Tatra tatra bajjhati. Tatra tatra anayabyasanaü àpajjati. Evampi gàme sajjati.

[BJT Page 536] [\x 536/]

Kathaü gàme na sajjati? Idha bhikkhu gàme gihãhi asaüsaññho viharati: na sahanandã na sahasokã na sukhitesu sukhito, na dukkhitesu dukkhito. Uppannesu kiccakaraõãyesu na attanà voyogaü àpajjati. Evampi gàme na sajjati. Athavà bhikkhu pubbanhasamayaü nivàsetvà pattacãvaramàdàya gàmaü và nigamaü và piõóàya pavisati rakkhiteneva kàyena rakkhitàya vàcàya rakkhitena cittena upaññhitàya satiyà saüvutehi indriyehi. So tatra tatra na sajjati. Tatra tatra na gaõhàti. Tatra tatra na bajjhati. Tatra tatra na anayabyasanaü àpajjati evampi gàme na sajjati, gàme ca nàbhisajjeyyàti gàme na sajjeyya na gaõheyya na bajjheyya na palibajjheyya. Agiddho assa agathito1 amucchito anajjhopanno vãtagedho vigatagedho vantagedho muttagedho pahãnagedho pañinissaññhagedho nicchàto nibbuto sãtibhåto sukhapañisaüvedã brahmabhåtena attanà vihareyyàti - gàme ca nàbhisajjeyya.

Làbhakamyà janaü na lapayeyyàti - katamà lapanà? Làbhasakkàrasilokasannissitassa [PTS Page 388] [\q 388/]      pàpicchassa icchàpakatassa àmisacakkhukassa lokadhammagarukassa yà paresaü àlapanà lapanà sallapanà ullapanà samullapanà unnahanà samunnahanà ukkàcanà samukkàcanà anuppiyabhàõãti càñukamyatà muggasupyatà2 pàribhaññatà parapiññhimaüsikatà, yà tattha saõhavàcatà sakhilavàcatà sithilavàcatà apharusavàcatà, ayaü vuccati lapanà, api ca dvãhi kàraõehi janaü lapati: attànaü và nãcaü ñhapento paraü uccaü ñhapentà janaü lapati. Attànaü và uccaü ñhapento paraü nãcaü ñhapento janaü lapati. Kathaü attànaü nãcaü ñhapento paraü uccaü ñhapento janaü lapati? 'Tumhe me bahåpakàrà, ahaü tumhe nissàya labhàmi vãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàraü. Ye pime a¤¤e dàtuü và kàtuü và ma¤¤anti, tumhe nissàya tumhe sampassantà. Yampi me puràõaü màtàpettikaü nàmadheyaü, tampi me antarahitaü. Tumhehi ahaü ¤àyàmi asukassa kulupako asukàya kulåpako'ti. Evaü attànaü nãcaü ñhapento paraü uccaü ñhapento janaü lapati. Kathaü attànaü uccaü ñhapento paraü nãcaü ñhapento janaü lapati? 'Ahaü tumhàkaü bahåpakàro, tumhe maü àgamma buddhaü saraõaü gatà, dhammaü saraõaü gatà, saïghaü saraõaü gatà, pàõàtipàtà pañiviratà, adinnàdànà pañiviratà, kàmesu micchàcàrà pañiviratà, musàvàdà pañiviratà, suràmerayamajjapamàdaññhànà pañiviratà. Ahaü tumhàkaü uddesaü demi. Paripucchaü demi.

1. Agadhito - sãmu11. Machasaü. 2. Muggasuppatà - sãmu11. Muggasupatà - [PTS.]

[BJT Page 538] [\x 538/]
Uposathaü àcikkhàmi. Navakammaü adhiññhàmi. Atha ca pana tumhe maü ujjhitvà a¤¤e sakkarotha garukarotha mànetha påjethà'ti evampi attànaü uccaü ñhapento paraü nãcaü ñhapento [PTS Page 389] [\q 389/]      janaü lapati. Làbhakamyà janaü na lapayeyyàti làbhahetu labhe paccayà labhe kàraõà làbhàbhinibbattiyà làbhaü paripàcento janaü na lapeyya lapanaü pajaheyya, vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya, lapanà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto. Vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - làbhakamyà janaü na lapayeyya.

Tenàha bhagavà;

" Kayavikkaye na tiññheyya
Upavàdaü bhikkhu na kareyya kuhi¤ci,
Game ca nàbhisajjeyya
Làbhakamyà janaü na lapayeyyà"ti.

14 - 16
Na ca katthiko siyà bhikkhu
Na ca vàcaü payuttaü 1 bhàseyya,
Pàgabbhiyaü na sikkheyya
Kathaü viggàhikaü na kathayeyya.

Na ca katthiko siyà bhikkhåti - idhekacco katthã hoti vikatthã. So katthati vikatthã " ahamasmi sãlasampanno'ti và, vatasampanno'ti và, sãlabbatasampanno'ti và, jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya và dhanena và ajjhenena và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjàññhànena và sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà, uccà kulà pabbajitoti và mahàbhogakulà pabbajitoti và uëàrabhogakulà pabbajitoti và, suttantikoti và vinayadharoti và dhammakathikoti và àra¤¤ikoti và piõóapàtikoti và, paüsukålikoti và, tecãvarikoti và, sapadànacàrikoti và khalupacchàbhattikoti và, nesajjikoti và, yathàsanthatikoti và, pañhamassa jhànassa làbhãti và, dutiyassa jhànassa làbhãti và, tatiyassa jhànassa làbhãti và, catutthassa jhànassa làbhãti và, àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà làbhãti và, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà làbhãti và, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà làbhãti và, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà làbhãti và katthati vikatthati. Evaü na kattheyya na vikattheyya, katthanaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya. Katthanà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto, vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - na ca katthiko siyà bhikkhu.

1. Saüyuttaü - sa payutaü - su.

[BJT Page 540] [\x 540/]

Na ca vàcaü payuttaü bhàseyyàti - katamà payuttavàcà? Idhekacco [PTS Page 390] [\q 390/]      cãvarapayuttaü vàcaü bhàsati, piõóapàtapayuttaü vàcaü bhàsati, senàsanapayuttaü vàcaü bhàsati, gilànapaccayabhesajjaparikkhàrapayuttaü vàcaü bhàsati. Ayampi vuccati payuttavàcà. Atha và cãvarahetu piõóapàtahetu senàsanahetu gilànapaccayabhesajjaparikkhàrahetu saccampi bhaõati, musàpi bhaõati, pisunampi bhaõati, apisunampi bhaõati, pharusampi bhaõati, apharusampi bhaõati, samphappalàpampi bhaõati, asamphappalàpampi bhaõati, mantàpi vàcaü bhàsati. Ayampi vuccati payuttavàcà. Athavà, pasannacitto paresaü dhammaü deseti: 'aho, vata me dhammaü suõeyyuü, sutvà ca dhamme pasãdeyyuü, pasannà ca me pasannàkàraü kareyyu'nti. Ayampi vuccati payuttavàcà. Na ca vàcaü payuttaü bhàseyyàti - antamaso dhammadesanaü vàcaü upàdàya payuttavàcaü na bhàseyya, na katheyya, na bhaõeyya, na dãpayeyya, na vohareyya, payuttaü vàcaü pajaheyya, vinodeyya, byantãkareyya, anabhàvaü gameyya, payuttavàcàya àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - na ca vàcaü payuttaü bhàseyya.

Pàgabbhiyaü na sikkheyyàti - 'pàgabbhiya'nti tãõi pàgabbhiyàni: kàyikaü pàgabbhiyaü, vàcasikaü pàgabbhiyaü, cetasikaü pàgabbhiyaü. Katamaü kàyikaü pàgabbhiyaü? Idhekacco saïghagatopi kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti, gaõagatopi kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti, bhojanasàlàyapi kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti, jantàghare pi kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti, udakatitthe pi kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti, antaragharaü pavisantopi kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti, antaragharaü paviññhopi kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü saïghagato kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco saïghagato acittikàrakato there bhikkhå ghaññayantopi tiññhati, ghaññayantopi nisãdati, puratopi tiññhati, puratopi nisãdati, uccepi àsane nisãdati, sasãsaü pàrupitvàpi nisãdati, [PTS Page 391] [\q 391/]      ñhitakopi bhaõati, bàhàvikkhepakopi bhaõati. Evaü saïghagato kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü gaõagato kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco gaõagato acittikàrakato therànaü bhikkhånaü anupàhanànaü caïkamantànaü saupàhano caïkamati, nãce caïkame caïkamantànaü ucce caïkame caïkamati, chamàya caïkamantànaü caïkame caïkamati, ghaññayantopi tiññhati, ghaññayantopi nisãdati, puratopi tiññhati. Puratopi nisãdati, uccepi àsane nisãdati. Sasãsaü pàrupitvàpi nisãdati. òhitakopi bhaõati. Bàhàvikkhepakopi bhaõati. Evaü gaõagato kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti.
 

[BJT Page 542] [\x 542/]

Kathaü bhojanasàlàya kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco bhojanasàlàya acittãkàrakato there bhikkhå anupakhajja nisãdati, navepi bhikkhå àsanena pañibàhati, ghaññayantopi tiññhati, ghaññayantopi nisãdati, puratopi tiññhati, puratopi nisãdati, uccepi àsane nisãdati, sasãsaü pàrupitvàpi nisãdati, ñhitakopi bhaõati, bàhàvikkhepakopi bhaõati. Evaü bhojanasàlàya kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü jantàghare kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco jantàghare acittãkàrakato there bhikkhå ghaññayantopi tiññhati, ghaññayantopi nisãdati, puratopi tiññhati, puratopi nisãdati, uccepi àsane nisãdati, anàpucchàpi kaññhaü pakkhipati, anàpucchàpi dvàraü pidahati. Evaü jantàghare kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü udakatitthe kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco udakatitthe acittikàrakato there bhikkhå ghaññayantopi otarati, puratopi otarati, ghaññayantopinahàyati1 puratopi nahàyati, uparitopi nahàyati, ghaññayantopi uttarati, puratopi uttarati, uparipi uttarati. Evaü udakatitthe kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü antaragharaü pavisanto kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco antaragharaü pavisanto acittãkàrakato there bhikkhå ghaññayantopi gacchati, puratopi gacchati. Vokkammapi therànaü bhikkhånaü purato purato gacchati. [PTS Page 392] [\q 392/]      evaü antaragharaü pavisanto kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü antaragharaü paviññho kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco antaragharaü paviññho ' na pavisatha2 bhante'ti vuccamàno pavisati. ' Na tiññhatha bhante'ti vuccamàno tiññhati. ' Na nisãdatha bhante'ti vuccamàno nisãdati. Anokàsampi pavisati, anokàsepi3tiññhati, anokàsepi nisãdati. Yànipi tàni honti kulànaü ovarakàni gåëhàni ca pañicchannàni ca yattha kulitthiyo kuladhãtaro4 kulasuõhàyo kulakumàriyo nisãdanti, tatthapi sahasà pavisati. Kumàrakassapi sãsaü5 paràmasati. Evaü antaragharaü paviññho kàyikaü pàgabbhiyaü dasseti. Idaü kàyikaü pàgabbhiyaü.

Katamaü vàcasikaü pàgabbhiyaü? Idhekacco saïghagatopi vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti, gaõagatopi vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti, antaragharaü paviññhopi vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti.

1. Nhàyati - machasaü [PTS]. 2. Pavisa - machasaü. Sãmu11 [PTS]. 3. Anokàsampi - saumu11. 4. Kuladhãtàyo - sãmå11. 5. Kumàrakassa sãsampi - machasaü. Sãmu11.

[BJT Page 544] [\x 544/]

Kathaü saïghagato vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco saïghagato acittãkàrakato there bhikkhå anàpucchà và anajjhiññho và àràmagatànaü bhikkhånaü dhammaü bhaõati. Pa¤haü vissajjeti. Pàtimokkhaü uddisati. òhitakopi bhaõati, bàhàvikkhepakopi bhaõati. Evaü saïghagato vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü gaõagato vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco gaõagato acittikàrakato there bhikkhå anàpucchà và anajjhiññho và àràmagatànaü bhikkhånaü dhammaü bhaõati. Pa¤haü vissajjeti. òhitakopi bhaõati. Bàhàvikkhepakopi bhaõati. âràmagatànaü bhikkhunãnaü upàsakànaü upàsikànaü dhammaü bhaõati. Pa¤haü vissajjeti. òhitakopi bhaõati. Bàhàvikkhepakopi bhaõati. Evaü gaõagato vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti.

Kathaü antaragharaü paviññho vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti? Idhekacco antaragharaü paviññho itthiü và kumàriü và evamàha: itthannàme, itthaügotte. Kiü atthi? Yàgu atthi? Bhattaü atthi? Khàdanãyaü atthi? Kiü pivissàma? Kiü bhu¤jissàma? [PTS Page 393] [\q 393/]      kiü khàdissàma? Kiü và atthi kiü và me dassathàti vippalapati. Evaü antaragharaü paviññho vàcasikaü pàgabbhiyaü dasseti idaü vàcasikaü pàgabbhiyaü.

Katamaü cetasikaü pàgabbhiyaü? Idhekacco na uccàkulà pabbajito samàno uccàkulà pabbajitena saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena, na mahàbhogakulà pabbajito samàno mahàbhogakulà pabbajitena saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena, na uëàrabhogakulà pabbajito samàno uëàrabhogakulà pabbajitena saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena. Na suttantiko samàno suttantikena saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena. Na suttantiko samàno suttantikena saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena, na vinayadharo samàno, na dhammakathiko samàno, na khalupacchàbhattiko samàno, na nesajjiko samàno, na yathàsanthatikaïgo samàno yathàsanthatikena saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena. Na pañhamassa jhànassa làbhã samàno pañhamassa jhànassa làbhinà saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena. Na dutiyassa jhànassa - na tatiyassa jhànassa - na catutthassa jhànassa làbhã samàno na àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà làbhã samàno - na vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà - na àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà - na nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà làbhã samàno nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà làbhinà saddhiü sadisaü attànaü karoti cittena. Idaü cetasikaü pàgabbhiyaü.

[BJT Page 546] [\x 546/]

Pàgabbhiyaü na sikkheyyàti - pàgabbhiyaü na sikkheyya na careyya na àcareyya na samàcareyya na samàdàya vatteyya, pàgabbhiyaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya, pàgabbhiyà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - pàgabbhiyaü na sikkheyya.

Kathaü [PTS Page 394] [\q 394/]      viggàhikaü na kathayeyyàti - katamà viggàhikà kathà? Idhekacco evaråpiü kathaü kattà hoti: na tvaü imaü dhammavinayaü àjànàsi, ahaü imaü dhammavinayaü àjànàmi. Kiü tvaü imaü dhammavinayaü àjànissasi? Micchàpañipanno tvamasi. Ahamasmi sammàpañipanno. Sahitamme, asahitante. Pure vacanãyaü pacchà avaca. Pacchàvacanãyaü pure avaca. âciõõante1 viparàvattaü. âropito te vàdo. Niggahãtosi. Cara vàdappamokkhaya. Nibbeñhehi sace pahosã'ti. Vuttaü hetaü bhagavatà: "viggàhikàya kho moggallàna kathàya sati kathàbàhullaü pañikaïkhaü, kathàbàhulle sati uddhaccaü, uddhatassa asaüvaro, asaüvutassa àrà cittaü samàdhimhà"ti, [a]

Kathaü viggàhikaü na kathayeyyàti viggàhikaü kathaü na katheyya na bhaõeyya na dãpeyya na vohareyya; viggàhikaü kathaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya; viggàhikakathàya àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - kathaü viggàhikaü na kathayeyya.

Tenàha bhagavà:
"Na ca katthiko siyà bhikkhu
Na ca vàcaü payuttaü bhàseyya,
Pàgabbhiyaü na sikkheyya
Kathaü viggàhikaü na kathayeyyà"ti.

14 - 17

Mosavajje na niyyetha
Sampajàno sañhàni na kayirà,
Atha jãvitena pa¤¤àya
Sãlabbatena nतamatima¤¤e.

Mosavajje na niyyethàti - mosavajjaü vuccati musàvàdo; idhekacco sabhàgato và parisagato và mosavajjaü pagàhatãti mosavajjaü vuccati musàvàdo. Idhekacco sabhaggato và parisaggato và ¤àtimajjhagato và pågamajjhagato và ràjakulamajjhagato và abhinãto sakkhipuññho " ehambho purisa, yaü jànàsi, taü vadehã"ti. So ajànaü và àha: 'jànàmã'ti. Jànaü và àha: 'na jànàmã'ti. Apassaü và àha: 'passàmã'ti. Passaü và àha: 'na passàmã'ti. Iti attahetu và parahetu và dhanahetu và àmisaki¤cikkhahetu và sampajànamusà bhàsati. [A] idaü vuccati mosavajjaü. Api ca tihàkàrehi musàvàdo hoti: pubbevassa hoti 'musà bhaõissa'nti. Bhaõantassa hoti 'musà bhaõàmã'ti. Bhaõitassa hoti 'musà mayà bhaõita'nti. Imehi tãhàkàrehi musàvàdo hoti. Api ca, catuhàkàrehi musàvàdo hoti: pubbevassa hoti 'musà bhaõissa'nti. Bhaõantassa hoti 'musà bhaõàmã'ti. Bhaõitassa hoti 'musà mayà bhaõita'nti. Vinidhàya diññhiü. Imehi catuhàkàrehi musàvàdo hoti. Apica, pa¤cahàkàrehi - chahàkàrehi - sattahàkàrehi - aññhahàkàrehi musàvàdo hoti: pubbevassa hoti 'musà bhaõissa'nti. Bhaõantassa hoti 'musà bhaõàmã'ti. Bhaõitassa hoti 'musà mayà [PTS Page 395] [\q 395/]      bhaõantassa. Vinidhàya diññhiü, vinidhàya khantiü, vinidhàya ruciü, vinidhàya sa¤¤aü, vinidhàya bhàvaü. Imehi aññhahàkàrehi musàvàdo hoti.

[A.] Sattakaïguttara - avyàkatavagga [b.] Majjhimanikàya - sàleyyasutta, tikaïguttara puggalavagga
[BJT Page 548] [\x 548/]

Mosavajje na niyyethàti - mosavajjena yàyeyya na niyyàyeyya na vuyheyya na saühareyya, mosavajjaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya; mosavajjà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - mosavajje na niyyetha.

Sampajàno sañhàni na kayiràti - katamaü sàñheyyaü? Idhekacco sañho hoti parisañho. Yaü tattha sañhaü sañhatà sàñheyyaü kakkharatà kakkhariyaü parikkattatà pàrikkhattiyaü, idaü vuccati sàñheyyaü. [A]

Sampajàno sañhàni na kayiràti - sampajàno hutvà sàñheyyaü na kareyya na janeyya na sa¤janeyya na nibbatteyya nàbhinibbatteyya, sàñheyyaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya; sàñheyyà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - sampajàno sañhàni na kayirà.

Atha jãvitena pa¤¤àya sãlabbatena nतamatima¤¤eti - 'athà'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripårã akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatà etaü athàti; idhekacco låkhajãvikaü jãvanto paraü paõãtajãvikaü jãvantaü atima¤¤ati: kiü panàyaü bahulàjãvo sabbaü sambhakkheti, seyyathãdaü: målabãjaü khandhabãjaü eebijaü1 aggabãjaü bãjabãjameva pa¤camaü, asanivicakkaü2 dantakuñaü samaõappavàdenàti3. So tàya låkhajãvikàya paraü paõãtajãvikaü jãvantaü atima¤¤ati. Idhekacco paõãtajãvikaü jãvanto paraü låkhajãvikaü jãvantaü atima¤¤ati: " kaü panàyaü appapu¤¤o appesakkho na làbhi cãvarapiõóapàtasenàsanagilànappaccayabhesajjaparikkhàrànanti. " So tàya paõãtajãvikàya paraü [PTS Page 396] [\q 396/]      låkhajãvikaü jãvantaü atima¤¤ati. Idhekacco pa¤¤àsampanno hoti, so puññho pa¤haü vissajjeti. Tassa evaü hoti: ahamasmi pa¤¤àsampanno; ime pana¤¤e na pa¤¤asampannàti. So tàya pa¤¤àsampadàya paraü atima¤¤ati. Idhekacco sãlasampanno hoti pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati àcàragocarasampanno aõumattesu vajjesu bhayadassàvã samàdàya sikkhàpadesu. Tassa evaü hoti: 'ahamasmi sãlasampanno ime pana¤¤e bhikkhå dussãlà pàpadhammà'ti. So tàya sãlasampadàya paraü atima¤¤ati. Idhekacco vatasampanno hoti: àra¤¤iko và piõóapàtiko và paüsukåliko và tecãvariko và sapadànacàriko và khalupacchàbhattiko và nesajjiko và yathàsanthatiko và, tassa evaü hoti: 'ahamasmi vatasampanno. Ime pana¤¤e na vatasampannà'ti. So tàya vatasampadàya paraü atima¤¤ati.

1. Elubãjaü - sãmu. 11. 2. Asaniva cakkaü - sãmu 11. 3. Samaõappadhànoti - sãmu11 asanivicakkadantakuñasamaõappadhànenàti - machasaü. Asanivicakkadantakuñasamaõappadhànàtiõõeti - [PTS].
A. Khuddakavatthu vibhaïga.

[BJT Page 550] [\x 550/]

Atha jãvitena pa¤¤àya sãlabbatena nतamatima¤¤eti - låkhajãvikàya và paõãtajãvikàya và pa¤¤àsampadàya và sãlasampadàya và vatasampadàya và paraü nàtima¤¤eyya nàvajàneyya, na tena mànaü janeyya, na tena thaddho assa patthaddho paggahitasiroti - atha jãvitena pa¤¤àya sãlabbatena nतamatima¤¤e.
Tenàha bhagavà:

" Mosavajje na niyyetha
Sampajàno sañhàni na kayirà,
Atha jãvitena pa¤¤àya
Sãlabbatena nतamatima¤¤e"ti.

14 - 18
Sutvà dåsito 1 bahuü vàcaü
Samaõànaü và puthuvacanànaü,
Pharusena ne na pañivajjà
Na hi santo pañiseniü 2 karonti.

Sutvà [PTS Page 397] [\q 397/]      dåsito bahuü vàcaü samaõànaü và puthuvacanànanti - 'dåsito' ti dåsito khuüsito ghaññito vambhito garahito upavadito; samaõàti ye keci ito bahiddhà paribbàjåpagatà paribbàjasamàpannà; puthuvacanànanti khattiyà ca bràhmaõà ca vessà ca suddà ca gahaññhà ca pabbajità ca devà ca manussà ca te bahukàhi vàcàhi aniññhàhi akantàhi amanàpàhi akkoseyyuü paribhàseyyuü roseyyuü viroseyyuü hiüseyyuü vihiüseyyuü; tesaü bahuvàcaü aniññhaü akantaü amanàpaü sutvà suõitvà uggahitvà upadhàrayitvà upalakkhayitvàti - sutvà dåsito1 bahuü vàcaü samaõànaü và puthuvacanànaü.

Pharusena ne na pañivajjàti - 'pharusenà'ti pharusena kakkhalena; na pañivajjà na pañibhaõeyya, akkosantaü na paccakkoseyya, rosantaü nappañiroseyya, bhaõóantaü na pañibhaõóeyya, na kalahaü kareyya, na bhaõóanaü kareyya, na viggahaü kareyya, na vivàdaü kareyya, na medhagaü kareyya, kalahabhaõóanaviggahavivàdamedhagaü pajaheyya, vinodeyya, byantãkareyya, anabhàvaü gameyya, kalahabhaõóanaviggahavivàdamedhagà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti pharusena ne na pañivajjà.

1. Rusito - su 2. Pañiseni - su.

[BJT Page 552] [\x 552/]

Na hi santo pañiseniü karontãti - ' santo'ti ràgassa santattà santo, dosassa - mohassa - kodhassa upanàhassa - makkhassa - paëàsassa - issàya macchariyassa - màyàya - sàñheyyassa thambhassa - sàrambhassa - mànassa - atimànassa madassa - pamàdassa - sabbakilesànaü - sabbaduccaritànaü - sabbadarathànaü sabbapariëàhànaü sabbasantàpànaü - sabbàkusalàbhisaïkhàrànaü santattà samitattà våpasamitattà vijjhàtattà nibbutattà vigatattà pañippassaddhoti 'santo upasanto våpasanto nibbuto pañippassaddhoti 'santo'.

Na hi santo pañiseniü karontãti santo pañiseniü pañimallaü pañibhaõóanaü pañipakkhaü na karonti na janenti [PTS Page 398] [\q 398/]      na sa¤janenti na nibbattenti nàbhinibbattentãti - na hi santo pañiseniü karonti.

Tenàha bhagavà:

"Sutvà dåsito bahuü vàcaü1
Samaõànaü puthuvacanànaü,
Pharusena ne na pañivajjà
Na hi santo pañiseniü karontã"ti.

14 - 19
Vata¤ca dhammama¤¤àya
Vicinaü bhikkhu sadà sato sikkhe,
Santãti nibbutiü ¤atvà
Sàsane gotamassa nappamajjeyya.

Eta¤ca dhammama¤¤àyàti - 'eta'nti àcikkhitaü desitaü pa¤¤àpitaü paññhapitaü vivañaü vibhattaü uttànãkataü pakàsitaü. Dhammama¤¤àyàti jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvàti evampi eta¤ca dhammama¤¤àya. Athavà, sama¤ca visama¤ca patha¤ca vipatha¤ca sàvajja¤ca anavajja¤ca hãna¤ca paõãta¤ca kaõha¤ca sukka¤ca vi¤¤ugarahita¤ca vi¤¤uppasattha¤ca dhammaü a¤¤àya jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvàti evampi vata¤ca dhammama¤¤àya. Athavà sammàpañipadaü anulomapañipadaü apaccanãkapañipadaü anvatthapañipadaü dhammànudhammapañipadaü sãlesu paripårakàritaü indriyesu guttadvàrataü bhojane matta¤¤utaü jàgariyànuyogaü satisampaja¤¤aü cattàro satipaññhàne cattàro sammappadhàne cattàro iddhipàde pa¤cindriyàni pa¤ca balàni satta bojjhaïge ariyaü aññhaïgikaü maggaü nibbàna¤ca nibbànagàmini¤ca pañipadaü dhammaü a¤¤àya jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvàti evampi - eta¤ca dhammama¤¤àya.

Vicinaü bhikkhu sadà sato sikkheti - 'vicina'nti vicinanto pavicinanto tulayanto tãrayanto vibhàvayanto vibhåtaü karonto sabbe saïkhàrà aniccàti - pe - yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhammanti vicinanto [PTS Page 399] [\q 399/]      pavicinanto tulayanto tãrayanto vibhàvayanto. Vibhåtaü karontoti vicinaü bhikkhu; ' sadà'ti sadà sabbadà sabbakàlaü niccakàlaü dhuvakàlaü satataü samitaü abbokiõõaü poïkhànupoïkhaü udakomikàjàtaü2 avãcisantatisahitaü phussitaü3 purebhattaü pacchàbhattaü, purimaü yàmaü majjhimaü yàmaü pacchimaü yàmaü, kàle juõhe, vasse hemante gimhe, purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe; satoti catuhi kàraõehi sato: kàye kàyànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; vedanàsu vedanànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; citte cittànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; dhammesu dhammànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; aparehipi catuhi kàraõehi sato; asatiparivajjanàya sato; satikaraõãyànaü dhammànaü katattà sato; satipañipakkhànaü dhammànaü hatattà sato; satinimittànaü dhammànaü asammuññhattà sato; aparehipi catuhi kàraõehi sato: satiyà samannàgatattà sato; satiyà vasitattà sato; satiyà pàgu¤¤atàya sato; satiyà apaccorohaõatàya sato. Aparehi catuhi kàraõehi sato: sattattà4 sato, samitattà sato, santattà sato, santidhammasamannàgatattà sato, buddhànussatiyà sato, dhammànussatiyà sato, saïghànussatiyà sato, sãlànussatiyà sato, càgànussatiyà sato, devatànussatiyà sato, ànàpànasatiyà sato, maraõasatiyà sato, kàyagatàsatiyà sato, upasamànussatiyà sato. Yà sati anussati pañissati sati saraõatà dhàraõatà apilàpanatà apammussanatà sati satindriyaü satibalaü sammàsati satisambojjhaïgo ekàyanamaggo, [a] ayaü vuccati sati. Imàya satiyà upeto samupeto apagato5 samupagato6 upapanno samupapanno samannàgato. So vuccati sato.

1. Bahuvàcaü - sãmu. 11.
[BJT Page 554] [\x 554/]
Sikkheti - tisso sikkhà: adhisãlasikkhà adhicittasikkhà adhipa¤¤àsikkhà.

Katamà adhisãlasikkhà? Idha bhikkhu sãlavà hoti. Pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati àcàragocarasampanno, aõumattesu vajjesu bhayadassàvã samàdàya sikkhati sikkhàpadesu, khuddako sãlakkhandho, mahanto sãlakkhandho, sãlaü patiññhà àdi caraõaü saüyamo saüvaro, mukhaü pamukhaü kusalànaü dhammànaü samàpattiyà. Ayaü adhisãlasikkhà.

Katamà adhicittasikkhà? Katamà adhicittasikkhà? Idha bhikkhu vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharati. Vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharati. Pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati sato ca sampajàno sukhaü ca kàyena pañisaüvedeti, yaü taü ariyà àcikkhanti ' upekkhako satimà sukhavihàrã'ti taü tatiyajjhànaü1 upasampajja viharati. Sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü2 upekkhàsatipàrisuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati. Ayaü adhicittasikkhà.

Katamà adhipa¤¤àsikkhà? Idha bhikkhu pa¤¤avà hoti udayatthagàminiyà pa¤¤àya samannàgato ariyàya nibbedhikàya sammàdukkhakkhayagàminiyà. So idaü dukkhanti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü dukkhasamudayoti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü dukkhanirodho'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü dukkhanirodhagàminãpañipadà'ti yathàbhåtaü pajànàti. Ime àsavà'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü àsavasamudayo'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü àsavanirodho'ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü àsavanirodhagàminãpañipadà'ti yathàbhåtaü pajànàti. Ayaü adhipa¤¤àsikkhà.

Imà tisso sikkhàyo1 àvajjanto sikkheyya, jànanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, cittaü adhiññhahanto sikkheyya, saddhàya adhimuccanto sikkheyya, viriyaü paggaõhanto sikkheyya, satiü upaññhapento sikkheyya, cittaü samàdahanto sikkheyya, pa¤¤àya pajànanto sikkheyya, abhi¤¤eyyaü abhijànanto sikkheyya, pari¤¤eyyaü parijànanto sikkheyya, pahàtabbaü pajahanto sikkheyya, bhàvetabbaü bhàvento sikkheyya, sacchikàtabbaü sacchikaronto sikkheyya, àcareyya, samàcareyya, samàdàya vatteyyàti - tàsaü vinayà sadà sato sikkhe.

Santãti nibbutaü ¤atvàti - ràgassa nibbutiü santãti ¤atvà, dosassa - mohassa - pe -
Sabbàkusalàbhisaïkhàrànaü nibbutiü santãti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvàti - santãti nibbutiü ¤atvà.

Sàsane gotamassa nappamajjeyyàti - gotamassa sàsane buddhasàsane jinasàsane tathàgatasàsane devadevasàsane1 arahantasàsane; nappamajjeyyàti sakkaccakàrã assa sàccakàrã aññhitakàrã anolãnavuttiko anikkhittachando anikkhittadhuro kusalesu dhammesu 'kadàhaü aparipåraü và sãlakkhandhaü paripåreyyaü - pe - aparipåraü và samàdhikkhandhaü - pa¤¤àkkhandhaü vimuttikkhandhaü - vimutti¤àõadassanakkhandhaü - kadàhaü apari¤¤àtaü và dukkhaü parijàneyyaü, appahãne và kilese pajaheyyaü, abhàvitaü và maggaü bhàveyyaü, asacchikataü nirodhaü sacchikareyya'nti. Yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca thàmo ca appañivànã ca sati ca sampaja¤¤a¤ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesåti - sàsane gotamassa nappamajjeyya.

Tenàha bhagavà:

" Eta¤ca dhammama¤¤àya
Vicinaü bhikkhu sadà sato sikkhe,
Santãti nibbutiü ¤atvà
Sàsane gotamassa nappamajjeyyà"ti.

14 - 20

Abhibhå [PTS Page 400] [\q 400/]      hi so anabhibhåto
Sakkhidhammamanitãhamadassã,
Tasmà hi tassa bhagavato sàsane
Appamatto sadà namassamanusikkheti. ( Bhagavà)

1. Devasàsane - sãmu11 [PTS.] Machasaü.

[BJT Page 556] [\x 556/]

Abhibhå hi so anabhibhåtoti - 'abhibhå'ti råpàbhibhå saddàbhibhå gandhàbhibhå rasàbhibhå phoññhabbàbhibhå dhammàbhibhå, anabhibhåto kehici kilesehi; abhibhosi1 ne hãno pàpake akusale dhamme saïkilesike ponobhavike sadare dukkhavipàke àyatiü jàtijaràmaraõiyeti - abhibhå hi so anabhibhåto.

Sakkhidhammamanitãhamadassãti - ' sakkhidhamma'nti na itihãtihaü na itikiràya na paramparàya na piñakasampadàya na takkahetu na nayahetu na àkàraparivitakkena na diññhinijjhànakkhantiyà sàmaü sayamabhi¤¤àtaü attapaccakkhadhammaü addasi addakkhi apassi pañivijjhatãti - sakidhammamanitihamadassã.

Tasmà hi tassa bhagavato sàsaneti - 'tasmà'ti tasmà taükàraõà taühetu tappaccayà tannidànaü. Tassa bhagavato sàsaneti tassa bhagavato sàsane gotamasàsane buddhasàsane jinasàsane tathàgatasàsane devadevasàsane arahantasàsaneti - tasmà hi tassa bhagavato sàsane.

Appamatto sadà namassamanusikkheti bhagavàti - ' appamatto'ti sakkaccakàrã yapento yàpento. Appamattoti - sakkaccakàrã sàtaccakàrã aññhitakàrã anolãnavuttiko anikkhittachando anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. 'Kathàhaü aparipåraü và sãlakkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và sãlakkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyya'nti yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca appañivàni ca sati ca sampaja¤¤aü ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesu. 'Kathàhaü aparipåraü và samàdhikkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và samàdhikkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyyaü yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca appañivàni ca sati ca sampaja¤¤aü ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesu. 'Kathàhaü aparipåraü và pa¤¤àkkhandhaü paripåreyyaü paripåraü và vimuttikkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyyaü yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca appañivàni ca sati ca sampaja¤¤aü ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesu. 'Kathàhaü aparipåraü và vimutti¤ànadassanakkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyya'nti yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca appañivàni ca sati ca sampaja¤¤aü ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesu. 'Kathàhaü apari¤¤àtaü và dukkhaü parijàneyyaü, appahãne và kilese pajaheyyaü, abhàvitaü và maggaü bhàveyyaü, asacchikataü và nirodhaü sacchikareyyanti 'yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca appañivàni ca sati ca sampaja¤¤aü ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamàdo kusalesu dhammesåti sadàti sadà sabbadà sabbakàlaü niccakàlaü dhuvakàlaü satataü samitaü abbokiõõaü2 poïkhànupoïkhaü3 udakomikàjàtaü avãcisantatisahitaü phåssitaü4 purebhattaü pacchàbhattaü purimaü yàmaü majjhimaü yàmaü pacchimaü yàmaü kàëe juõhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe; namassanti kàyena và namassamàno vàcàya và namassamàno cittena và namassamàno anvatthapañipattiyà và namassamàno dhammànudhammapañipattiyà và namassamàno [PTS Page 401] [\q 401/]      sakkurumàno garuü kurumàno mànayamàno påjayamàno apacayamàno. Anusikkheti tisso sikkhàyo: adhisãlasikkhà adhicittasikkhà adhipa¤¤àsikkhà
Sikkheti - tisso sikkhà: adhisãlasikkhà adhicittasikkhà adhipa¤¤àsikkhà.

Katamà adhisãlasikkhà? Idha bhikkhu sãlavà hoti. Pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati àcàragocarasampanno, aõumattesu vajjesu bhayadassàvã samàdàya sikkhati sikkhàpadesu, khuddako sãlakkhandho, mahanto sãlakkhandho, sãlaü patiññhà àdi caraõaü saüyamo saüvaro, mukhaü pamukhaü kusalànaü dhammànaü samàpattiyà. Ayaü adhisãlasikkhà.

Katamà adhicittasikkhà? Katamà adhicittasikkhà? Idha bhikkhu vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharati. Vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharati. Pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati sato ca sampajàno sukhaü ca kàyena pañisaüvedeti, yaü taü ariyà àcikkhanti ' upekkhako satimà sukhavihàrã'ti taü tatiyajjhànaü1 upasampajja viharati. Sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü2 upekkhàsatipàrisuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati. Ayaü adhicittasikkhà. Imà tisso sikkheyya careyya àcareyya samàcareyya samàdàya vatteyya; bhagavàti gàravàdhivacanaü; apica, bhaggaràgoti bhagavà; bhaggadosoti bhagavà; bhaggamohoti bhagavà; bhaggadiññhãti bhagavà; bhaggamànoti bhagavà; bhaggakaõñakoti1 bhagavà; bhaggakilesoti bhagavà; bhaji vibhaji pañivibhaji dhammaratananti bhagavà; bhavànaü antakaroti bhagavà; bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà; bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàti appasaddàni appanigghosàni vijanàtàni manussaràhaseyyàni pañisallànasàruppànãti bhagavà; bhàgã và bhagavà vãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà; bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà; bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà; bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà; bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà; bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà; bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà; 'bhagavà'ti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü 'bhagavà'ti - appamatto sadà namassamanusikkheti bhagavà.
Tenàha bhagavà:
" Abhibhå hi so anabhibhåto
Sakkhidhammamanitãhamadassã,
Tasmà hi tassa bhagavato sàsane
Appamatto sadà namassamanusikkheti, (bhagavà"ti. )

1. Abhibhå hi - sãmu11. Machasaü. [PTS] Adhibhosi - sa.