Atha sàriputtasuttaniddeso vuccati:

16 - 1
Na me diññho ito pubbe
(Iccàyasmà sàriputto)
Na suto uda kassaci,
Evaü vagguvado satthà
Tusità gaõimàgato.

Na me diññho ito pubbeti ito pubbe me mayà na diññhapubbo so bhagavà iminà cakkhunà iminà attabhàvena; yadà bhagavà tàvatiüsabhavane pàricchattakamåle paõóukambalasilàyaü vassaü vuttho devagaõaparivuto majjhe maõimayena sopànena saïkassanagaraü otiõõo, imaü dassanaü pubbe na diññhoti 'na me diññho ito pubbe'.

Iccàyasmà sàriputtoti - ' iccà'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripåri akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatàmetaü 'iccà'ti. âyasmàti piyavacanaü garuvacanaü sagàravasappatissavacanametaü ' àyasmà'ti. Sàriputtoti tassa therassa nàmaü saïkhà sama¤¤à pa¤¤atti vohàro nàmaü nàmakammaü nàmadheyyaü nirutti bya¤janaü abhilàpoti - iccàyasmà sàriputto.

[BJT Page 628] [\x 628/]
Na suto uda kassacãti - 'nà'ti pañikkhepo; udàti padasandhi padasaüsaggo padapàripåri akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatàmetaü udàti; kassacãti kassaci khattiyassa và bràhmaõassa và vessassa và suddassa và gahaññhassa và pabbajitassa và devassa và manussassa vàti - na suto uda kassaci.

Evaü [PTS Page 446] [\q 446/]      vagguvado satthàti - evaü vagguvado madhuravado pemanãyavado hadayaïgamavado karavãkarutama¤jughoso. 1 Aññhaïgasamannàgato ko pana tassa bhagavato mukhato ghoso niccharati: vissaññho ca vi¤¤eyyo ca ma¤ju ca savanãyo va bindu ca avisàrã ca gambhãro ca ninnàdã ca yathàparisaü kho pana so bhagavà sarena vi¤¤àpeti. Na assa bahiddhà parisàya ghoso niccharati. Brahmassaro kho pana so bhagavà karavãkabhàõãti evaü vagguvado. Satthàti satthà bhagavà satthavàho; yathà satthavàho satte kantàraü tàreti, dubhikkhakantàraü tàreti, nirudakakantàraü tàreti, uttàreti, nittàreti, patàreti, khemantabhåmiü sampàpeti, evamevaü bhagavà satthavàho satte kantàraü tàreti; jàtikantàraü tàreti, jaràkantàraü tàreti, byàdhikantàraü tàreti, maraõakantàraü tàreti, sokakantàraü tàreti, paridevakantàraü tàreti, dukkhakantàraü tàreti, domanassåpàyàsakantàraü tàreti, ràgakantàraü tàreti, dosa - moha - màna - diññhi - kilesaduccaritakantàraü tàreti, ràgagahanaü tàreti, dosagahanaü tàreti, mohagahanaü tàreti, mànagahanaü tàreti, diññhigahanaü tàreti, kilesagahanaü - duccaritagahanaü tàreti, uttàreti, nittàreti, patàreti; khemantaü amataü nibbànaü sampàpetãti evampi bhagavà satthavàho. Athavà bhagavà netà vinetà anunetà pa¤¤àpetà nijjhàpetà pekkhetà pasàdetàti evampi bhagavà satthavàho. Athavà bhagavà anuppannassa maggassa uppàdetà asa¤jàtassa maggassa sa¤janetà anakkhàtassa maggassa akkhàtà magga¤¤å maggavidå maggakovido; maggànugà ca panassa2 etarahi sàvakà viharanti pacchà samannàgatàti evampi bhagavà satthavàhoti - evaü vagguvado satthà.

1. Ma¤jussaro - syà 2. Pana - sãmu. 11.

[BJT Page 630] [\x 630/]

Tusità gaõimàgatoti - bhagavà tusità kàyà cavitvà sato sampajàno màtukucchiü okkantoti evampi tusità gaõimàgato; athavà [PTS Page 447] [\q 447/]      devà vuccanti tusità; te tuññhà santuññhà attamanà pamudità pãtisomanassajàtà; devalokato gaõiü àgatoti evampi tusità gaõimàgato; atha và arahanto vuccanti tusità. Te tuññhà santuññhà attamanà paripuõõasaïkappà. Arahantànaü gaõiü àgatoti evampi tusità gaõimàgato; 'gaõã'ti gaõã bhagavà; gaõàcariyoti gaõã; gaõassa satthàti gaõã; gaõaü pariharatãti gaõã; gaõaü ovadatãti gaõã; gaõamanusàsatãti gaõã; visàrado gaõaü upasaïkamatãti gaõã; gaõossa1 sussåsati sotaü odahati a¤¤à cittaü upaññhapetãti gaõã; gaõaü akusalà uññhàpetvà kusale patiññhàpetãti gaõã; bhikkhugaõassa gaõã. Bhikkhunãgaõassa gaõã, upàsakagaõassa gaõã, upàsikàgaõassa gaõã, ràjagaõassa gaõã, khattiyagaõassa - bràhmaõagaõassa - vessagaõassa - suddagaõassa - devagaõassa - brahmagaõassa2 gaõã, saïghã, gaõã, gaõàcariyo; àgatoti àgato upàgato samåpàgato sampatto3 saïkassanagaranti - tusità gaõimàgato.

Tenàha thero sàriputto:

" Na me duññho ito pubbe
(Iccàyasmà sàriputto)
Na suto uda kassaci,
Evaü vagguvado satthà
Tusità gaõimàgato"ti.

16 - 2

Sadevakassa lokassa
Yathà dissati cakkhumà,
Sabbaü tamaü vinodetvà
Ekova ratimajjhagà.

Sadevakassa lokassàti - sadevakassa lokassa samàrakassa sabrahmakassa sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàyàti - sadevakassa lokassa.

Yathà dissati cakkhumàti - yathà bhagavantaü tàvatiüsabhavane pàricchattakamåle paõóakambalasilàyaü nisinnaü dhammaü desentaü devatà passanti; tathà manussà passanti; yathà manussà passanti, [PTS Page 448] [\q 448/]      tathà devatà passanti; yathà devànaü dissati, tathà manussànaü dissati; yathà manussànaü dissati, tathà devànaü dissatãti evampi yathà dissati cakkhumà. Yathà và pane'ke bhonto samaõabràhmaõà adantà dantavaõõena dissanti, asantà santavaõõena dissanti, anupasantà upasantavaõõena dissanti, anibbutà nibbutavaõõena dissanti.

1. Gaõassa - sa 2. Bràhmaõagaõassa - sãmu. 11 3. Samupapanno sãmu. - Machasaü

[BJT Page 632] [\x 632/]

1. " Patiråpako mattikàkuõóalova
Lohaóóhamàsova suvaõõachanno,
Caranti loke parivàrachannà
Anto asuddhà bahi sobhamànà"ti[a.]

Na bhagavà evaü dissati. Bhagavà bhåtena tacchena tathena yàthàvena aviparãtena sabhàvena danto dantavaõõena dissati, santo santavaõõena dissati, upasanto upasantavaõõena dissati, nibbuto nibbutavaõõena dissati; akappitairiyàpathà ca buddhà bhagavanto paõidhisampaõõàti evampi - yathà dissati cakkhumà. Athavà bhagavà visuddhasaddo gatakittisaddasiloko nàgabhavane ca supaõõabhavane ce yakkhabhavane ca asurabhavane ca gandhabbabhavane ca mahàràjabhavane ca indabhavane ca brahmabhavane ca devabhavane va ediso ca tàdiso ca tato ca bhiyyoti evampi - yathà dissati cakkhumà. Athavà bhagavà dasahi balehi samannàgato catuhi vesàrajjehi catuhi pañisambhidàhi chahi abhi¤¤àhi chahi buddhadhammehi tejena ca balena ca guõena ca viriyena ca pa¤¤àya ca dissati ¤àyati 'pa¤¤àyati.

2. "Dåre santo pakàsenti himavantova pabbato,
Asantettha na dissanti ratti khittà yathà sarà"[b]

Evampi yathà dissati cakkhumà. Cakkhumàti bhagavà pa¤cahi cakkhåhi cakkhumà: maüsacakkhunàpi cakkhumà, dibbacakkhunàpi cakkhumà, pa¤¤àcakkhunàpi cakkhumà, buddhacakkhunàpi cakkhumà, samantacakkhunàpi cakkhumà.

Kathaü [PTS Page 449] [\q 449/]      bhagavà maüsacakkhunàpi cakkhumà? Maüsacakkhumhi bhagavato pa¤ca vaõõà saüvijjanti: nãlo ca vaõõo pãtako ca vaõõo lohitako ca vaõõo kaõho ca vaõõo odàto ca vaõõo. Akkhilomàni ca bhagavato - yattha ca akkhilomàni patiññhitàni taü nãlaü hoti sunãlaü pàsàdikaü dassaneyyaü ummàpupphasamànaü. Tassa parato pãtakaü hoti supãtakaü suvaõõavaõõaü pàsàdikaü dassaneyyaü kaõikàrapupphasamànaü. Ubhato akkhikåñàni bhagavato lohitakàni honti sulohitakàni, pàsàdikàni dassaneyyàni indagopakasamànàni. Majjhe kaõhaü hoti sukaõhaü alåkhaü siniddhaü1 pàsàdikaü dassaneyyaü addàriññhakasamànaü. 2 Tassa parato odàtaü hoti suodàtaü setaü paõóaraüpàsàdikaü dassaneyyaü osadhãtàrakàsamànaü. Tena bhagavà pàkatikena maüsacakkhunà attabhàvapariyàpannena purimasucaritakammàbhinibbattena samantà yojanaü passati divà ceva ratti¤ca.

[A.] Kosalasaüyutta - dutiyavagga. [B.] Dhammapada - pakiõõakavagga.
1. Suddhaü - machasaü. Sãmu11 2. Bhaddàriññhakasamànaü - sa.

[BJT Page 634] [\x 634/]

Yadà hi caturaïgasamannàgato andhakàro hoti: suriyo ca atthaïgato hoti, kàëapakkho ca uposatho hoti, tibbo ca vanasaõóo hoti, mahà ca kàëamegho abbhuññhito hoti, evaråpepi caturaïgasamannàgato andhakàre samantà yojanaü passati. Natthi so kuóóo và kavàñaü và pàkàro và pabbato và gaccho và latà và àvaraõaü råpànaü dassanàya, eka¤ce tilaphalaü nimittaü katvà tilavàhe pakkhipeyya, ta¤¤eva tilaphalaü uddhareyya. Evaü parisuddhaü bhagavato pàkatikaü maüsacakkhu. Evaü bhagavà maüsacakkhunàpi cakkhumà.

Kathaü bhagavà dibbena cakkhunàpi2 cakkhumà? Bhagavà dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena sate passati cavamàne uppajjamàne hãne paõãte suvaõõe dubbaõõe sugate duggate yathàkammåpage satte pajànàti: [PTS Page 450] [\q 450/]      ime vata bhonto sattà kàyaduccaritena samannàgatà, vacãduccaritena samannàgatà, manoduccaritena samannàgatà ariyànaü upavàdakà, micchàdiññhikà, micchàdiññhikammasamàdànà; te kàyassa bhedà parammaraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü upapannà. Ime và pana bhonto sattà kàyasucaritena samannàgatà, vacãsucaritena samannàgatà, manosucaritena samannàgatà, ariyànaü anupavàdakà, sammàdiññhikà, sammàdiññhikammasamàdànà; te kàyassa bhedà parammaraõà sugatiü saggaü lokaü upapannà'ti. Iti dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena satte passati cavamàne uppajjamàne hãne paõãte suvaõõe dubbaõõe sugate duggate, yathàkammåpage satte pajànàti. âkaïkhamàno ca bhagavà ekampi lokadhàtuü passeyya, dvepi lokadhàtuyo passeyya, tissopi lokadhàtuyo passeyya, catassopi lokadhàtuyo passeyya, pa¤capi lokadhàtuyo passeyya, dasapi lokadhàtuyo passeyya, vãsatimpi lokadhàtuyo passeyya, tiüsampi lokadhàtuyo passeyya, cattàëãsampi lokadhàtuyo passeyya, pa¤¤àsampi lokadhàtuyo passeyya, sahassimpi cålanikaü lokadhàtuü passeyya, dvisahassimpi majjhimikaü lokadhàtuü passeyya, tisahassimpi mahàsahassiü lokadhàtuü passeyya. Yàvatakaü pana àkaïkheyya, tàvatakaü passeyya. Evaü parisuddhaü bhagavato dibbacakkhu. Evaü bhagavà dibbena cakkhunàpi cakkhumà.

Kathaü bhagavà pa¤¤àcakkhunàpi cakkhumà? Bhagavà mahàpa¤¤o puthupa¤¤o hàsupa¤¤o javanapa¤¤o tikkhapa¤¤o nibbedhikapa¤¤o pa¤¤àpabhedakusalo pabhinna¤àõo adhigatapañisambhido catuvesàrajjappatto dasabaladhàrã purisàsabho purisasãho purisanàgo purisàja¤¤o purisadhorayho [PTS Page 451] [\q 451/]      ananta¤àõo anantatejo

1. Yadàpi - machasaü, sãmu11 2. Cakkhunà - sãmu11.

[BJT Page 636] [\x 636/]
Anantayaso aóóho mahaddhano dhanavà netà vinetà anunetà pa¤¤àpetà nijjhàpetà pekkhetà pasàdetà. So hi bhagavà anuppannassa maggassa uppàdetà, asa¤jàtassa maggassa sa¤janetà, anakkhàtassa maggassa akkhàtà, magga¤¤å maggavidå maggakovido. Maggànugà ca pana etarahi sàvakà viharanti pacchà samannàgatà. So hi bhagavà jànaü jànàti, passaü passati, cakkhubhåto ¤àõabhåto dhammabhåto1 brahmabhåto, vattà pavattà atthassa ninnetà amatassa dàtà dhammassamã tathàgato.

Natthi tassa bhagavato a¤¤àtaü adiññhaü aviditaü asacchikataü aphassitaü pa¤¤àya. Atãtaü anàgataü paccuppannaü upàdàya sabbe dhammà sabbàkàrena buddhassa bhagavato ¤àõamukhe àpàthaü àgacchanti, yaü ki¤ci ¤eyyaü nàma atthi jànitabbaü attattho và parattho và ubhayattho và diññhadhammiko và attho samparàyiko và attho uttàno và attho gambhãro và attho gåëho và attho pañicchanno và attho neyyo và attho nãto và attho anavajjo và attho nikkileso và attho vodàno và attho paramattho và attho, sabbaü taü anto buddha¤àõe parivattati. Sabbaü kàyakammaü buddhassa bhagavato ¤àõànuparivatti, sabbaü vacãkammaü - sabbaü manokammaü buddhassa bhagavato ¤àõànuparivatti. Atãte buddhassa bhagavato appañihataü ¤àõaü, anàgate appañihataü ¤àõaü, paccuppanne appañihataü ¤àõaü. Yàvatakaü ¤eyyaü tàvatakaü ¤àõaü. Yàvatakaü ¤àõaü tàvatakaü ¤eyyaü ¤eyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapariyantikaü ¤eyyaü. ¥eyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavattati. ¥àõaü atikkamitvà ¤eyyapatho natthi. A¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino te dhammà. Yathà dvinnaü samuggapañalànaü sammà phussitànaü heññhimaü samuggapañalaü uparimaü nàtivattati, uparimaü samuggapañalaü heññhimaü nàtivattati, a¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino honti; evamevaü buddhassa bhagavato ¤eyya¤ca ¤àõa¤ca a¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino: yàvatakaü [PTS Page 452] [\q 452/]      ¤eyyaü tàvatakaü ¤àõaü, yàvatakaü ¤àõaü tàvatakaü ¤eyyaü. ¥eyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapariyantikaü ¤eyyaü. ¥eyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavattati, ¤àõaü atikkamitvà ¤eyyapatho natthi. A¤¤ama¤¤apariyantaññhàyino te dhammà.

Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ¤àõaü pavattati. Sabbe dhammà buddhassa bhagavato àvajjanapañibaddhà, àkaïkhàpañibaddhà, manasikàrapañibaddhà, cittuppàdapañibaddhà.

1. Maggabhåto - sãmu. 11
[BJT Page 638] [\x 638/]

Sabbasattesu buddhassa bhagavato ¤àõaü pavattati. Sabbe sa sattànaü bhagavà àsayaü jànàti anusayaü jànàti, caritaü jànàti. Adhimuttiü jànàti. Apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye bhabbàbhabbe satte jànàti. Sadevako loko samàrako sabrahmako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà anto buddha¤àõe parivattati. Yathà ye keci macchakacchapà antamaso timitimiïgalaü upàdàya anto mahàsamudde parivattanti, evameva sadevako loko samàrako sabrahmako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà antobuddha¤àõe parivattati. Yathà ye keci pakkhã antamaso garuëaü venateyyaü upàdàya àkàsassa padese parivattanti, evameva yepi te sàriputtasamà pa¤¤àya. Tepi buddha¤àõassa padese parivattanti buddha¤¤àõaü devamanussànaü pa¤¤aü pharitvà abhibhavitvà tiññhati. Yepi te khattãyapaõóità bràhmaõapaõóità gahapatipaõóità. Samaõapaõóità nipuõà kataparappavàdà vàlavedhiråpà vobhindantà ma¤¤e caranti pa¤¤àgatena diññhigatàni, te pa¤he abhisaïkharitvà tathàgataü upasaïkamitvà pucchanti: gåëhàni ca pañicchannàni ca. Kathità vissajjitàva te pa¤hà bhagavatà honti niddiññhakàraõà. Upakkhittakàva te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagavà'va tattha atirocati yadidaü [PTS Page 453] [\q 453/]      pa¤¤àyàti. Evaü bhagavà pa¤¤àcakkhunàpi cakkhumà.

Kathaü bhagavà buddhacakkhunàpi cakkhumà? Bhagavà buddhacakkhunà lokaü olokento addasa satte apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye appekacce paralokavajjabhayadassàvino viharante, appekaccena paralokavajjabhayadassàvino viharante. Seyyathàpi nàma uppaliniyaü và paduminiyaü và puõóarãkiniyaü và appekacce uppalàni và padumàni và puõóarãkàni và udake jàtàni udake saüvaddhàni udakànuggatàni anto nimuggaposãni, appekaccàni uppalàni và padumàni và puõóarãkàni và udake jàtàni udake saüvaddhàni samodakaü ñhitàni, appekaccàni uppalàni và padumàni và puõóarãkàni và udake jàtàni udake saüvaddhàni udakà accuggamma tiññhanti anupalittàni udakena, evamevaü bhagavà buddhacakkhunà lokaü olokento addasa satte apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye appekacce paralokavajjabhayadassàvino viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassàvino viharante.

[BJT Page 640] [\x 640/]

Jànàti bhagavà ayaü puggalo ràgacarito, ayaü dosacarito, ayaü mohacarito ayaü vitakkacarito, ayaü saddhàcarito, ayaü ¤àõacarito'ti. Ràgacaritassa bhagavà puggalassa asubhakathaü katheti. Dosacaritassa bhagavà puggalassa mettàbhàvanaü àcikkhati. Mohacaritaü bhagavà puggalaü1 uddese paripucchàya kàlena dhammasavane kàlena dhammasàkacchàya garusaüvàse2 niveseti. Vitakkacaritassa bhagavà puggalassa ànàpànasatiü àcikkhati. Saddhàcaritassa bhagavà puggalassa pasàdanãyaü nimittaü àcikkhati: buddhasubodhiü dhammasudhammataü saïghasuppañipattiü sãlàni ca attano. ¥àõacaritassa bhagavà puggalassa vipassanànimittaü àcikkhati: aniccàkàraü dukkhàkàraü anattàkàraü.

3. "Sele yathà pabbatamuddhaniññhito
Yathàpi passe janataü samantato.
Tathåpamaü dhammamayaü sumedha
Pàsàdamàruyha [PTS Page 454] [\q 454/]      samantacakkhu.
Sokàvatiõõaü janatamapetasoko,
Avekkhassu jàtijaràbhibhåta"nti[a.]

Evaü bhagavà buddhacakkhunàpi cakkhumà.

Kathaü bhagavà samantacakkhunàpi cakkhumà? 'Samantacakkhu' vuccati sabba¤¤uta¤àõaü. Bhagavà sabba¤¤uta¤àõena upeto samupeto upagato3 samupagato4 upapanno sampanno5 samannàgato.

4. "Na tassa addiññhamidhatthi ki¤ci
Atho avi¤¤àtamajànitabbaü,
Sabbaü abhi¤¤àsi yadatthi ¤eyyaü6
Tathàgato tena samantacakkhå"ti[b]

Evaü bhagavà samantacakkhunàpi cakkhumàti - yathà dissati cakkhumà.

Sabbaü tamaü vinodetvàti - sabbaü ràgatamaü dosatamaü mohatamaü diññhitamaü kilesatamaü duccaritatamaü andhakaraõaü acakkhukaraõaü a¤¤àõakaraõaü pa¤¤ànirodhikaü vighàtapakkhikaü anibbànasaüvattanikaü nuditvà panuditvà jahitvà pajahitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvàti sabbaü tamaü vinodetvà.

Ekova ratimajjhagàti - eko bhagavà: pabbajjàsaïkhàtena eko, adutiyaññhena eko, taõhàya pahànaññhena eko, ekantavãtaràgoti eko, ekantavãtadosoti eko, ekantavãtamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ekàyanamaggaü gatoti eko, anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho'ti eko.

1. Mohacaritassa bhagavà puggalassa - machasaü. 2. Garu saüvese - sãmu11. 3. Upàgato - sãmu11 4. Samupàgato - sãmu11 5. Samupapanno - machasaü. 6. Neyyaü - sãmu11.
[A.] Dãghanikàya - mahàpadànasutta, majjhimanikàya - ariyapariyesanasutta, bodhiràjakumàrasutta, brahmasaüyutta, pañhamavagga, itivuttaka dutiyavagga. [B.] Pañisambhidàmagga - ¤aõakathà, indriyakathà.

[BJT Page 642] [\x 642/]

Kathaü bhagavà pabbajjàsaïkhàtena eko? Bhagavà daharova samàno susukàëakeso bhadrena yobbanena samannàgato pañhamena vayasà akàmakànaü màtipitunnaü1 assumukhànaü rudantànaü vilapantànaü ¤àtisaïghaü pahàya sabbaü gharàvàsapaëibodhaü chinditvà puttadàrapaëibodhaü chinditvà ¤àtipaëibodhaü chinditvà sannidhipaëibodaü chinditvà kesamassuü ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà agàrasmà anagàriyaü pabbajitvà aki¤canabhàvaü upagantvà eko [PTS Page 455] [\q 455/]      carati viharati irãyati vattati pàleti yapeti yàpeti. Evaü bhagavà pabbajjàsaïkhàtena eko.

Kathaü bhagavà adutiyaññhena eko? So evaü pabbajito samàno eko ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni pañisevati appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppàni. So eko carati, eko gacchati, eko tiññhati, eko seyyaü kappeti, eko gàmaü piõóàya pavisati, eko pañikkamati, eko raho nisãdati, eko caïkamaü adhiññhàti, eko carati, viharati irãyati vattati pàleti yapeti yàpeti. Evaü bhagavà adutiyaññhena eko.

Kathaü bhagavà taõhàya pahànaññhena eko? So evaü eko adutiyo appamatto àtàpã pahãnatto viharanto najjà nera¤jaràya tãre bodhirukkhamåle mahàpadhànaü padahanto màraü sasenaü kaõhaü namuciü pamattabandhuü vidhamitvà taõhàjàliniü visattãkaü pajahi, vinodesi, byantãakàsi, anabhàvaü gamesãti.

5. " Taõhàdutiyo puriso dãghamaddhànasaüsaraü,
Itthabhàva¤¤athàbhàvaü saüsàraü2 nàtivattati.
6. Evamàdinavaü3 ¤atvà taõhà4 dukkhassa sambhavaü,
Vãtataõho anàdàno sato bhikkhu paribbaje"ti[a.]

Evaü bhagavà taõhàya pahànaññhena eko.

Kathaü bhagavà ekantavãtaràgoti eko? Ràgassa pahãnattà ekantavãtaràgoti eko, dosassa pahãnattà ekantavãtadosoti eko, mohassa pahãnattà ekantavãtamohoti eko, kilesànaü pahãnattà ekantanikkilesoti eko.

Kathaü bhagavà ekàyanamaggaü gatoti eko? Ekàyanamaggo vuccati cattàro satipaññhànà, cattàro sammappadhànà, cattàro [PTS Page 456] [\q 456/]      iddhipàdà, pa¤cindriyàni, pa¤ca balàni, satta bojjhaïgà, ariyo aññhaïgiko maggo.

1. Màtàpitånaü - machasaü [PTS] 2. Saüsaraü - sãmu11. 3. Etamàdãnavaü - sãmu11. [PTS] Machasaü. 4. Taõhaü - sãmu [PTS] Machasaü.
[A.] Catukkaïguttara - bhaõóagàmavagga, suttanipàta - dvayatànupassanàsutta.

[BJT Page 644] [\x 644/]
7. "Ekàyanaü jàtikhayantadassã
Maggaü pajànàti hitànukampã,
Vatena maggena tariüsu pubbe
Tarissanti ye ca taranti ogha"nti [a]

Evaü bhagavà ekàyanamaggaü gato'ti eko.

Kathaü bhagavà eko anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho'ti eko? 'Bodhi' vuccati catusu maggesu ¤àõaü - pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü dhammavicayasambojjhaïgo vãmaüsà vipassanà sammàdiññhi. Bhagavà tena bodhi¤àõena sabbe saïkhàrà aniccàti bujjhi. Sabbe saïkhàrà dukkhàti bujjhi. Sabbe dhammà anattàti bujjhi. Avijjàpaccayà saïkhàràti bujjhi - pe -
Jàtipaccayà jaràmaraõanti bujjhi. Avijjànirodhà saïkhàranirodhoti bujjhi. - Pe - jàtinirodho jaràmaraõanirodhoti bujjhi. Idaü dukkhanti bujjhi. Ayaü dukkhasamudayoti bujjhi. Ayaü dukkhanirodhoti bujjhi. Ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadàti bujjhi. Ime àsavàti bujjhi - pe - ayaü àsavanirodhagàminã pañipadàti bujjhi. Ime dhammà pari¤¤eyyàti bujjhi. Pahàtabbàti - bhàvetabbàti - sacchikàtabbàti bujjhi. Channaü phassàyatanànaü samudaya¤ca atthagama¤ca assàda¤ca àdãnava¤ca nissaraõa¤ca bujjhi. Pa¤cannaü upàdànakkhandhànaü samudaya¤ca atthagama¤ca assàda¤ca àdãnava¤ca nissaraõa¤ca bujjhi. Catunnaü mahàbhåtànaü samudaya¤ca atthagama¤ca assàda¤ca àdãnava¤ca nissaraõa¤ca bujjhi. Yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhammanti bujjhi. Athavà yaü ki¤ci [PTS Page 457] [\q 457/]      bujjhitabbaü anubujjhitabbaü pañibujjhitabbaü sambujjhitabbaü adhigantabbaü phassitabbaü sacchikàtabbaü, sabbaü taü tena bodhi¤àõena bujjhi, anubujjhi, pañibujjhi, sambujjhi, sammà bujjhi, adhigacchi, phassesi, sacchikàsi. Evaü bhagavà eko anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddhoti eko.

Ratimajjhagà: ti 'rati)nti nekkhammaratiü vivekaratiü upasamaratiü sambodhiratiü; ajjhagà - adhigacchi phassesi saccàkàsãti - ekova ratimajjhagà.

Tenàha thero sàriputto:

"Sadevakassa lokassa
Yathà dissati cakkhumà,
Sabbaü tamaü vinodetvà
Ekova ratimajjhagà"ti.

16 - 3
Taü buddhaü asitaü tàdiü
Akuhaü gaõimàgataü,
Bahunnamidha1 baddhànaü
Atthi pa¤hena àgamaü.

[A.] Satipaññhànasaüyutta - nàlandavagga.
1. Bahånamidha - sãmu. 11. Machasaü.

[BJT Page 646] [\x 646/]
Taü buddhaü asitaü tàdinti - ' buddho'ti yo so bhagavà sayambhå anàcariyako pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhi. Tattha ca sabba¤¤utaü pàpuõi1. Balesu ca vasãbhàvaü pàpuõi. ' Buddhoti' kenaññhena buddho? Bujjhità saccànãti buddho. Bodhetà pajàyàti buddho. Sabba¤¤utàya buddho. Sabbadassàvitàya buddho. Ana¤¤aneyyatàya buddho. Visavitàya buddho. Khãõàsavasaïkhàtena buddho. Nirupakkilesasaïkhàtena buddho. Ekantavãtaràgoti buddho. Ekantavãtadosoti buddho. Ekantavãtamohoti buddho. Ekantanikkilesoti buddho. Ekàyanamaggaü gatoti buddho. Eko anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddhoti buddho. Abuddhivihatattà [PTS Page 458] [\q 458/]      buddipañilàbhà2 buddho. 'Buddho'ti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü. Vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà målo saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikàpa¤¤atti yadidaü buddhoti - taü buddhaü.

Asitanti - dve nissayà: taõhànissayo ca diññhinissayo ca. Katamo taõhànissayo? Yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmàkataü odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü' ' idaü mama, etaü mama, ettakaü mama, ettàvatà mama, mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthuü hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññha¤ca janapado ca koso ca koññhàgàra¤ca - kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati, yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhànissayo.

Katamo diññhinissayo? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi; yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü 3 yàthàvatanti gàho, yàvatà dvàsaññhidiññhigatàni, ayaü diññhinissayo.

1Gha patto - syà. [PTS]. 2. Pañilàbhattà - sãmu [PTS] 3. Ayàthàvakasmiü - sãvu11 [PTS] Machasaü.

[BJT Page 648] [\x 648/]

Buddhassa bhagavato taõhànissayo pahãno; diññhinissayo pañinissaññho; taõhànissayassa pahãnattà diññhinissayassa pañinissaññhattà bhagavà cakkhuü asito, sotaü - ghànaü jivhaü kàyaü - manaü asito, råpe sadde gandhe rase phoññhabbe kulaü gaõaü àvàsaü làbhaü yasaü passaü sukhaü cãvaraü piõóapàtaü senàsanaü gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü kàmadhàtuü råpadhàtuü aråpadhàtuü [PTS Page 459] [\q 459/]      kàmabhavaü råpabhavaü aråpabhavaü sa¤¤àbhavaü asa¤¤àbhavaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavaü ekavokàrabhavaü catuvokàrabhavaü pa¤cavokàrabhavaü atãtaü anàgataü paccuppannaü diññhasutamutavi¤¤àtabbe dhamme asito anissito anallãno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharatã'ti - taü buddhaü asitaü.

Tàdinti - bhagavà pa¤cahàkàrehi tàdã: iññhàniññhe tàdã, cattàvãti tàdã, tiõõàvã'ti tàdã, muttàvãti tàdã, tanniddesà tàdã.

Kathaü bhagavà iññhàniññhe tàdã? Bhagavà làbhepi tàdã, alàbhepi tàdã, yasepi tàdã, ayasepi tàdã, pasaüsàyapi tàdã, nindàyapi tàdã, sukhepi tàdã dukkhepi tàdã, ekaü ce bàhaü1 gandhena limpeyyuü2, ekaü ce bàhaü1 vàsiyà taccheyyuü, amusmiü natthi ràgo, amusmiü natthi pañighaü. Anunayapañighavippahãno ugghàtinighàtivãtivatto anurodhavirodhaü samatikkanto; evaü bhagavà iññhàniññhe tàdã.

Kathaü bhagavà cattàvãti tàdã? Bhagavato ràgo catto vanto mutto pahãno pañinissaññho, doso moho kodho upanàho makkho paëàso issà macchariyaü màyà sàñheyyaü thambho sàrambho màno atimàno mado pamàdo sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe darathà sabbe pariëàhà sabbe santàpà sabbàkusalàbhisaïkhàrà cattà vantà muttà pahãnà pañinissaññhà, evaü bhagavà ' cattàvãti' tàdã.

Kathaü bhagavà tiõõàvãti tàdã? Bhagavà kàmoghaü tiõõo bhavoghaü tiõõo diññhoghaü tiõõo avijjoghaü tiõõo sabbaü saüsàrapathaü3 tiõõo uttiõõo nittiõõo atikkanto samatikkanto vãtivatto, so vutthavàso ciõõacaraõo gataddho gatadiso gatakoñiko3 pàlitabrahmacariyo uttamadiññhippatto bhàvitamaggo pahãnakileso pañividdhàkuppo sacchikatanirodho.

1. Ekacce - sãmu11. Machasaü. 2. Amukasmiü - sãmu 11. Machasaü [PTS]. 3. Gatakoñiyo - sãmu11 machasaü

[BJT Page 650] [\x 650/]
Dukkhaü tassa pari¤¤àtaü, samudayo pahãno, maggo bhàvito, nirodho sacchikato. Abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü, [PTS Page 460] [\q 460/]      pari¤¤eyyaü pari¤¤àtaü, pahàtabbaü pahãnaü, bhàvetabbaü bhàvitaü, sacchikàtabbaü sacchikataü. So ukkhittapaëigho saükiõõaparikho abbåëhesiko niraggalo ariyo pannaddhajo pannabhàro visa¤¤utto pa¤caïgavippahãno chaëaïgasamannàgato ekàrakkho caturapasseno1 panunnapaccekasacco samavayasaññhesano anàvilasaïkappo passaddhakàyasaïkhàro suvimuttacitto suvimuttapa¤¤o kevalã vusitavà uttamapuriso paramapuriso paramappattipatto. So nevàcinàti, na apacinàti2 apacinitvà ñhito. Neva pajahati, na upàdiyati, pajahitvà ñhito. Neva saüsibbati, na visineti3, visinetvà4 ñhito. Neva vidhåpeti, na sandhåpeti, vidhåpetvà ñhito. Asekheta5 sãlakkhandhena samannàgatattà ñhito, asekhena samàdhikkhandhena samannàgatattà ñhito, asekhena pa¤¤àkkhandhena samannàgatattà ñhito, asekhena vimuttikkhandhena samannàgatattà ñhito, asekhena vimutti¤àõadassanakkhandhena samannàgatattà ñhito. Saccaü sampañipàdiyitvà ñhito, ejaü samatikkamitvà ñhito, kilesaggiü pariyàdiyitvà ñhito, aparigamanatàya ñhito, kathaü6 samàdàya ñhito, muttapañisevanatàya ñhito, mettàya pàrisuddhiyà ñhito, karuõàya pàrisuddhiyà ñhito, accantapàrisuddhiyà ñhito, atammayatàya pàrisuddhiyà ñhito, vimuttattà ñhito, santusitattà7 ñhito, khandhapariyante ñhito, dhàtupariyante ñhito, àyatanapariyante ñhito, gatipariyante ñhito, upapattipariyante ñhito, pañisandhipariyante ñhito, bhavapariyante ñhito, saüsàrapariyante ñhito, vaññapariyante ñhito, antime bhave ñhito, antime samussaye ñhito. Antimadehadharo bhagavà.

1. "Tassà'yaü pacchimakoñi8
Carimo'yaü samussayo,
Jàtimaraõasaüsàro
Natthi tassa punabbhavo"ti.

Evaü bhagavà tiõõàvãti tàdã.

1. Caturàpasseno - sãmu [PTS] 2. Apacinati - machasaü. 3. Asineti - machasaü. Ussineti - sa, [PTS]. 4. Visibbetvà - sa 5. Asekkhena - sa [PTS] 8. Pacchimako - sãmu11 [PTS] Pacchiko bhavo - machasaü.

[BJT Page 652] [\x 652/]

Kathaü [PTS Page 461] [\q 461/]      bhagavà muttàvãti tàdã? Bhagavato ràgà cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü; dosà cittaü - mohà cittaü - kodhà - upanàhà - makkhà - paëàsà - issàya - macchariyà - màyàya - sàñheyyà - thambhà - sàrambhà - mànà - atimànà - madà - pamàdà - sabbakilesehi - sabbaduccaritehi - sabbadarathehi - sabbapariëàhehi - sabbasantàpehi - sabbàkusalàbhisaïkhàrehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Evaü bhagavà muttàvãti tàdã.

Kathaü bhagavà tanniddesà tàdã? Bhagavà sãle sati sãlavàti tanniddesà tàdã, saddhàya sati saddhoti tanniddesà tàdã. Viriye sati viriyavàti tanniddesà tàdã, satiyà sati satimàti tanniddesà tàdã, samàdhismiü sati samàhito'ti tanniddesà tàdã, pa¤¤àya sati pa¤¤avàti tanniddesà tàdã, vijjàya sati tevijjoti tanniddesà tàdã, abhi¤¤àya sati chaëabhi¤¤oti tanniddesà tàdã, dasabale sati dasabalo'ti tanniddesà tàdã. Evaü bhagavà tanniddesà tàdã'ti - taü buddhaü asitaü tàdiü.

Akuhaü gaõimàgatanti - ' akuho'ti tãõi kuhanavatthåni; paccayapañisedhanasaïkhàtaü1 kuhanavatthu, iriyàpathasaïkhàtaü kuhanavatthu, sàmantajappanasaïkhàtaü kuhanavatthu.

Katamaü paccayapañisedhanasaïkhàtaü1 kuhanavatthu: idha gahapatikà bhikkhuü nimantenti cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàreha. So pàpiccho icchàpakato attiko2 cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànaü bhiyyokamyataü upàdàya cãvaraü paccakkhàti, piõóapàtaü paccakkhàti, senàsanaü paccakkhàti, gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü paccakkhàti. So evamàha: ' kiü samaõassa mahagghena cãvarena? Etaü sàruppaü: yaü samaõo susànà và saïkàrakåñà và pàpaõikà và nantakàni uccinitvà saïghàñiü karitvà dhàreyya. Kiü samaõassa mahagghena piõóapàtena?Etaü sàruppaü: yaü samaõo u¤chàcariyàya piõóiyàlopena jãvikaü kappeyya. [PTS Page 462] [\q 462/]      kiü samaõassa mahagghena senàsanena? Etaü sàruppaü: yaü samaõo rukkhamåliko và assa abbhokàsiko và. Kiü samaõassa mahagghena gilànapaccayabhesajjaparikkhàrena? Etaü sàruppaü: yaü samaõo påtimuttena haritakãkhaõeóanaosadhaü kareyyà'ti. Tadupàdàya låkhaü cãvaraü dhàreti, låkhaü piõóapàtaü paribhu¤jati, låkhaü senàsanaü pañisevati, låkhaü gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü pañisevati. Tamenaü gahapatikà evaü jànanti:

1. Pañisevana- - sãmu 11 machasaü [PTS]. 2. Atittiko - sãmu11

[BJT Page 654] [\x 654/]

Ayaü samaõo appiccho santuññho pavicitto asaüsaññho àraddhaviriyo dhutavàdoti bhiyyo nimantenti cãvarapiõóapatasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrehi. So evamàha" tiõõaü sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati: saddhàya sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati. Deyyadhammassa sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati. Deyyadhammassa sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati. Dakkhiõeyyànaü sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati. Tumhàka¤cevàyaü saddhà atthi. Deyyadhammo ca saüvijjati. Aha¤ca pañiggàhako. Sace ahaü na pañiggahessàmi, evaü tumhe pu¤¤ena paribàhirà bhavissatha. Na mayhaü iminà attho. Api ca tumhàkaü yeva anukampàya pañigaõhàmã'ti". Tadupàdàya bahumpi cãvaraü pañigaõhàti, bahumpi piõóapàtaü pañigaõhàti, bahumpi senàsanaü pañigaõhàti, bahumpi gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü pañigaõhàti. Yà evaråpà bhàkuñità bhàkuñiyaü kuhanà kuhàyanà kuhitattaü; idaü paccayapañisedhana1 saïkhàtaü kuhanavatthu.

Katamaü iriyàpathasaïkhàtaü kuhanavatthu? Idhekacco pàpiccho icchàpakato sambhàvanàdhippàyo 'evaü maü jano sambhàvessatã'ti gamanaü saõñhapeti, ñhànaü saõñhapeti, nisajjaü saõñhapeti, sayanaü saõñhapeti, paõidhàya gacchati, paõidhàya tiññhati, paõidhàya nisãdati, paõidhàya seyyaü kappeti, samàhito viya gacchati, samàhito viya [PTS Page 463] [\q 463/]      tiññhati, samàhito viya nisãdati, samàhito viya seyyaü kappeti, àpàthakajjhàyãva hoti. Yà evaråpà iriyàpathassa aññhapanà2 ñhapanà saõñhapanà bhàkuñità bhàkuñiyaü kuhanà kuhàyanà kuhitattaü, idaü iriyàpathasaïkhàtaü kuhanavatthu.

Katamaü sàmantajappanasaïkhàtaü kuhanavatthu? Idhekacco pàpiccho icchàpakato sambhàvanàdhippàyo 'evaü maü jano sambhàvessatã'ti ariyadhammasannissitaü vàcaü bhàsati. Yo evaråpaü cãvaraü dhàreti, so samaõo mahesakkhoti bhaõati. Yo evaråpaü pattaü dhàreti, lohathàlakaü dhàreti, dhammakarakaü3 dhàreti, parissàvanaü dhàreti, ku¤cikaü dhàreti, upàhanaü dhàreti, kàyabandhanaü dhàreti, àyogaü dhàreti, so samaõo mahesakkhoti bhaõati. Yassa evaråpo upajjhàyo, so samaõo mahesakkhoti bhaõati. Yassa evaråpo àcariyo samànupajjhàyakà samànàcariyakà - mittà - sandiññhà - sambhattà - sahàyà, so samaõo mahesakkhoti bhaõati. Yo evaråpe vihàre vasati, so samaõo mahesakkhoti bhaõati. Yo evaråpe aóóhayoge vasati - pàsàde vasati - hammiye vasati - guhàya vasati - leõe vasati - kuñiyà vasati - kåñàgàre vasati - aññe4 vasati - màëe vasati - uddaõóe vasati - upaññhànasàlàya vasati - maõóape vasati - rukkhamåle vasati - so samaõo mahesakkhoti bhaõati.

1. Pañisevana - sãmu11 machasaü. [PTS]. 2. âñhapanà - sãmu11. Machasaü 3. Dhammakaraõaü - machasaü. 4. Aóeóa - sãmu11. Machasaü.

[BJT Page 656] [\x 656/]

Athavà kora¤jikakora¤jiko bhàkuñikabhàkuñiko kuhakakuhako lapakalapako mukhasambhàvito - ayaü samaõo imàsaü evaråpànaü santànaü vihàrasamàpattãnaü làbhã'ti tàdisaü gambhãraü gåëhaü nipuõaü pañicchannaü lokuttaraü su¤¤atàpañisa¤¤uttaü kathaü katheti. Yà evaråpà bhàkuñità bhàkuñiyaü kuhanà kuhàyanà kuhitattaü, idaü sàmantajappanasaïkhàtaü kuhanavatthu.

Buddhassa bhagavato imàni tãõi kuhanavatthåni pahãnàni samucchinnàni våpasantàni pañippassaddhàni abhabbuppattikàni ¤àõagginà [PTS Page 464] [\q 464/]      daóóhàni. Tasmà buddho akuhoti - akuhaü.

Gaõimàgatanti - ' gaõã'ti gaõã bhagavà; gaõàcariyoti gaõã, gaõassa satthàti gaõã; gaõaü pariharatãti gaõã, gaõaü ovadatãti gaõã, gaõaü anusàsatãti gaõã, visàrado gaõaü upasaükamatãti gaõã, gaõo'ssa sussåsati sotaü odahati a¤¤à cittaü upaññhapetãti gaõã, gaõaü akusalà vuññhàpetvà kusale patiññhàpetãti gaõã, bhikkhugaõassa gaõã, bhikkhunãgaõassa gaõã, upàsakagaõassa gaõã, upàsikàgaõassa gaõã, ràjagaõassa gaõã, khattiyagaõassa gaõã, bràhmaõagaõassa gaõã, vessagaõassa gaõã, suddagaõassa gaõã, devagaõassa gaõã, brahmagaõassa gaõã, saïghã, 1 gaõã, gaõàcariyo2. âgatanti3 àgataü upàgataü samupàgataü4 sampattaü5 saïkassanagaranti - akuhaü gaõimàgataü.

Bahunnamidha6 baddhànanti - ' bahunna'nti bahunnaü khattiyànaü bràhmaõànaü vessànaü suddànaü gahaññhànaü pabbajitànaü devànaü manussànaü; baddhànanti baddhànaü baddhacarànaü paricàrakànaü sissànanti - bahunnamidha baddhànaü.

Atthi pa¤hena àgamanti - pa¤hena atthikàmha àgatà7 pa¤haü pucchitukàmamha àgatà; pa¤haü sotukàmà àgatamhàti evampi atthi pa¤hena àgamaü. Athavà pa¤hatthikànaü pa¤haü pucchitukàmànaü pa¤haü sotukàmànaü àgamanaü abhikkamanaü upasaïkamanaü payirupàsanaü 8 atthãti evampi atthi pa¤hena (àgamaü). Athavà pa¤hàgamo tuyhaü atthi, tvampi pahå, tvamasi alamattho mayà pucchitaü kathetuü vissajjetuü; vahassetaü bhàranti evampi - atthi pa¤hena àgamaü.

Tenàha thero sàriputto:

" Taü [PTS Page 465] [\q 465/]      buddhaü asitaü tàdiü
Akuhaü gaõimàgataü,
Bahunnamidha6 baddhànaü
Atthi pa¤hena àgama"nti.

1. Saïghagaõassa gaõã - sãmu 11. 2. Gaõàcariyaü - sãmu11. 3. âgataü - sãmu11 àgato - [PTS]. 4. Upagataü samupagataü - machasaü. Upàgato samåpagato - [PTS] 5. Samupapannaü - machasaü. 6. Bahånamidha - machasaü - sãmu11 7. Atthiko àgatomhi - machasaü. 8. Payirupàsanà - syà.

[BJT Page 658] [\x 658/]

16 - 4
Bhikkhuno vijigucchato
Bhajato rittamàsanaü,
Rukkhamålaü susànaü và
Pabbatànaü guhàsu và.

Bhikkhuno vijigucchatoti - ' bhikkhuno'ti puthujjanakalyàõakassa và bhikkhuno, sekhassa và bhikkhuno; vijigucchatoti jàtiyà vijigucchato, jaràya - byàdhinà - maraõena - sokehi - paridevehi - dukkhehi - domanassehi - upàyàsehi vijigucchato, nerayikena dukkhena tiracchànayonikena dukkhena pettivisayikena dukkhena mànusakena dukkhena gabbhokkantimålakena dukkhena jàtassupanibandhakena dukkhena jàtassa paràdheyyakena dukkhena attupakkamena dukkhena paråpakkamena dukkhena dukkhadukkhena saïkhàradukkhena vipariõàmadukkhena cakkhurogena dukkhena sotarogena dukkhena ghànarogena dukkhena jivhàrogena dukkhena kàyarogena dukkhena sãsarogena dukkhena kaõõarogena dukkhena mukharogena dukkhena dantarogena dukkhena kàsena sàsena pinàsena óahena jarena kucchirogena mucchàya pakkhandikàya sålàya visåcikàya kuññhena gaõóena kilàsena sosena apamàrena dadduyà kaõóuyà kacchuyà rakhasàya vitacchikàya lohitena pittena madhumehena aüsàya piëakàya bhagandalena1 pittasamuññhànena àbàdhena semhasamuññhànena àbàdhena vàtasamuññhànena àbàdhena sannipàtikena àbàdhena utupariõàmajena àbàdhena visamaparihàrajena àbàdhena opakkamikena àbàdhena kammavipàkajena àbàdhena sãtena uõhena jighacchàya pipàsàya uccàrena passàvena [PTS Page 466] [\q 466/]      óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassena dukkhena - màtumaraõena dukkhena pitumaraõena dukkhena bhàtumaraõena - bhaginimaraõena - puttamaraõena - dhãtumaraõena - ¤àtimaraõena - bhogabyasanena - rogabyasanena - sãlabyasanena - diññhibyasanena dukkhena vijigucchato aññãyato haràyato jigucchatoti - bhikkhuno vijigucchato.

Bhajato rittamàsananti - ' àsanaü' vuccati yattha nisãdati, ma¤co pãñhaü bhisi taññikà cammakhaõeóà tiõasanthàro paõõasanthàro palàsasanthàro; taü àsaü asappàyaråpadassanena rittaü vivittaü pavivittaü; asappàyasaddasavaõena rittaü vivittaü pavivittaü; asappàyehi pa¤cahi kàmaguõehi rittaü vivittaü pavivittaü; taü pavivittaü àsanaü bhajato sambhajato sevato nisevato saüsevato pañisevatoti - bhajato rittamàsanaü.

Rukkhamålaü susànaü vàti - rukkhamålaü yeva rukkhamålaü; susànaü yeva 'susàna'nti - rukkhamålaü susànaü và.

1. Bhagandalàya - syà.

[BJT Page 660] [\x 660/]

Pabbatànaü guhàsu vàti - pabbatà yeva pabbatà; kandarà yeva kandarà; giriguhà yeva giriguhà; pabbatantarikàyo vuccanti pabbatapabbhàràti pabbatànaü guhàsu và.

Tenàha thero sàriputto:

" Bhikkhuno vijigucchato
Bhajato rittamàsanaü,
Rukkhamålaü susànaü và
Pabbatànaü guhàsu và"ti.

16 - 5

Uccàvacesu sayanesu guvanto1 tattha bheravà.
Yehi bhikkhu na vedheyya nigghose sayanàsane.

Uccàvacesu [PTS Page 467] [\q 467/]      sayanesåti - ' uccàvaceså'ti uccàvacesu hãnappaõãtesu chekapàpakesu; ' sayanaü' vuccati vihàro aóóayogo pàsàdo hammiyaü guhàti - uccàvacesu sayanesu.

Kuvanto tattha bheravàti - ' kuvanto'ti kuvanto kujanto nadanto saddaü karonto; athavà kãvantoti kati kittakà kãvatakà kãvabahukà te bheravàti? Sãhà byagghà dãpã acchà taracchà kokà mahisà hatthã ahã vicchikà satapadã corà và assu mànavà và katakammà và akatakammà vàti - kuvanto tattha bheravà.

Yehi bhikkhu na vedheyyàti - 'yehã'ti yehi bheravehi; bherave passitvà và suõitvà và na vedheyya nappavedheyya na sampavedheyya na uttaseyya na parittaseyya na bhàyeyya na santàsaü àpajjeyya, abhãru assa acchambhã anutràsã apalàyã pahãnabhayabheravo vigatalomahaüso vihareyyàti - yehi bhikkhu na vedheyya.

Nigghose sayanàsaneti - appasadde appanigghose vijanavàte manussaràhaseyyake pañisallànasàruppe senàsaneti - nigghose sayanàsane.

Tenàha thero sàriputto:

"Uccàvacesu sayanesu
Kuvanto tattha bheravà,
Yehi bhikkhu na vedheyya
Nigghose sayanàsane"ti.

1. Gãvanto - syà. [PTS] Kãvanto - sãmu 11 kãvanto - så. Pu.

[BJT Page 662] [\x 662/]

16 - 6

Kati parissayà loke
Gacchato agataü disaü,
Ye bhikkhu abhisambhave
Pantamhi sayanàsane.

Kati parissayà loketi - 'katã'ti katã kittakà kãvatakà kivabahukà te parissayàti dve parissayà: pàkañaparissayà ca, pañicchannaparissayà ca.

Katame pàkañaparissayà? Sãhà byagghà dãpã acchà taracchà kokà mahisà hatthã ahã vicchikà satapadã corà và assu mànavà và katakammà và akatakammà [PTS Page 468] [\q 468/]      và, cakkhurogo sotarogo ghanarogo jivhàrogo kàyarogo sãsarogo kaõõarogo mukharogo dantarogo kàso sàso pinàso óaho jaro kucchirogo mucchà pakkhandikà sålaü visåcikà kuññhaü gaõóo kilàso soso apamàro daddu kaõóu kacchu rakhasà vitacchikà lohitapittaü1 madhumeho aüsà piëakà bhagandalà pittasamuññhànà àbàdhà semhasamuññhànena àbàdhà vàtasamuññhànena àbàdhà sannipatikena àbàdhà utupariõàmajena àbàdhà visamaparihàrajena àbàdhà opakkamikena àbàdhà kammàvipàkajena àbàdhà sãtena uõhena jighacchàya pipàsàya uccàrena passàvena óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassà. Ime vuccanti pàkañaparissayà.

Katame pañicchannaparissayà? Kàyaduccaritaü vacãduccaritaü manoduccaritaü kàmachandanãvaraõaü byàpàdanãvaraõaü thãnamiddhanãvaraõaü uddhaccakukkuccanãvaraõaü vicikicchànãvaraõaü, ràgo doso moho kodho upanàho makkho paëàso issà macchariyaü màyà sàñheyyaü thambho sàrambho màno atimàno mado pamàdo, sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe darathà sabbe pariëàhà sabbe santàpà sabbàkusalàbhisaïkhàrà. Ime vuccanti pañicchannaparissayà.

Parissayàti - kenaññhena parissayà? Parisahantãti parissayà, parihànàya saüvattantãti parissayà, tatràsayàti parissayà. Kathaü parisahantãti parissayà? Te parissayà taü puggalaü sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyàdiyanti maddanti. Evaü parisahantãti parissayà. Kathaü parihànàya saüvattantãti parissayà? Te parissayà kusalànaü dhammànaü antaràyàya parihànàya saüvattanti. Katamesaü kusalànaü dhammànaü? Sammàpañipadàya anulomapañipadàya appaccanãkapañipadàya anvatthapañipadàya dhammànudhammapañipadàya sãlesu paripårakàritàya indriyesu guttadvàratàya bhojanesu matta¤¤utàya jàgariyànuyogassa [PTS Page 469] [\q 469/]      satisampaja¤¤assa, catunnaü satipaññhànànaü bhàvanànuyogassa, catunnaü sammappadhànànaü - catunnaü iddhipàdànaü - pa¤cannaü indriyànaü - pa¤cannaü balànaü - sattannaü bojjhaïgànaü - ariyassa aññhaïgikassa maggassa bhàvanànuyogassa. Imesaü kusalànaü dhammànaü antaràyàya parihànàya saüvattanti. Evaü parihànàya saüvattantãti parissayà

1. Lohitaü pittaü - syà.
[BJT Page 664] [\x 664/]
Kathaü tatràsayàti parissayà? Tatthete pàpakà akusalà dhammà uppajjanti attabhàvasannissayà yathà bile bilàsayà pàõà sayanti, dake dakàsayà pàõà sayanti, vane vanàsayà pàõà sayanti, rukkhe rukkhàsayà pàõà sayanti, evamevaü tatthete pàpakà akusalà dhammà uppajjanti attabhàvasannissayàti. Evampi tatràsayàti parissayà.

Vuttaü hetaü bhagavatà:

"Sàntevàsiko bhikkhave bhikkhu sàcariyako dukkhaü na phàsu1 viharati. Katha¤ca bhikkhave bhikkhu sàntevàsiko sàcariyako dukkhaü na phàsu1 viharati?

Idha bhikkhave bhikkhuno cakkhunà råpaü disvà uppajjanti pàpakà akusalà dhammà sarasaükappà sa¤¤ojaniyà, tyàssa anto vasanti, anvàssa vasanti2 pàpakà akusalà dhammàti, tasmà sàntevàsikoti vuccati. Te naü samudàcaranti, samudàcaranti naü pàpakà akusalà dhammàti tasmà sàcariyakoti vuccati. Puna ca paraü bhikkhave bhikkhuno sotena saddaü sutvà - ghànena gandhaü ghàyitvà - jivhàya rasaü sàyitvà - kàyena phoññhabbaü phusitvà - manasà dhammaü vi¤¤àya uppajjanti pàpakà akusalà dhammà sarasaükappà sa¤¤ojaniyà tyàssa anto vasanti anvàssa vasanti2 pàpakà akusalà dhammàti, tasmà sàntevàsikoti vuccati. Te naü samudàcaranti, samudàcaranti naü pàpakà akusalà dhammàti tasmà sàcariyakoti vuccati. Puna caparaü bhikkhave, bhikkhuno sotena saddaü sutvà - ghànena gandhaü ghàyitvà - jivhàya - rasaü sàyitvà - kàyena phoññhabbaü phusitvà - manasà dhammaü vi¤¤àya uppajjanti pàpakà akusalà dhammà sarasaïkappà sa¤¤ojaniyà, tyàssa anto vasanti, anvàssa vasanti pàpakà akusalà dhammà'ti tasmà sàntevàsikoti vuccati. Te naü samudàcaranti, samudàcaranti naü pàpakà akusalà dhammà'ti tasmà sàcariyakoti vuccati. Evaü kho bhikkhave bhikkhu sàntevàsiko sàcariyako dukkhaü na phàsu1 viharatã"ti[a] evampi tatràsayàti parissayà.

Vuttaü hetaü bhagavatà:

"Tayo'me bhikkhave antarà malà antarà [PTS Page 470] [\q 470/]      amittà antarà sapattà antarà vadhakà antarà paccatthikà. Katame tayo? Lobho bhikkhave antarà malaü3 antarà amitto antarà sapatto antarà vadhako antarà paccatthiko. Doso bhikkhave moho bhikkhave antaràmalaü antaràmitto antaràsapatto antaràvadhako antaràpaccatthiko. Ime kho bhikkhave, tayo antarà malà antarà muttà antarà sapattà antarà vadhakà antarà paccatthikàti. "[B]

1. Anatthajanano lobho lobho cittappakopano,
Bhayamantarato jàtaü taü jano nàvabujjhati.

1. Phàsuü - saü 2. Anvàssavanti - sãmu11. Machasaü. Antassa vasanti - saü 3. Malo - syà.
[A.] Saüyuttanikàya - navapuràõavagga. [B.] Itivuttaka - 3. 4. 9. Malasutta.

[BJT Page 666] [\x 666/]

2. Luddho atthaü na jànàti luddho dhammaü na passati,
Andhantamaü tadà hoti yaü lobho sahate naraü.

3. Anatthajanano doso doso cittappakopano,
Bhayamantarato jàtaü taü jano nàvabujjhati.

4. Kuddho atthaü na jànàti kuddho dhammaü na passati,
Andhantamaü tadà hoti yaü kodho sahate naraü.

5. Anatthajanano moho moho cittappakopano,
Bhayamantarato jàtaü taü jano nàvabujjhati.

6. Måëho atthaü na jànàti måëho dhammaü na passati, andhantamaü tadà hoti yaü moho sahate nara"nti[a.]

Evampi tatràsayàti parissayà. Vuttaü hetaü bhagavatà:
" Tayo kho'me mahàràja, purisassa dhammà ajjhattaü uppajjamànà uppajjanti ahitàya dukkhàya aphàsuvihàràya. Katame tayo: lobho ko mahàràja, purisassa dhammo ajjhattaü uppajjamàno uppajjati ahitàya dukkhàya aphàsuvihàràya, doso kho mahàràja - moho kho mahàràja, purisassa dhammo ajjhattaü uppajjamàno uppajjati ahitàya dukkhàya [PTS Page 471] [\q 471/]      aphàsuvihàràya. Ime kho mahàràja, tayo purisassa dhammà ajjhattaü uppajjamànà uppajjanti ahitàya dukkhàya aphàsuvihàràya. [B]

7. "Lobho doso ca moho ca purisaü pàpacetasaü,
Hiüsanti attasambhåtà tacasàraü 'va samphala"nti[b]

Evampi tatràsayàti parissayà.

Vuttaü hetaü bhagavatà:
8. "Ràgo ca doso ca itonidànà
Aratã ratã lomahaüsà itojà,
Ito samuññhàya manovitakkà
Kumàrakà dhaïkamivossajantã"ti [c.]

Evampi tatràsayàti parissayà. Loketi manussaloke - devaloke - khandhaloke - àyatanaloke'ti kati parissayà loke?

1. Doso - sãmu11. 2. Lomahaüso itojàto - syà.
[A.] Itivuttaka - 3. 4. 9 Malasutta. [B.] Kosalasaüyutta. [C.] Suttanipàta - såcilomasutta.
[BJT Page 668] [\x 668/]

Gacchato agataü disanti - 'agatà disà' vuccati amataü nibbànaü , "yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü? Agatapubbà sà disà, na sà disà gatapubbà iminà dãghena addhunà.

9. " Samatittikaü anavasesakaü1
Telapattaü yathà parihareyya,
Evaü sacittamanurakkhe
Patthayàno disaü agatapubba"nti. [A]

Agatapubbaü disaü vajato gacchato abhikkamatoti gacchato agataü disaü.

Ye bhikkhu abhisambhaveti - ' ye'ti ye parissaye abhisambhaveyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyàdiyeyya maddeyyàti - ye bhikkhu abhisambhave.

Pantamhi sayanàsaneti - ante pante pariyante selante và vanante và nadante và udakante và yattha na kasãyati na vapãyati, vanantaü2 atikkamitvà manussànaü anupacàre senàsaneti - pantamhi sayanàsane.

Tenàha thero sàriputto:

"Kati [PTS Page 472] [\q 472/]      parissayà loke gacchato agataü disaü,
Ye bhikkhu abhisambhave pantamhi sayanàsane"ti.

16 - 7
Kyàssa byappathayo assu kyàssassu idha gocarà,
Kàni sãlabbatàna'ssu pahitattassa bhikkhuno.

Kyàssa byappathayo assåti - kãdisena byappathena samannàgato assa, kiüsaõñhitena kiüpakàrena kiüpañibhàgenàti vacãpàrisuddhiü pucchati; katamà vacãpàrisuddhi? Idha bhikkhu musàvàdaü pahàya musàvàdà pañivirato hoti: saccavàdã saccasandho theto paccayiko avisaüvàdako lokassa; pisunaü vàcaü pahàya pisunàya vàcàya pañivirato hoti: ito sutvà na amutra akkhàtà imesaü bhedàya; amutra và sutvà na imesaü akkhàtà amåsaü bhedàya. Iti bhinnànaü và sandhàtà sahitànaü và anuppadàtà samaggàràmo samaggarato samagganandã samaggakaraõiü vàcaü bhàsità hoti. Pharusaü vàcaü pahàya pharusàya vàcàya pañivirato hoti: yà sà vàcà nelà kaõõasukhà pemanãyà hadayaïgamà porã bahujanakantà bahujanamanàpà, tathàråpiü vàcaü bhàsità hoti. Samphappalàpaü pahàya samphappalàpà pañivirato hoti.

1. Janattaü - sãmu 11. 1. Anavasesaü - machasaü. Syà. Sãmu11.
[A.] Jàtaka - ekakanipàta, telapattajàtaka.

[BJT Page 670] [\x 670/]

Kàlavàdã bhåtavàdã atthavàdã dhammavàdã vinayavàdã nidhànavatiü vàcaü bhàsità hoti kàlena sàpadesaü pariyantavatiü atthasaühitaü. Catuhã vacãsucaritehi samannàgato catudosàpagataü vàcaü bhàsati. Battiüsàya tiracchànakathàya àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdikatena cetasà viharati. Dasa kathàvatthåni katheti. Seyyathãdaü: appicchakathaü santuññhikathaü pavivekakathaü asaüsaggakathaü viriyàrambhakathaü sãlakathaü samàdhikathaü pa¤¤àkathaü vimuttikathaü vimutti¤àõadassanakathaü, satipaññhànakathaü sammappadhànakathaü iddhipàdakathaü indriyakathaü balakathaü bojjhaïgakathaü maggakathaü phalakathaü nibbànakathaü [PTS Page 473] [\q 473/]      katheti. Vàcàya yato yatto pañiyatto gutto gopito rakkhito saüvuto. Ayaü vacãpàrisuddhi. Edisàya1 vacãpàrisuddhiyà samannàgato assàti - kyàssa byappathayo assu.

Kyàssassu idha gocaràti - kãdisena gocarena samannàgato assa, kiüsaõñhitena kiüpakàrena kiüpañibhàgenàti gocaraü pucchati. Atthi gocaro, atthi agocaro:

Katamo agocaro? Idhekacco vesiyagocaro và hoti, vidhavàgocaro và hoti, thullakumàrãgocaro và hoti, paõóakagocaro và hoti, bhikkhunãgocaro và hoti, pànàgàragocaro và hoti. Saüsaññho viharati ràjåhi rajamahàmattehi titthiyehi titthiyasàvakehi ananulomikena saüsaggena. Yàni và pana tàni kulàni assaddhàni appasannàni anopànabhåtàni akkosakaparibhàsakàni anatthakàmàni ahitakàmàni aphàsukàmàni ayogakkhemakàmàni bhikkhånaü bhikkhunãnaü upàsakànaü upàsikànaü, tathàråpàni kulàni sevati bhajati payirupàsati. Ayaü vuccati agocaro.

Athavà antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno asaüvuto gacchati: hatthiü olokento assaü olokento rathaü olokento pattiü olokento itthiyo olokento purise olokento kumàrikàyo olokento kumàrake olokento antaràpaõaü olokento gharamukhàni olokento uddhaü olokento2 adho olokento disàvidisaü pekkhamàno3 gacchati. Ayampi vuccati agocaro. [A]

1. Kãdisàya - sãmu11. 2. Ullokento - sãmu11. Vipekkhamàno - sãmu11.
[A.] Jhànavibhaïga.

[BJT Page 672] [\x 672/]

Atha và cakkhunà råpaü disvà nimittaggàhã hoti anubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü
- Pe -
Manindriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü; tassa asaüvaràya pañipajjati. Na rakkhati manindriyaü, manindriyaü asaüvaraü àpajjati. Ayampi vuccati agocaro.

Yathà và paneke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te evaråpaü visåkadassanaü anuyuttà viharanti. Seyyathãdaü9 naccaü gãtaü vàditaü pekkhaü akkhànaü pàõissaraü vetàëaü kumbhathånaü sobhanagaraü1 caõóàlaü [PTS Page 474] [\q 474/]      vaüsaü dhovanaü hatthiyuddhaü assayuddhaü mahisayuddhaü usabhayuddhaü goyuddhaü ajayuddhaü meõóayuddhaü kukkuñayuddhaü vaññayuddhaü daõóayuddhaü muññhiyuddhaü nibbuddhaü uyyodhikaü balaggaü senàbyåhaü aõãkadassanaü iti và. Iti evaråpaü visåkadassanaü anuyutto hoti. Ayampi vuccati agocaro. Pa¤capi kàmaguõà agocarà.

Vuttaü hetaü bhagavatà:

"Mà bhikkhave agocare caratha paravisaye. Agocare bhikkhave carataü paravisaye lacchati màro otàraü, lacchati màro àrammaõaü ko ca bhikkhave bhikkhuno agocaro paravisayo? Yadidaü pa¤ca kàmaguõà. Katame pa¤ca? Cakkhuvi¤¤eyyà råpà iññhà kantà manàpà piyaråpà kàmåpasaühità rajanãyà; sotavi¤¤eyyà saddà - ghànavi¤¤eyyà gandhà - jivhàvi¤¤eyyà rasà - kàyavi¤¤eyyà phoññhabbà iññhà kantà manàpà piyaråpà kàmåpasaühità rajanãyà. Ayaü vuccati bhikkhave bhikkhuno agocaro paravisayo" [a] ayampi vuccati agocaro.

Katamo agocaro? Idhekacco vesiyagocaro và hoti, vidhavàgocaro và hoti, thullakumàrãgocaro và hoti, paõóakagocaro và hoti, bhikkhunãgocaro và hoti, pànàgàragocaro và hoti. Saüsaññho viharati ràjåhi ràjamahàmattehi titthiyehi titthiyasàvakehi ananulomikena saüsaggena. Yàni và pana tàni kulàni saddhàni pasannàni opànabhåtàni kàsàvapajjotàni isivàtapañivàtàni atthakàmàti hitakàmàni phàsukàmàni yogakkhemakàmàni bhikkhånaü bhikkhånãnaü upàsakànaü upàsikànaü, tathàråpàni kulàni sevati bhajati payirupàsati. Ayaü vuccati agocaro.

1. Sobhanàkaraõaü - sãmu11. Sobhanakaü - sãmu11. Sobhanagarakaü - [PTS]. 2. Idha bhikkhu - sãmu11
[A.] Satipaññhànasaüyutta - ambapàlãvagga. [B.] Jhànavibhaïga

[BJT Page 674] [\x 674/]

Atha và bhikkhu antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno saüvuto gacchati: na hatthiü olokento na assaü olokento na rathaü olokento na pattiü olokento itthiyo olokento purise olokento kumàrikàyo olokento kumàrake olokento antaràpaõaü olokento gharamukhàni olokento uddhaü olokento adho olokento disàvidisaü vipekkhamàno gacchati, ayampi vuccati gocaro. Athavà bhikkhu cakkhunà råpaü [PTS Page 475] [\q 475/]      disvà na nimittaggàhã hoti nànuvya¤janaggàhã, yatvàdikaraõametaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati, rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye saüvaraü àpajjati. Sotena saddaü sutvà - ghànena gandhaü ghàyitvà - jivhàya rasaü sàyitvà - kàyena phoññhabbaü phusitvà - manasà dhammaü vi¤¤àya na nimittaggàhã hoti nànuvya¤janaggàhã, yatvàdhikaraõametaü manindriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati. Rakkhati manindriyaü, manindriye saüvaraü àpajjati; ayampi vuccati gocaro. Yathà và paneke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te evaråpaü visåkadassanaü anuyuttà viharanti. Seyyathãdaü9 naccaü gãtaü vàditaü pekkhaü akkhànaü pàõissaraü vetàëaü kumbhathånaü sobhanagaraü1 caõóàlaü vaüsaü dhovanaü hatthiyuddhaü assayuddhaü mahisayuddhaü usabhayuddhaü goyuddhaü ajayuddhaü meõóayuddhaü kukkuñayuddhaü vaññayuddhaü daõóayuddhaü muññhiyuddhaü nibbuddhaü uyyodhikaü balaggaü senàbyåhaü aõãkadassanaü iti và. Iti evaråpaü visåkadassanaü anuyutto hoti. Ayampi vuccati agocaro. Cattàropi satipaññhànà gocaro.

Vuttaü hetaü bhagavatà:
"Gocare bhikkhave caratha sake pettike visaye. Gocare bhikkhave carataü sake pettike visaye na lacchati màro otàraü, na lacchati màro àrammaõaü. Ko ca bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo: yadidaü cattàro satipaññhànà. Katame cattàro: idha bhikkhave bhikkhu kàye kàyànupassã viharati, vedanàsu vedanànupassã viharati àtàpã sampajàno satimà vineyya loke abhijjhà domanassaü. Citte cittànupassã viharati àtàpã sampajàno satimà vineyya loke abhijjhàdomanassaü. Dhammesu dhammànupassã viharati àtàpã sampajàno satimà vineyya loke abhijjhà domanassaü. Ayaü vuccati bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo. Ayampi vuccati gocaro. Edisena gocarena samannàgato assàti - kyàssassu idha gocarà.

Kàni sãlabbatànassåti - kãdisena sãlabbatena samannàgato assa, kiüsaõñhitena kiüpakàrena kiüpañibhagenàti sãlabbatapàrisuddhiü pucchati; katamà sãlabbatapàrisuddhi: atthi sãla¤ceva vata¤ca, atthi vataü na sãlaü. Katamaü sãla¤ceva vata¤ca? Idha bhikkhu sãlavà hoti pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati àcàragocarasampanno aõumattesu vajjesu bhayadassàvã samàdàya sikkhati sikkhàpadesu, yo tattha sa¤¤amo saüvaro anatikkamo, idaü sãlaü. Yaü samàdànaü, taü vataü. [PTS Page 476] [\q 476/]      saüvaraññhena sãlaü, samàdànaññhena vataü. Idaü vuccati sãlaü ceva vataü ca. Katamaü vataü na sãlaü? Aññhadhutaïgàni: àra¤¤ikaïgaü piõóapàtikaïgaü paüsukålikaïgaü tecãvarikaïgaü sapadànacàrikaïgaü khalupacchàbhattikaïgaü nesajjikaïgaü yathàsanthatikaïgaü, idaü vuccati vataü na sãlaü. Viriyasamàdànampi vuccati vataü na sãlaü. " Kàmaü taco ca nahàru ca aññhi ca avasissatu sarãre upasussatu sarãre maüsalohitaü, yaü taü purisathàmena purisabalena purisaviriyena purisaparakkamena pattabbaü, na taü apàpuõitvà viriyassa santhànaü bhavissatã"ti cittaü paggaõhàti padahati. Evaråpaü viriyasamàdànaü vuccati vataü na sãlaü.

[A.] Satipaññhànasaüyutta - ambapàlivagga.

[BJT Page 676] [\x 676/]
1. " Nàsissaü na pivissàmi vihàrato na nikkhame,
Napi passaü nipàtessaü1 taõhàsalle anåhate"ti[a]

Cittaü paggaõhàti padahati, evaråpampi viriyasamàdànaü vuccati vataü na sãlaü. " Na tàvàhaü imaü pallaïkaü bhindissàmi, yàva me na anupàdàya àsavehi cittaü vimuccissatã"ti cittaü paggaõhàti padahati. Evaråpaü viriyasamàdànaü vuccati vataü na sãlaü. 'Na tàvàhaü imamhà àsanà vuññhahissàmi, caïkamà orohissàmi, vihàrà nikkhamissàmi, aóóhayogà nikkhamissàmi, pàsàdà nikkhamissàmi, hammiyà nikkhamissàmi, guhàya nikkhamissàmi, leõà nikkhamissàmi, kuñiyà nikkhamissàmi, kåñàgàrà nikkhamissàmi, aññà2 nikkhamissàmi, màëà nikkhamissàmi, uddaõóà3 nikkhamissàmi, upaññhànasàlàya nikkhamissàmi, maõóapà nikkhamissàmi, rukkhamålà nikkhamissàmi yàva me na anupàdàya àsavehi cittaü vimuccissatã'ti cittaü paggaõhàti padahati. Evaråpaü viriyasamàdànaü vuccati vataü na sãlaü. 'Imasmiü yeva pubbaõhasamayaü ariyadhammaü àharissàmi samàharissàmi adhigacchissàmi [PTS Page 477] [\q 477/]      phassayissàmi sacchikarissàmã'ti cittaü paggaõhàti padahati. Evaråpaü viriyasamàdànaü vuccati vataü na sãlaü, imasmi¤¤eva majjhantikasamayaü - sàyanhasamayaü - purebhattaü pacchàbhattaü - purimaü yàmaü - - pacchimaü yàmaü - kàle - juõhe vasse - hemante - gimhe - purime vayokhandhe - majjhime vayokhandhe - pacchime vayokhandhe ariyadhammaü àharissàmi samàharissàmi adhigacchissàmi sacchikarissàmi phassayissàmãti cittaü paggaõhàti padahati. Evaråpampi viriyasamàdànaü vuccati vataü na sãlaü.

Ayaü sãlabbatapàrisuddhi; edisàya2 sãlabbatapàrisuddhiyà samannàgato assàti - kàni sãlabbatànassu.

Pahitattassa bhikkhunoti - ' pahitattassà'ti àraddhaviriyassa; thàmavato 3 daëhaparakkamassa anikkhittachandassa anikkhittadhurassa kusalesu dhammesu; athavà pesitattassa, yassatthàya pesito attatthe ca ¤àye ca lakkhaõe ca kàraõe ca ñhànàñhàne ca sabbe saïkhàrà aniccàti pesitattassa; sabbe saïkhàrà dukkhàti pesitattassa; sabbe dhammà anattàti pesitattassa; avijjàpaccayà saïkhàràti pesitattassa; - pe -
Jàtipaccayà jaràmaraõanti pesitattassa; avijjànirodhà saïkhàranirodhoti pesitattassa - pe -
Jàtinirodhà jaràmaraõanirodhoti pesitattassa; idaü dukkhanti pesitattassa - pe
Ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadàti pesitattassa; ime àsavàti pesitattassa - pe -
Ayaü àsavanirodhagàminã pañipadàti pesitattassa; ime dhammà abhi¤¤eyyàti pesitattassa - pe - ime dhammà sacchikàtabbàti pesitattassa; channaü phassàyatanànaü samudaya¤ca atthaïgama¤ca assàda¤ca àdãnava¤ca nissaraõa¤ca pesitattassa;

1. Nikkhamiü - syà. [PTS] .
Paccayattheragàthà - 3. 1. 2 Muditattheragàthà - 4. 1. 12
2. Kãdisàya - sãmu 1 machasaü. 3. Thàmagata - sãmu 11.

[BJT Page 678] [\x 678/]

Pa¤cannaü upàdànakkhandhànaü - catuõõaü mahàbhåtànaü samudaya¤ca atthaïgama¤ca assàda¤ca àdãnava¤ca nissaraõa¤ca pesitattassa; yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhammanti [PTS Page 478] [\q 478/]      pesitattassa. Bhikkhunoti puthujjanakalyàõakassa và bhikkhuno sekhassa và bhikkhunoti - pahitattassa bhikkhuno.

Tenàha thero sàriputto:

"Kyàssa byappathayo assu kyàssassu idha gocarà,
Kàni sãlabbatànassu pahitattassa bhikkhuno"ti.

16 - 8

Kaü so sikkhaü samàdàya ekodi1 nipako sato,
Kammàro rajatasseva niddhame malamattano.

Kaü so sikkhaü samàdàyàti - kaü so sikkhaü àdàya samàdàya àdãyitvà samàdiyitvà gaõhitvà paràmasitvà abhinivisitvàti - kaü so sikkhaü samàdàya.

Ekodi1 nipako satoti - 'ekodã'ti ekaggacitto avikkhittacitto avisàhañamànaso, samatho samàdhindriyaü samàdhibalaü - pe -
Sammàsamàdhi; nipakoti nipako paõóito pa¤¤avà buddhimà ¤àõã vibhàvã medhàvã; satoti catuhi kàraõehi sato: kàye kàyànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; vedanàsu - citte - dhammesu dhammànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; se vuccati satoti - sato.

Kaü so sikkhaü samàdàyàti - adhisãlasikkhaü pucchati, nipakoti adhipa¤¤àsikkhaü pucchati, satoti pàrisuddhiü pucchatãti - kaü so sikkhaü samàdàya ekodi nipako sato.

Kammàro rajatasseva niddhame malamattanoti - 'kammàro: vuccati suvaõõakàro; ' rajataü' vuccati jàtaråpaü. Yathà suvaõõakàro jàtaråpassa oëàrikampi malaü dhamati saüdhamati niddhamati; majjhimakampi malaü dhamati saüdhamati niddhamati; sukhumakampi malaü dhamati saüdhamati niddhamati; evamevaü bhikkhu attano oëàrikepi kilese dhamati saüdhamati niddhamati; evamevaü bhikkhu attano oëàrikepi kilese dhamati saüdhamati niddhamati pajahati vinodeti byantãkaroti anabhàvaü gameti.

1. Ekodi - sãmu. 11
[BJT Page 680] [\x 680/]

Majjhimakepi kilese - sukhumakepi kilese dhamati saüdhamati [PTS Page 479] [\q 479/]      niddhamati pajahati vinodeti byantãkaroti anabhàvaü gameti. Atha và bhikkhu attano ràgamalaü dosamalaü mohamalaü mànamalaü diññhimalaü kilesamalaü duccaritamalaü andhakaraõaü acakkhukaraõaü a¤¤àõakaraõaü pa¤¤ànirodhikaü vighàtapakkhikaü anibbànasaüvattanikaü dhamati saüdhamati niddhamati pajahati vinodeti byantãkaroti anabhàvaü gameti; atha và sammàdiññhiyà micchàdiññhiü dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantãkaroti anabhàvaü gameti; sammàsaïkappena micchàsaïkappaü - sammàvàcàya micchàvàcaü - sammàkammantena micchàkammantaü - sammààjãvena micchààjãvaü - sammàvàyàmena micchàvàyàmaü - sammàsatiyà micchàsatiü - sammàsamàdhinà micchàsamàdhiü - sammà¤àõena micchà¤àõaü - sammàvimuttiyà micchàvimuttiü dhamati saüdhamati niddhamati pajahati vinodeti byantãkaroti anabhàvaü gameti. Athavà ariyena aññhaïgikena maggena sabbe kilese sabbe duccarite sabbe darathe sabbe pariëàhe sabbe santàpe sabbàkusalàbhisaïkhàre dhamati saüdhamati niddhamati pajahati vinodeti byantãkaroti anabhàvaü gametãti - kammàro rajatasseva niddhame malamattano.

Tenàha thero sàriputto:

" Kaü so sikkhaü samàdàya ekodi nipako sato,
Kammàro rajatasseva niddhame malamattano"ti.

16 - 9

Vijigucchamànassa yadidaü phàsu
(Sàriputtàti bhagavà)
Rittàsanaü sayanaü sevato ve,
Sambodhikàmassa yathànudhammaü
Taü te pavakkhàmi yathà pajànaü.

Vijigucchamànassa yadidaü phàsåti - 'vijigucchamànassà'ti jàtiyà vijigucchamànassa, jaràya - byàdhinà - maraõena - sokehi - paridevehi - [PTS Page 480] [\q 480/]      dukkhehi - domanassehi - upàyàsehi - pe -
Diññhibyasanena dukkhena vijigucchamànassa aññãyamànassa haràyamànassàti - vijigucchamànassa; yadidaü phàsåti yaü phàsu phàsuvihàraü taü kathayissàmi; katamo phàsuvihàro? Sammàpañipadà anulomapañipadà apaccanãkapañipadà anvatthapañipadà dhammànudhammapañipadà sãlesu paripårakàrità indriyesu guttadvàratà bhojanesu matta¤¤utà jàgariyànuyogo satisampaja¤¤aü cattàro satipaññhànà cattàro sammappadhànà cattàro iddhipàdà pa¤cindriyàni pa¤ca balàni satta bojjhaïgà ariyo aññhaïgiko maggo nibbàna¤ca nibbànagàminã ca pañipadà; ayaü phàsuvihàroti - vijigucchamànassa yadidaü phàsu.
[BJT Page 682] [\x 682/]

Sàriputtàti - bhagavà taü theraü nàmenàlapati; bhagavàti gàravàdhivacanaü; apica, bhaggaràgoti bhagavà; bhaggadosoti bhagavà; bhaggamohoti bhagavà; bhaggamànoti bhagavà; bhaggadiññhãti bhagavà; bhaggakaõñakoti bhagavà; bhaggakilesoti bhagavà; bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavà bhavànaü antakaroti bhagavà, bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà; bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà, bhàgã và bhagavà cãvara piõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà, bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà. Bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà; bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü, ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti [PTS Page 481] [\q 481/]      bhagavà, bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà; bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà, bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti 'metteyyàti bhagavà. '

Rittàsanaü sayanaü sevato veti - 'àsanaü' vuccati yattha nisãdati ma¤co pãñhaü bhisi taññikà cammakhaõóo tiõasanthàro paõõasanthàro palàlasanthàro1; 'sayanaü? Vuccati senàsanaü: vihàro aóóhayogo pàsàdo hammiyaü guhà, taü sayanàsanaü asappàyaråpadassanena rittaü vivittaü pavivittaü, asappàyasaddasavaõena - pe -
Asappàyehi pa¤cahi kàmaguõehi rittaü vivittaü pavivittaü; rittaü sayanàsanaü sevato nisevato saüsevato pañisevatoti - rittàsanaü sayanaü sevato ve.

1. Palàsa- - syà.

[BJT Page 684] [\x 684/]

Sambodhikàmassa yathànudhammanti - 'sambodhi' vuccati catusu maggesu ¤àõaü pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü dhammavicayasambojjhaïgo vãmaüsà vipassanà sammàdiññhi; taü sambodhiü bujjhitukàmassa anubujjhitukàmassa pañivijjhitukàmassa sambujjhitukàmassa adhigantukàmassa phassitukàmassa sacchikàtukàmassàti - sambodhikàmassa; yathànudhammanti katame bodhiyà anudhammà? Sammàpañipadà anulomapañipadà apaccanãkapañipadà anvatthapañipadà dhammànudhammapañipadà sãlesu paripårakàrità indriyesu [PTS Page 482] [\q 482/]      guttadvàratà bhojanesu matta¤¤utà jàgariyànuyogo satisampaja¤¤aü; ime vuccanti bodhiyà anudhammà; athavà catunnaü maggànaü pubbabhàge vipassanà, ime vuccanti bodhiyà anudhammàti - sambodhikàmassa yathànudhammaü.

Taü te pavakkhàmi yathà pajànanti - 'ta'nti bodhiyà anudhammaü pavakkhàmãti pavakkhàmi àcikkhissàmi desessàmi pa¤¤apessàmi paññhapessàmi vicarissàmi vibhajissàmi uttànãkarissàmi pakàsissàmi; yathà pajànanti yathà pajànaü yathà pajànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto, na itihitihaü na itikiràya na paramparàya na piñakasampadàya na takkahetu na nayahetu na àkàraparivitakkena na diññhinijjhànakkhantiyà sàmaü sayaü abhi¤¤àtaü attapaccakkhaü dhammaü taü kathayissàmãti - taü te pavakkhàmi yathà pajànaü.

Tenàha bhagavà:

" Vijigucchamànassa yadidaü phàsu
(Sàriputtàti bhagavà)
Rittàsanaü sayanaü sevato va,
Sambodhikàmassa yathànudhammaü
Taü te pavakkhàmi yathà pajàna"nti.

16 - 10
Pa¤canna dhãro bhayànaü na bhàye
Bhikkhu sato sappariyantacàrã, 1
ôaüsàdhipàtàna siriüsapànaü2
Manussaphassàna3 catuppadànaü.

1. Sapariyantacàrã - machasaü. 2. Sarãsapànaü - machasaü.
3. Manussaphassànaü - machasaü.

[BJT Page 686] [\x 686/]

Pa¤canna dhãro bhayànaü na bhàyeti - 'dhãro'ti dhãro paõóito pa¤¤avà buddhimà - ¤àõã vibhàvã medhàvã vãro pa¤cannaü bhayànaü na bhàyeyya na taseyya na santaseyya na uttaseyya na uttaseyya na parittaseyya na santàsaü àpajjeyya, abhãrå assa acchambhã anutràsã [PTS Page 483] [\q 483/]      apalàyã pahãnabhayabheravo vigatalomahaüso vihareyyàti - pa¤canna dhãro bhayànaü na bhàye.

Bhikkhu sato sappariyantacàrãti - 'bhikkhå'ti puthujjanakalyàõako và bhikkhu, sekho và bhikkhu; satoti catuhi kàraõehi sato: kàye kàyànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, vedanàsu - citte - dhammesu dhammànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato; so vuccati sato; sappariyantacàrãti cattàro pariyantà: sãlasaüvarapariyanto, indriyasaüvarapariyanto, bhojane matta¤¤utàpariyanto, jàgariyànuyogapariyanto; katamo sãlasaüvarapariyanto? Idha bhikkhu sãlavà hoti. Pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati, àcàragocarasampanno aõumattesu vajjesu bhayadassàvã, samàdàya sikkhati sikkhàpadesu, antopåtibhàvaü paccavekkhamàno, anto sãlasaüvarapariyante carati; mariyàdaü na bhindati, ayaü sãlasaüvarapariyanto. Katamo indriyasaüvarapariyanto? Idha bhikkhu cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü. Tassa saüvaràya pañipajjati; rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye saüvaraü àpajjati. Sotena saddaü sutvà na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü sotendriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvassaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati; rakkhati sotendriyaü, sotendriye saüvaraü àpajjati ghànena gandhaü ghàyitvà na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü ghànendriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvassaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati; rakkhati ghànendriyaü, ghànendriye saüvaraü àpajjati jivhàya rasaü sàyitvà na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü jivhindriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvassaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati; rakkhati jivhindriyaü, jivhindriye saüvaraü àpajjati kàyena phoññhabbaü phusitvà na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü kàyendriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvassaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati; rakkhati kàyendriyaü, kàyendriye saüvaraü àpajjati manasà dhammaü vi¤¤àya na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã yatvàdhikaraõamenaü manindriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvassaveyyuü, tassa saüvaràya pañipajjati; rakkhati manindriyaü, manindriye saüvaraü àpajjati àdinnapariyàyaü paccavekkhamàno anto indriyasaüvarapariyante carati, mariyàdaü na bhindati, ayaü indriyasaüvarapariyanto. Katamo bhojane matta¤¤utàpariyanto? Idha bhikkhu pañisaïkhà [PTS Page 484] [\q 484/]      yoniso àhàraü àhàreti, neva davàya, na madàya, na maõóanàya, na vibhåsaõàya; yàvadeva imassa kàyassa ñhitiyà yàpanàya, vihiüsåparatiyà brahmacariyànuggahàya, iti puràõa¤ca vedanaü pañihaïkhàmi, nava¤ca vedanaü na uppàdessàmi, yàtrà ca me bhavissati. Anavajjatà ca phàsuvihàro càti. Akkhabbha¤jana - vaõapañicchàdana - puttamaüsåpamaü paccavekkhamàno anto bhojane matta¤¤utàpariyante carati, mariyàdaü na bhindati; ayaü bhojane matta¤¤utàpariyanto.

[BJT Page 688] [\x 688/]
Katamo jàgariyànuyogapariyanto? Idha bhikkhu divasaü caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheti, rattiyà pañhamaü yàmaü caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheti. Rattiyà majjhimaü yàmaü dakkhiõena passena sãhaseyyaü kappeti pàde pàdaü accàdhàya sato sampajàno uññhànasa¤¤aü manasikaritvà, rattiyà pacchimaü yàmaü paccuññhàya caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheti. Bhaddekarattavihàraü paccavekkhamàno antojàgariyànuyogapariyante carati, mariyàdaü na bhindati; ayaü jàgariyànuyogapariyantoti - bhikkhu sato sappariyantacàrã.

ôaüsàdhipàtàna siriüsapànanti - 'óaüsà' vuccanti piïgalamakkhikàyo; 'adhipàtakà' vuccanti sabbàpi makkhikàyo; kiü kàraõà adhipàtakà muccanti sabbàpi makkhikàyo? Tà uppatitvà uppatitvà khàdanti; taükàraõà adhipàtakà vuccanti sabbàpi makkhikàyo. ' Siriüsapà' vuccanti ahãti - óaüsàdhipàtàna siriüsapànaü

Manussaphassàna catuppadànanti - ' manussaphassà' vuccanti corà và assu mànavà và katakammà và akatakammà vi; te bhikkhuü pa¤haü và puccheyyuü, vàdaü và àropeyyuü, akkoseyyuü paribhàseyyuü roseyyuü viroseyyuü hiüseyyuü vihiüseyyuü heñheyyuü viheñheyyuü ghàteyyuü upaghàteyyuü upaghàtaü và kareyyuü. Yo koci manussato upaghàto manussaphasso; catuppadànanti sãhà byagghà [PTS Page 485] [\q 485/]      dãpã acchà taracchà kokà mahisà hatthã; te bhikkhuü maddeyyuü khàdeyyuü hiüseyyuü vihiüseyyuü heñheyyuü viheñheyyuü ghàteyyuü upaghàteyyuü upaghàtaü và kareyyuü, catuppadato upaghàto ya ki¤ci catuppadahayanti - manussaphassàna catuppadànaü.

Tenàha bhagavà:

" Pa¤canna dhãro bhayànaü na bhàye bhikkhu sato sappariyantacàrã,
ôaüsàdhipàtàna siriüsapànaü1 manussaphassàna2 catuppadàna"nti.

16 - 11

Paradhammikànampi na santaseyya disvàpi tesaü bahubheravàni,
Athàparàni abhisambhaveyya3 parissayàni kusalànuesã.

1. ôaüsàdhipàtànaü sarãsapànaü - machasaü 2. Manussaphassànaü - machasaü. 3. Abhisambhaveyyuü - syà.
 

[BJT Page 690] [\x 690/]

Paradhammikànampi na santaseyya disvàpi tesaü bahubheravànãti - 'paradhammikà' vuccanti satta sahadhammike ñhapetvà ye keci buddhe dhamme saïghe appasannà. Te bhikkhuü pa¤haü và puccheyyuü vàdaü và àropeyyuü, akkoseyyuü paribhàseyyuü roseyyuü viroseyyuü hiüseyyuü vihiüseyyuü heñheyyuü viheñheyyuü ghàteyyuü upaghàteyyuü upaghàtaü và kareyyuü. Tesaü bahubherave passitvà và suõitvà và na vedheyya na pavedheyya na sampavedheyya, na taseyya na santaseyya na uttaseyya na parittaseyya na bhàyeyya na santàsaü àpajjeyya, abhãru assa acchambhã anutràsã apalàyã, pahãnabhayabheravo vigatalomahaüso vihareyyàti - paradhammikànampi na santaseyya disvàpi tesaü bahubheravàni.

Athàparàni abhisambhaveyya1 parissayàni kusalànuesãti - athàparànipi atthi abhisambhotabbàni abhibhavitabbàni ajjhottharitabbàni pariyàdiyitabbàni madditabbàni. Parissayàti dve parissayà: [PTS Page 486] [\q 486/]      pàkañaparissayà ca pañicchannaparissayà ca
- Pe - evampi tatràsayàti parissayà. Kusalànuphasãti sammàpañipadaü anulomapañipadaü apaccanãkapañipadaü anvatthapañipadaü - pe - ariyaü aññhaïgikaü maggaü nibbàna¤ca nibbànagàmini¤ca pañipadaü esantena gavesantena pariyesantena parissayà abhisambhotabbà abhibhavitabbà ajjhottharitabbà pariyàdiyitabbà madditabbàti athàparàni abhisambhaveyya parissayàni kusalànuesã.

Tenàha bhagavà:

"Paradhammikànampi na santaseyya
Disvàpi tesaü bahubheravàti.
Athàparàni abhisambhaveyya
Parissayàni kusalànuesã"ti.

16 - 12
âtaïkaphassena khudàya phuññho
Sãtaü athuõhaü2 adhivàsayeyya.
So tehi phuññho bahudhà anoko
Viriyaparakkamaü daëhaü kareyya.

âtaïkaphassena khudàya phuññhoti - ' àtaïkaphasso' vuccati rogaphasso. Rogaphassena phuññho pareto samohito samannàgato assa; cakkhurogena phuññho pareto samohito samannàgato assa; sotarogena - ghànarogena - jivhàrogena - kàyarogena - pe -
ôaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassena phuññho pareto samohito samannàgato assa. 'Khudà' vuccati chàtako. Chàtakena phuññho pareto samohito samannàgato assàti - àtaïkaphassena khudàya phuññho.

1. Abhisambhaveyyuü [PTS] 2. Atuõhaü - sãmu11

[BJT Page 692] [\x 692/]

Sãtaü athuõhaü 1 adhivàsayeyyàti - 'sãta'nti dvãhi kàraõehi sãtaü hoti: abbhantaradhàtupakopa2 vasena và sãtaü hoti. Bahiddhà utuvasena và sãtaü hoti. Uõhanti dvãhi kàraõehi uõhaü hoti. Abbhantaradhàtupakopavasena2 và uõhaü hoti. Bahiddhà utuvasena và uõhaü hotãti - sãtaü athuõhaü. Adhivàsayeyyàti [PTS Page 487] [\q 487/]      khamo assa sãtassa uõhassa jighacchàya pipàsàya óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassànaü, duruttànaü duràgatànaü vacanapathànaü, uppannànaü sàrãrikànaü vedanànaü dukkhànaü tippànaü kharànaü kañukànaü asàtànaü amanàpànaü pàõaharànaü adhivàsakajàtiko assàti - sãtaü athunhaü1 adhivàsayeyya.

So tehi phuññho bahudhà anokoti - ' so tehã'ti àtaïkaphassena ca khudàya ca sãtena ca uõhena ca phuññho pareto samohito samannàgato assàti - so tehi phuññho. Bahudhàti anekavidhehi àkàrehi phuññho pareto samohito samannàgato assàti - so tehi phuññho bahudhà. Anokoti abisaïkhàrasahagatavi¤¤àõassa okàsaü na karotãtipi - anoko. Athavà, kàyaduccaritassa vacãduccaritassa manoduccaritassa okàsaü na karotãtipi anokoti - so tehi phuññho bahudhà anoko.

Viriyaparakkamaü daëhaü kareyyàti - ' viriyaparakkamo' vuccati: "yo cetasiko viriyàrambho nikkamo parakkamo uyyàmo vàyàmo ussàho ussoëhã appañivànã thàmo dhiti3 asithilaparakkamatà anikkhittachandatà anikkhittadhuratà dhurasampaggàho viriyaü viriyindriyaü viriyabalaü sammàvàyàmo"[a] viriyaparakkamaü daëhaü kareyyàti - viriyaparakkamaü daëhaü kareyya, thiraü kareyya, daëhasamàdàno assa avatthitasamàdànoti - viriyaparakkamaü daëhaü kareyya.

Tenàha bhagavà:

" âtaïkaphassena khudàya phuññho
Sãtaü athuõhaü adhivàsayeyya,
So tehi phuññho bahudhà anoko
Viriyaparakkamaü daëhaü kareyyà"ti.

16 - 13

Theyyaü na kareyya4 na musà bhaõeyya
Mettàya phasse tasathàvaràni,
Yadàvilattaü manaso vija¤¤à
Kaõhassa pakkhoti vinodayeyya.

1. Atuõahaü, sãmu. 2. Dhàtusaükhobha - sa. 3. òhiti - sãmu11 4. Kare - sãmu11. Machasaü.

[BJT Page 694] [\x 694/]
Theyyaü [PTS Page 488] [\q 488/]      na kareyya na musà bhaõeyyàti - ' theyyaü na kareyyà'ti idha bhikkhu adinnàdànaü pahàya adinnàdànà pañivirato assa, dinnàdàyã dinnapàñikaïkhã athenena sucibhåtena attanà vihareyyàti - theyyaü na kareyya. Na musà bhaõeyyàti idha bhikkhu musàvàdaü pahàya musàvàdà pañivirato assa, saccavàdã saccasandho theto paccayiko avisaüvàdako lokassàti - theyyaü na kareyya na musà bhaõeyya.

Mettàya phasse tasathàvarànãti - ' mettà'ti "yà sattesu metti mettàyanà mettàyitattaü anuddayà anuddayatà1 anuddayitattaü hitesità anukampà abyàpàdo abyàpajjo adoso kusalamålaü[a.] Tasàti yesaü tasinà taõhà appahãnà, yesa¤ca bhayabheravà appahãnà. Kiü kàraõà vuccanti tasà? Te tasanti uttasanti paritasanti bhàyanti santàsaü àpajjanti. Taükàraõà vuccanti tasà. Thàvaràti yesaü tasinà taõhà pahãnà, yesa¤ca bhayabheravà pahãnà. Kiükàraõà vuccanti thàvarà? Te na tasanti na uttasanti na paritasanti na bhàyanti, santàsaü na àpajjanti, taükàraõà vuccanti thàvarà.

Mettàya phasse tasathàvarànãti - tase ca thàvare ca mettàya phasseyya phareyya, mettàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjena pharitvà vihareyyàti - mettàya phasse tasathàvaràni.

Yadàvilattaü manaso vija¤¤àti - 'yadà'ti yaü 2 manasoti " yaü cittaü mano mànasaü hadayaü paõóaraü mano manàyatanaü manindriyaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõakkhandho tajjàmanovi¤¤àõadhàtu"[a] kàyaduccaritena cittaü àvilaü hoti luëitaü eritaü ghaññitaü calitaü bhantaü avupasantaü, vacãduccaritena - manoduccaritena - ràgena - dosena - mohena - kodhena - upanàhena - makkhena - palàsena - issàya - macchariyena - màyàya - sàñheyyena - thambhena - sàrambhena - mànena - atimànena - madena - pamàdena - sabbakilesehi - sabbaduccaritehi - sabbadarathehi - sabbapariëàhehi - sabbasantàpehi - sabbàkusalàbhisaïkhàrehi cittaü àvilaü hoti luëitaü eritaü ghaññitaü [PTS Page 489] [\q 489/]      calitaü bhantaü avupasantaü. Yadàvilattaü manaso vija¤¤àti - cittassa àvilabhàvaü jàneyya àjàneyya vijàneyya pañivijàneyya pañivijjheyyàti - yadàvilattaü manaso vija¤¤à.

1. Anuddayanà - sãmu11.
[A.] Dhammasaïgaõi - nikkhepakaõóa.
2. Yadà - sãmu 11

[BJT Page 696] [\x 696/]

Kaõhassa pakkhoti vinodayeyyàti - 'kaõho'ti yo so màro kaõho adhipati antagå namuci pamattabandhu. Kaõhassa pakkho màrapakkho màrapàso màrabalisaü màràmisaü màravisayo màranivàpo1 màragocaro màrabandhananti pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti - evampi kaõhassa pakkhoti vinodayeyya. Athavà kaõhassa pakkho - màrapakkho akusalapakkho dukkhudrayo2 dukkhavipàko nirayasaüvattaniko tiracchànayonisaüvattaniko pettivisayasaüvattanikoti pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti - evampi kaõhassa pakkhoti vinodayeyya.

Tenàha bhagavà:

"Theyyaü na kareyya na musà bhaõeyya
Mettàya phasse tasathàvaràni,
Yadàvilattaü manaso vija¤¤à
Kaõhassa pakkhoti vinodayeyyà"ti.

16 - 14

Kodhàtimànassa vasaü na gacche
Målampi tesaü palikha¤¤a tiññhe,
Athappiyaü và pana appiyaü và
Addhà bhavanto abhisambhaveyya.

Kodhàtimànassa vasaü na gaccheti - 'kodho'ti " yo cittassa àghàto pañighàto - pe - caõóikkaü asuropo3 anattamanatà cittassa" [b] atimànoti "idhekacco paraü atima¤¤ati jàtiyà và gottena và kolaputtiyena và vaõõapokkharatàya và dhanena và ajjhenena7 và kammàyatanena và sippàyatanena và vijjaññhànena và sutena và pañibhànena và a¤¤atara¤¤atarena và vatthunà. Kodhàtimànassa vasaü na gaccheti kodhassa ca atimànassa ca vasaü na gaccheyya, kodha¤ca atimàna¤ca pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti kodhàtimànassa vasaü na gacche.

Målampi [PTS Page 490] [\q 490/]      tesaü palikha¤¤a tiññheti - katamaü kodhassa målaü: avijjà målaü, ayonisomanasikàro målaü, asmimàno målaü, ahirikaü målaü, anottappaü målaü, uddhaccaü målaü. Idaü kodhassa målaü. Katamaü atimànassa målaü: avijjà målaü, ayonisomanasikàro målaü, asmimàno målaü, ahirikaü målaü, anottappaü målaü, uddhaccaü målaü. Idaü asmimànassa målaü. Målampi tesaü palikha¤¤a tiññheti kodhassa ca atimànassa ca målaü palikhaõitvà uddharitvà samuddharitvà uppàñayitvà samuppàñayitvà pajahitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvà tiññheyya santiññheyyàti - målampi tesaü palikha¤¤a tiññhe.

1. Màrantatapo - syà, [PTS] Màranivàso - sãmu11. Machasaü. 2. Dukkhuddayosãmu11. Machasaü. Dukkhaddaso - sa. Dukkhudayo - [PTS].
A. Dhammasaïgaõi - cittupàdakaõóa.
3. Assuropo - sãmu11
[B] dhammasaïgaõi - cittuppàdakaõóa. [C.] Khuddakavatthuvibhaïga.

[BJT Page 698] [\x 698/]
Athappiyaü và pana appiyaü và addhà bhavanto abhisambhaveyyàti 'athà'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripårã akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatàmetaü ' athà'ti. Piyàti dve piyà: sattà và saïkhàrà và, katame sattà piyà: idha yà'ssa te honti atthakàmà hitakàmà phàsukàmà yogakkhemakàmà màtà và pità và bhàtà và bhaginã và putto và dhãtà và mittà và amaccà và ¤àtã và sàlohità và, ime sattà piyà. Katame saïkhàrà piyà: manàpikà råpà manàpikà saddà gandharasà phoññhabbà, ime saïkhàrà piyà. Appiyàti dve appiyà: sattà và saïkhàrà và. Katame sattà appiyà: idha yà'ssa te honti anatthakàmà, ahitakàmà aphàsukàmà ayogakkhemakàmà jãvità voropetukàmà. Ime sattà appiyà. Katame saïkhàrà appiyà: amanàpikà råpà amanàpikà saddà gandhà rasà phoññhabbaü, ime saïkhàrà appiyà. Addhàti ekaüsavacanaü nikkaïkhavacanaü avatthàpanavacanametaü 'addhà'ti; athappiyaü và pana appiyaü và addhà bhavanto abhisambhaveyyàti piyàppiyaü sàtàsàtaü sukhadukkhaü [PTS Page 491] [\q 491/]      somanassadomanassaü iññhàniññhaü abhisambhavanto và abhibhaveyya adibhavanto và abhibhaveyyàti - athappiyaü và pana appiyaü và addhà bhavanto abhisambhaveyya.

Tenàha bhagavà:

"Kodhàtimànassa vasaü na gacche
Målampi tesaü palikha¤¤a tiññhe,
Athappiyaü và pana appiyaü và
Addhà bhavanto abisambhaveyyà"ti.

16 - 15

Pa¤¤aü purakkhatvà kalyàõapãti
Vikkhambhaye tàni parissayàni,
Aratiü sahetha sayanamhi pante
Caturo sahetha paridevadhamme.

Pa¤¤aü purakkhatvà kalyàõapãtãti - ' pa¤¤à'ti " yà pa¤¤à pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhårã medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi" [a] pa¤¤aü purakkhatvàti idhekacco pa¤¤aü purato katvà carati pa¤¤àdhajo pa¤¤àketu pa¤¤àdhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo pekkhàyanabahulo2 samekkhàyana3 bahulo vibhåtavihàrã taccarito tabbahulo taggaràko tanninno tappoõo tappabhàro tadadhimutto tadadhipateyyoti - evampi pa¤¤aü purakkhatvà.

1. Niyyànikavacanaü - sãmu11. Machasaü. 2. Okkhàyana- - sãmu. 11 Samokkhàyana- - sãmu 11. [PTS] 3. Sampekkhàyana- - machasaü.
[A.] Dhammasaïgani - cittuppàdakaõóa.

[BJT Page 700] [\x 700/]

Atha và gacchanto và: gacchàmã'ti pajànàti; ñhito và 'ñhitomhã'ti pajànàti, nisinno và 'nisinnomhã'ti pajànàti, sayàno và 'sayànomhã'ti pajànàti, yathà yathà và panassa kàyo paõihito hoti, tathà tathà naü pajànàtãti evampi pa¤¤aü purakkhatvà. Athavà abhikkante pañikkante sampajànakàrã hoti, àlokite vilokite sampajànakàrã hoti, sammi¤jite pasàrite sampajànakàrã hoti, saïghàñipattacãvaradhàraõe sampajànakàrã hoti. Asite pãte khàyite sàyite sampajànakàrã hoti, uccàrapassàvakamme sampajànakàrã hoti, gate ñhite nisinne sutte jàgarite bhàsite tuõhãbhàve sampajànakàrã hotã'ti evampi pa¤¤aü purakkhatvà. Kalyàõapãtã'ti buddhànussativasena uppajjati pãtipàmujjaü kalyàõapãti, dhammànussativasena - saïghànussati - sãlànussati - càgànussati - devatànussati - vedanànussati(?) - ânàpànasati [PTS Page 492  [\q 492/]     - ] maraõasati - kàyagatàsati - upasamànussativasena uppajjati pãtipàmujjaü kalyàõapãtãti - pa¤¤aü purakkhatvà kalyàõapãti.

Vikkhambhaye tàni parissayànãti - 'parissayà'ti dve parissayà: - pe -

Vikkhambhaye tàni parissayànãti tàni parissayàni vikkhambheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyàdiyeyya maddeyyàti - vikkhambhaye tàni parissayàni.

Aratiü sahetha sayanamhi panteti - 'aratã'ti 'yà arati aratikà anabhirati anabhiramaõà ukkaõñhità1 paritassikà'. 2[A] sayanamhi panteti pantesu và senàsanesu a¤¤atara¤¤ataresu dhammesu aratiü saheyya abhibhaveyya ajjhotthaheyya pariyàdiyeyya maddeyyàti aratiü sahetha sayanamhi pante.

Caturo sahetha paridevadhammeti - caturo paridevanãyadhamme saheyya parisaheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyàdiyeyya maddeyyàti caturo sahetha paridevadhamme.

Tenàha bhagavà:
"Pa¤¤aü purakkhatvà kalyàõapãti
Vikkhambhaye tàni parissayàni,
Aratiü sahetha sayanamhi pante
Caturo sahetha paridevadhamme"ti.

16 - 16

Kiüsu asissaü3 kuvaü4và asissaü
Dukkhaü vata settha kuvajja sessaü,
Ete vitakke paridevaneyye5
Vinayetha sekho aniketacàrã.

1. Ukkaõñhakà - [PTS] ukkaõñhitatà - sãmu11. 2. Paritassanàsãmu11, [PTS] 3. Asissàmã - su. Sa. [PTS] 4. Kuhiü - sãmu11 5. Paridevaniyye - sa.
[A.] Khuddakavatthuvibhaïga.

[BJT Page 702] [\x 702/]

Kiü [PTS Page 493] [\q 493/]      su asissaü kuvaü và asissanti - ' kiüsu asissa'nti1 kiü bhu¤jissàmi odanaü và kummàsaü và sattuü và macchaü và maüsaü vàti - kiü su asissaü. Kuvaü và asissanti kattha bhu¤jissàmi khattiyakule và bràhmaõakule và vessakule và suddakule vàti - kiü su asissaü kuvaü và asissaü.

Dukkhaü vata settha kuvajja sessanti - imaü rattiü dukkhaü sayittha phalake và taññikàya và cammakhaõóe và tiõasanthàre và paõõasanthàre và palàlasanthàre và, àgàmirattiü2 kattha sukhaü sayissàmi ma¤ce và pãñhe và bhisiyà vi bimbohane và vihàre và aóóhayoge và pàsàde và hammiye và guhàya vàti - dukkhaü vata settha kuvajja sessaü.

Ete vitakke paridevaneyyeti - 'ete vitakke'ti dve piõóapàtapañisa¤¤utte vitakke, dve senàsanapañisa¤¤utte vitakke; paridevateyyeti àdevaneyye paridevaneyyeti - ete vitakke paridevaneyye.

Vinayetha sekho aniketacàrãti - ' sekho'ti kiü kàraõà vuccati sekho? Sikkhatãti sekho; ki¤ca sikkhati: - pe - ayaü adhipa¤¤àsikkhà. Imà tisso sikkhàyo àvajjanto sikkhati, jànanto - passanto - paccavekkhanto - cittaü adhiññhahanto sikkhati, saddhàya adhimuccanto sikkhati, viriyaü paggaõhanto - satiü upaññhapento - cittaü samàdahanto - pa¤¤àya pajànanto - pahàtabbaü [PTS Page 494] [\q 494/]      pajahanto - bhàvetabbaü bhàvento - sacchikàtabbaü sacchikaronto sikkhati, àcarati samàcarati samàdàya sikkhati. Taü kàraõà vuccati sekho. Sekho vinayàya pañivinayàya pahànàya våpasamàya pañinissaggàya pañippassaddhiyà adhisãlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipa¤¤ampi sikkheyya, imà tisso sikkhàyo àvajjanto sikkheyya, jànanto - pe - samàdàya vatteyyàti - vinayetha sekho. Aniketacàrãti kathaü niketacàrã hoti: idhekacco kulapaëibodhena samannàgato hoti. Gaõapaëibodhena - àvàsapaëibodhena - cãvarapaëibodhena - piõóapàtapaëibodhena - senàsanapaëibodhena - gilànapaccayabhesajjaparikkhàrapaëibodhena samannàgato hoti. Evaü niketacàrã hoti. Kathaü aniketacàrã hoti: idha bhikkhu na kulapaëibodhena samannàgato na gaõa - na àvàsa - na cãvara - na piõóapàta - na senàsana - na gilànapaccayabhesajjaparikkhàrapaëibodhena samannàgato hoti. Evaü aniketacàrã hoti.

1. Asissàmãti - sãmu11. 2. âgamanarattiü - syà. [PTS.]

[BJT Page 704] [\x 704/]
1. "Magadhaü gatà kosalaü gatà
Ekacciyà pana jjibemiyà1,
Migà viya2 asaïgacàrino3
Aniketà viharanti bhikkhavo[a.]

2. Sàdhu caritakaü4 sàdhu sucaritaü
Sàdhu sadà aniketavihàro,
Atthapucchanaü padakkhiõakammaü
Etaü sàma¤¤aü aki¤canassà"ti[b]

Vinayetha [PTS Page 495] [\q 495/]      sekho aniketacàrã.

Tenàha bhagavà:

"Kiü su asissaü kuvaü và asissaü
Dukkhaü vata settha kuvajja sessaü,
Ete vitakke paridevaneyye
Vinayetha sekho aniketacàrã"ti.

16 - 17

Anna¤ca laddhà vasana¤ca kàle
Mattaü sa ja¤¤à idha tosanatthaü,
So tesu gutto yatacàri gàme
Rusitopi vàcaü pharusaü na vajjà.

Anna¤ca laddhà vasana¤ca kàleti - ' anna'nti odano kummàso sattu maccho maüsaü; vasananti - cha cãvaràni: khomaü kappàsikaü koseyyaü kambalaü sàõaü bhaïgaü; anna¤ca laddhà vasana¤ca kàleti - cãvaraü labhitvà piõóapàtaü labhitvà, na kuhanàya na lapanàya na nemittikatàya na nippesikatàya na làbhena làbhaü nijigiüsanatàya na dàrudànena na veëudànena na pattadànena na pupphadànena na phaladànena na sinànadànena na cuõõadànena na mattikàdànena na dantakaññhadànena na mukhodakadànena na càñukamyatàya na muggasuppatàya na pàribhaññatàya na piññhimaüsikatàya na vatthuvijjàya na tiracchànavijjàya na aïgavijjàya na nakkhattavijjàya na dåtagamanena na pahiõagamanena na jaïghapesaniyena na vejjakammena na piõóapatipiõóakena na dànànuppadànena dhammena samena laddhà [PTS Page 496] [\q 496/]      labhitvà adhigantvà vinditvà pañilabhitvàti - anna¤ca laddhà vasana¤ca kàle.

Mattaü sa ja¤¤à idha tosanatthanti - 'mattaü sa ja¤¤à'ti dvãhi kàraõehi mattaü jàneyya; pañiggahanato và paribhogato và. Kathaü pañiggahanato mattaü janàti? Thokepi diyyamàne kulànuddayàya kulànurakkhàya kulànukampàya pañiggaõhàti. Bahukepi diyyamàne kàyaparihàrikaü cãvaraü pañigaõhàti, kucchiparihàrikaü piõóapàtaü pañigaõhàti. Evaü pañiggahanato mattaü jànàti.

1. Vajjabhåmiyà - sãmu 11 2. Magakà viya - syà. 3. Saïghacàrino - syà màgadhà visaïghacàrino - [PTS]. 4. Caritaü - syà. [PTS] .
Vanasaüyutta. [B.] Kumàputtattheragàthà.

[BJT Page 706] [\x 706/]
Kathaü paribhogato mattaü jànàti? Pañisaïkhà yoniso cãvaraü pañisevati: yàvadeva sãtassa pañighàtàya uõhassa pañighàtàya óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassànaü pañighàtàya, yàvadeva hirikopinapañicchàdanatthaü. Pañisaïkhà yoniso piõóapàtaü pañisevati: neva davàya na madàya na maõóanàya na vibhåsanàya, yàvadeva imassa kàyassa ñhitiyà yàpanàya vihiüsåparatiyà brahmacariyànuggahàya, iti puràõa¤ca vedanaü pañihaïkhàmi, nava¤ca vedanaü na uppàdessàmi, yàtrà ca me bhavissati anavajjatà ca phàsuvihàro ca. Pañisaïkhà yoniso senàsanaü pañisevati: yàvadeva sãtassa pañighàtàya uõhassa pañighàtàya óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassànaü pañighàtàya, yàvadeva utuparissayavinodanaü pañisallànàràmatthaü. Pañisaïkhà yoniso gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü pañisevati: yàvadeva uppannànaü veyyàbàdhikànaü vedanànaü pañighàtàya abyàpajjhaparamatàya. Evaü paribhogato mattaü jànàti. Mattaü sa ja¤¤àti imehi dvãhi kàraõehi mattaü jàneyya àjàneyya pañivijàneyya pañivijjheyyàti - mattaü sa ja¤¤à.

Idha tosanatthanti " idha bhikkhusantuññho hoti itarãtarena cãvarena, itarãtaracãvarasantuññhiyà ca vaõõavàdã, na ca cãvarahetu anesanaü appatiråpaü àpajjati, aladdhà ca cãvaraü na paritassati, laddhà [PTS Page 497] [\q 497/]      ca cãvaraü agathito1 amucchito anajjhàpanno àdãnavadassàvã nissaraõapa¤¤o paribhu¤jati, tàya ca pana itarãtaracãvarasantuññhiyà nevattànukkaüseti. No paraü2 vambheti. Yo3 hi tattha dakkho analaso sampajàno patissato. 4 Ayaü vuccati bhikkhu poràõe agga¤¤e ariyavaüse ñhito. Puna ca paraü bhikkhu santuññho hoti itarãtarena piõóapàtena, itarãtarapiõóapàtasantuññhiyà ca vaõõavàdã, na ca piõóapàtahetu anesanaü appatiråpaü àpajjati, aladdhà ca piõóapàtaü na paritassati, laddhà ca piõóapàtaü agathito amucchito anajjhàpanno àdãnavadassàvã nissaraõapa¤¤o paribhu¤jati; tàya ca pana itarãtarapiõóapàtasantuññhiyà nevattànukkaüseti, no paraü vambheti. Yo hi tattha dakkho analaso sampajàno patissato, 4 ayaü vuccati bhikkhu poràõe agga¤¤e ariyavaüse ñhito. Puna ca paraü bhikkhu santuññho hoti itarãtarena senàsanena, itarãtarasenàsanasantuññhiyà ca vaõõavàdã, na ca senàsanahetu anesanaü appatiråpaü àpajjati, aladdhà ca senàsanaü na paritassati, laddhà ca senàsanaü agathito amucchito anajjhàpanno àdãnavadassàvã nissaraõapa¤¤o paribhu¤jati. Tàya ca pana itarãtarasenàsanasantuññhiyà nevattànukkaüseti. No paraü vambheti.

1. Agadhito - sãmu11 machasaü 2. Na paraü - sãmu11 3. So - ani 4. Pañissato, sãmu11 machasaü.

[BJT Page 708] [\x 708/]

Yo hi tattha dakkho analaso sampajàno patissato, 1 ayaü vuccati bhikkhu poràõe agga¤¤e ariyavaüse ñhito. Puna ca paraü bhikkhu santuññho hoti itarãtarena gilànapaccayabhesajjaparikkhàrena itarãtaragilànapaccayabhesajjaparikkhàrasantuññhiyà ca vaõõavàdã, na ca gilànapaccayabhesajjaparikkhàrahetu anesanaü appatiråpaü àpajjati, aladdhà ca gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü na paritassati, laddhà ca gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü agathito amucchito anajjhàpanno àdãnavadassàvã nissaraõapa¤¤o paribhu¤jati. Tàya ca pana itarãtaragilànapaccayabhesajjaparikkhàrasantuññhiyà nevattànukkaüseti. No paraü vambheti. Yo hi tattha dakkho analaso sampajànopatissato1 ayaü vuccati bhikkhu poràõe agga¤¤e ariyavaüse ñhito" [a] ti - mattaü sa ja¤¤à idha tosanatthaü.

So [PTS Page 498] [\q 498/]      tesu gutto yatacàri gàmeti - 'so tesu gutto'ti cãvare piõóapàte senàsane gilànapaccayabhesajjaparikkhàre gutto gopito rakkhito saüvutoti evampi so tesu gutto. Athavà àyatanesu gutto gopito rakkhito saüvutoti evampi so tesu gutto. Yatacàri gàmeti - game yato yatatto2 pañiyatatto3 gutto gopito rakkhito saüvutoti - so tesu gutto yatacàri gàme.

Rusitopi vàcaü pharusaü na vajjàti - rusito khuüsito vambhito ghaññito garahito upavadito pharusena kakkhaëena nappañivajjà, nappañibhaõeyya, akkosantaü na paccakkoseyya, rosantaü nappañiroseyya, bhaõóantaü nappañibhaõóeyya, na kalahaü kareyya, na bhaõóanaü kareyya, na viggahaü kareyya, na vivàdaü kareyya, na medhagaü kareyya, kalahaü bhaõóanaü viggahaü vivàdaü medhagaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya. Kalahabhaõóanaviggahavivàdamedhagà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyyàti - rusitopi vàcaü pharusaü na vajjà.

Tenàha bhagavà:

"Anna¤ca laddhà vasana¤ca kàle
Mattaü sa ja¤¤à idha tosanatthaü,
So tesu gutto yatacàri gàme
Rusitopi vàcaü pharusaü na vajjà"ti.

1. Pañissato - sãmu11 machasaü. 2. Yatto - sãmu11 machasaü[PTS]. 3. Pañiyatto - sãmu11 machasaü [PTS].
A. Catukkaaïguttara - uruvelavagga; dãghanikàya - saïgãtisutta.

[BJT Page 710] [\x 710/]

16 - 18

Okkhittacakkhu na ca pàdalolo
Jhànànuyutto bahujàgara'ssa
Upekkhamàrabbha samàhitatto
Takkàsayaü kukkucca¤cupacchinde1.

Okkhittacakkhu na ca pàdaloloti - kathaü khittacakkhu hoti: "idhekacco bhikkhu cakkhulolo cakkhuloliyena samannàgato hoti: 'adiññhaü dakkhitabbaü diññhaü samatikkamitabba'nti àràmena àràmaü uyyànena uyyànaü gàmena gàmaü [PTS Page 499] [\q 499/]      nigamena nigamaü nagarena nagaraü raññhena raññhaü janapadena janapadaü dãghacàrikaü anivattacàrikaü anuyutto hoti råpadassanàya. Evampi khittacakkhu hoti. Athavà bhikkhu antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno asaüvuto gacchati: hatthiü olokento assaü olokento rathaü olokento pattiü olokento itthiyo olokento purise olokento kumàrake olokento kumàrikàyo olokento antaràpaõaü olokento gharamukhàni olokento uddhaü olokento adho olokento disàvidisaü pekkhamàno gacchati, evampi 'khittacakkhu' hoti. Athavà bhikkhu cakkhunà råpaü disvà nimittaggàhã hoti anubya¤janaggàhã. Yatvàdhikaraõamenaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhàdomanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü, tassa saüvaràya na pañipajjati, na rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye na saüvaraü àpajjati. Evampi khittacakkhu hoti. Yathà và paneke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te evaråpaü visåkadassanaü anuyuttà viharanti. Seyyathãdaü: naccaü gãtaü vàditaü pekkhaü akkhànaü pàõissaraü vetàëaü kumbhathånaü sobhanagarakaü2 caõóàlaü vaüsaü dhovanaü hatthiyuddhaü assayuddhaü mahisayuddhaü usabhayuddhaü goyuddhaü ajayuddhaü meõóayuddhaü kukkuñayuddhaü vaññakayuddhaü daõóayuddhaü muññhiyuddhaü nibbuddhaü uyyodhikaü balaggaü senàbyåhaü aõãkadassanaü iti và. Evampi khittacakkhu hoti.

Kathaü na khittacakkhu hoti: "idhekacco bhikkhu na cakkhulolo na cakkhuloliyena samannàgato hoti. 'Adiññhaü dakkitabbaü diññhaü samatikkamitabba'nti na àràmena àràmaü na uyyànena uyyànaü na gàmena gàmaü na nigamena nigamaü na nagarena nagaraü na raññhena raññhaü na janapadena janapadaü dãghacàrikaü anivattacàrikaü anuyutto hoti råpadassanàya. [PTS Page 500] [\q 500/]      evampi na khittacakkhu hoti. Athavà bhikkhu antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno saüvuto gacchati: na hatthiü olokento na assaü olokento na rathaü olokento na pattiü olokento na itthiyo olokento na purise olokento na kumàrake olokento kumàrikàyo olokento na antaràpaõaü olokento na gharamukhàni olokento na uddhaü olokento na adho olokento disàvidisaü pekkhamàno gacchati, evampi 'khittacakkhu' hoti. Athavà bhikkhu cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã hoti anubya¤janaggàhã. Yatvàdhikaraõamenaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhàdomanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü, tassa saüvaràya na pañipajjati, na rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye na saüvaraü àpajjati. Evampi khittacakkhu hoti.
1. Kukkucciyupacchinde - syà [PTS] 2. Sobhanakaü - machasaü.
[BJT Page 712] [\x 712/]

Yathà và paneke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te eva råpaü visåkadassanaü anuyuttà viharanti. Seyyathãdaü: naccaü gãtaü vàditaü pekkhaü akkhànaü pàõissaraü vetàëaü kumbhathånaü sobhanagarakaü2 caõóàlaü vaüsaü dhovanaü hatthiyuddhaü assayuddhaü mahisayuddhaü usabhayuddhaü goyuddhaü ajayuddhaü meõóayuddhaü kukkuñayuddhaü vaññakayuddhaü daõóayuddhaü muññhiyuddhaü nibbuddhaü uyyodhikaü balaggaü senàbyåhaü aõãkadassanaü iti và. Evampi na khittacakkhu hoti. Okkhittacakkhu.

Na ca pàdaloloti - kathaü pàdalolo hoti: idhekacco bhikkhu pàdalolo pàdaloliyena samannàgato hoti: àràmena àràmaü uyyànena uyyànaü gàmena gàmaü nigamena nigamaü nagarena nagaraü raññhena raññhaü janapadena janapadaü dãghacàrikaü anivattacàrikaü anuyutto hoti råpadassanàya. Evampi pàdalolo hoti. Athavà bhikkhu antopi saïghàràme pàdalolo pàdaloliyena samannàgato hoti: na atthahetu1 na kàraõahetu uddhato avupasantacitto pariveõato pariveõaü gacchati. Vihàrato - pe -
( 516 Piñe 2 cãdeye m„da siña avasanaña) iti bhavàbhavakathaü iti và2 evampi pàdalolo hoti. Na ca pàdaloloti pàdaloliyaü pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya. Pàdaloliyà àrato assa virato pañivirato nikkhanto nissaño vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà vihareyya. Pañisallànàràmo assa pañisallànarato ajjhattaü cetosamathamanuyutto aniràkatajjhàno vipassanàya samannàgato bråhetà su¤¤àgàrànaü, jhàyã jhànarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti - okkhittacakkhu na ca pàdalolo.

Jhànànuyutto bahujàgarassàti - ' jhànànuyutto'ti dvãhi kàraõehi jhànànuyutto: anuppannassa và pañhamassa jhànassa uppàdàya yutto payutto àyutto samàyutto; anuppannassa và dutiyassa jhànassa - tatiyassa jhànassa - catutthassa jhànassa uppàdàya yutto payutto àyutto samàyuttoti evampi jhànànuyutto. Athavà uppannaü và pañhamaü jhànaü àsevati bhàveti bahulãkaroti; uppannaü và dutiyaü [PTS Page 501] [\q 501/]      jhànaü - tatiyaü jhànaü - catutthaü jhànaü àsevati bhàveti bahulãkarotãti evampi jhànànuyutto. Bahujàgarassàti idha bhikkhu divasaü caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheti, rattiyà pañhamaü yàmaü caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodheti, rattiyà majjhimaü yàmaü dakkhiõena passena sãhaseyyaü kappeti pàde pàdaü accàdhàya sato sampajàno uññhànasa¤¤aü manasikaritvà, rattiyà pacchimaü yàmaü paccuññhàya caïkamena nisajjàya àvaraõãyehi dhammehi cittaü parisodhetãti - jhànànuyutto bahujàgarassa.

Upekkhamàrabbha samàhitattoti - 'upekkhà'ti yà catutthe jhàne upekkhà upekkhanà ajjhupekkhanà cittasamatà cittapassaddhatà majjhattatà cittassa,

1. Attahetu - [PTS]. 2. Kathaü katheti - sãmu11

[BJT Page 714] [\x 714/]

Samàhitattoti "yà cittassa ñhiti saõñhiti avaññhiti avisàhàro avikkhepo avisàhañamànasatà samatho samàdhindriyaü samàdhibalaü sammàsamàdhi". Upekkhamàrabbha samàhitattoti catutthe jhàne upekkhaü àrabbha ekaggacitto avikkhittacitto avisàhañamànasoti upekkhamàrabbha samàhitatto.

Takkàsayaü kukkucca¤cupacchindeti - 'takkà'ti " nava vitakkà: kàmavitakko byàpàdavitakko vihiüsàvitakko ¤àtivitakko janapadavitakko amaravitakko parànuddayatàpañisa¤¤utto vitakko làbhasakkàrasilokapañisa¤¤utto vitakko anava¤¤attipañisa¤¤utto vitakko. Ime vuccanti nava vitakkà. " Kàmavitakkànaü kàmasa¤¤àsayo, byàpàdavitakkànaü byàpàdasa¤¤àsayo, vihiüsàvitakkànaü kàmasa¤¤àsayo, byàpàdavitakkànaü byàpàdasa¤¤àsayo, vihiüsàvitakkànaü vihiüsàsa¤¤àsayo; athavà takkànaü vitakkànaü saïkappànaü avijjàsayo, ayoniso manasikàro àsayo, asmimàno àsayo, anottappaü àsayo, uddhaccaü àsayo. Kukkuccanti hatthakukkuccampi kukkuccaü pàdakukkuccampi kukkuccaü, hatthapàdakukkuccampi kukkuccaü, akappiye kappiyasa¤¤ità kappiye akappiyasa¤¤ità avajje vajjasa¤¤ità vajje avajjasa¤¤ità, yaü evaråpaü kukkuccaü kukkuccàyanà kukkuccàyitattaü cetaso vippañisàro [PTS Page 502] [\q 502/]      manovilekho, idaü vuccati kukkuccaü, "[a.]

Apica dvãhi kàraõehi uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho: katattà ca akatattà ca. Kathaü katattà ca akatattà ca uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho? 'Kataü me kàyaduccaritaü akataü me kàyasucarita'nti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. 'Kataü me vacãduccaritaü - kataü me mano duccaritaü - kato me pàõàtipàto, akatà me pàõàtipàtà veramaõã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. 'Kataü me adinnàdànaü - kato me kàmesu micchàcàro - kato me musàvàdo - katà me pisunà vàcà - katà me pharusà vàcà - kato me samphappalàpo - katà me abhijjhà - kato me byàpàdo - katà me micchàdiññhi - akatà me sammàdiññhã'ti uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho. Evaü katattà ca akatattà ca uppajjati kukkuccaü cetaso vippañisàro manovilekho.

1. Katheti - sãmu11 machasaü kathesi - [PTS]
[A.] Dhammasaïgaõi - nikkhepakaõóa.

[BJT Page 716] [\x 716/]
(518 Pime mula cãde. Gasanna) [section missing]
Takkàsayaü kukkucca¤cupacchindeti takkaü ca takkàsaya¤ca kukkucca¤cupacchindeyya chindeyya ucchindeyya samucchindeyya pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti takkàsayaü kukkucca¤cupacchinde.

Tenàha bhagavà:

"Okkhittacakkhu na ca pàdalolo
Jhànànuyutto bahujàgarassa.
Upekkhamàrabbha samàhitatto
Takkàsayaü kukkucca¤cupacchinde"ti.

16 - 19
Cudito [PTS Page 503] [\q 503/]      vacãhi satimàbhinande
Sabrahmacàrãsu khilaü pabhinde,
Vàcaü pamu¤ce kusalaü nàtivelaü
Janavàdadhammàya na cetayeyya.

Cudito vacãhi satimàbhinandeti - 'cudito'ti upajjhàyà và àcariyà và samànupajjhàyakà và samànàcariyakà và mittà và sandiññhà và sambhattà và sahàyà và codenti "idaü te àvuso ayuttaü, idaü te appattaü, idaü te asàruppaü, idaü te asãlaññha1nti satiü upaññhàpetvà taü codanaü nandeyya abhinandeyya modeyya anumodeyya iccheyya sàdiyeyya patthayeyya pihayeyya abhijappeyya. Yathà itthã và puriso và daharo yuvà maõóanakajàtiko sãsaü nahàno uppalamàlaü và vassikamàlaü và adhimuttikamàlaü và labhitvà ubhohi hatthehi pañiggahetvà uttamaïge sirasmiü patiññhàpetvà nandeyya abhinandeyya modeyya anumodeyya iccheyya sàdiyeyya patthayeyya pihayeyya abhijappeyya, evamevaü satiü upaññhàpetvà taü codanaü nandeyya abhinandeyya modeyya anumodeyya iccheyya sàdiyeyya patthayeyya pihayeyya abhijappeyya.

1. Asiliññhaü - pu [PTS.]
[BJT Page 718] [\x 718/]

1. "Nidhãnaüva pacattàraü yaü passe vajjadassinaü,
Niggayha vàdiü medhàviü tàdisaü paõóitaü bhaje.
Tàdisaü bhajamànassa seyyo hoti na pàpiyo"ti [a]

2. "Ovadeyyanusàseyya asabbhà ca nivàraye,
Sata¤hi so piyo hoti asataü hoti appiyo"ti [a]

Cudito vacãbhi satimàbhinande.

Sabrahmacàrãsu khãlaü pabhindeti - 'sabrahmacàrã'ti ekakammà ekuddesà samasikkhakà. Sabrahmacàrãsu khilaü pahindeti sabrahmacàrãsu àhatacittataü khilajàtataü pabhindeyya; [PTS Page 504] [\q 504/]      pa¤capi ceto khile pabhindeyya; tayopi cetokhile pabhindeyya; ràgakhilaü dosakhilaü mohakhilaü bhindeyya pabhindeyya sambhindeyyàti - sabrahmacàrãsu khilaü pabhinde.

Vàcaü pamu¤ce kusalaü nàtivelanti - ¤àõasamuññhitaü vàcaü mu¤ceyya. Atthåpasaühitaü dhammåpasaühitaü kàlena sàpadesaü pariyantavatiü vàcaü mu¤ceyya pamu¤ceyyàti - vàcaü pamu¤ce kusalaü; nàtivelanti 'velà'ti dve velà: kàlavelà ca sãlavelà ca. Katamà kàlavelà? Kàlàtikkantaü vàcaü na bhàseyya, velàtikkantaü vàcaü na bhàseyya, kàlavelàtikkantaü vàcaü na bhàseyya, kàlaü asampattaü vàcaü na bhàseyya, velaü asampattaü vàcaü na bhàseyya, kàlavelaü asampattaü vàcaü na bhàseyya.

3. " Yo ve kàle asampatte ativelaü pabhàsati,
Evaü so nihato seti kokilàyeva atrajo"ti [b]

Ayaü kàlavela.

Katamà sãlavelà? Ratto vàcaü na bhàseyya, duññho vàcaü na bhàseyya, måëho vàcaü na bhàseyya, musàvàdaü na bhàseyya, pisunaü vàcaü na bhàseyya, pharusaü vàcaü na bhàseyya, samphappalàpaü na bhàseyya na katheyya na bhaõeyya na dãpayeyya na vohareyya. Ayaü sãlavelàti - vàcaü pamu¤ce kusalaü nàtivelaü.

[A.] Dhammapada - paõóitavagga [b.] Kokàlikajàtaka.

[BJT Page 720] [\x 720/]
Janavàdadhammàya na cetayeyyàti - 'janà'ti khattiyà ca bràhmaõà ca vessà ca suddà ca gahaññhà ca pabbajità ca devà [PTS Page 505] [\q 505/]      ca manussà ca, janassa vàdàya upavàdàya nindàya garahàya akittiyà avaõõahàrikàya sãlavipattiyà và àcàravipattiyà diññhivipattiyà và àjãvavipattiyà và na cetayeyya cetanaü na uppàdeyya cittaü 1 na uppàdeyya saïkappaü na uppàdeyya manasikàraü na uppàdeyyàti - janavàdadhammàya na cetayeyya.

Tenàha bhagavà:

"Cudito vacãhi satimàbhinande
Sabrahmacàrãsu khãlaü pabhinde,
Vàcaü pamu¤ce kusalaü nàtivelaü
Janavàdadhammàya na cetayeyyà"ti.

16 - 20

Athàparaü pa¤ca rajàni loko
Yesaü satimà vinayàya sikkhe,
Råpesu saddesu atho rasesu
Gandhesu phassesu sahetha ràgaü.

Athàparaü pa¤ca rajànã loketi - ' athà'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripåri akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatàmetaü athàti. Pa¤ca rajànã'ti råparajo2 saddarajo2 gandharajo rasarajo phoññhabbarajo.

1. Ràgo ràjà na ca pana reõu vuccati
Ràgassetaü adhivacanaü rajoti,
Etaü rajaü vippajahitva3 paõóità
Viharanti te vigatarajassa sàsane.

2. Doso rajo na ca pana reõu vuccati
Dosassetaü adhivacanaü rajoti,
Etaü rajaü vippajahitva paõóità
Viharanti te vigatarajassa sàsane.

3. Moho rajo na ca pana reõu vuccati
Mohassetaü adhivacanaü rajoti,
Etaü rajaü vippajahitva paõóità
Viharanti te vigatarajassa sàsane"ti [a.]

Loketi [PTS Page 506  [\q 506/]     - ] apàyaloke manussaloke devaloko khandhaloke dhàtuloke àyatanaloketi - athàparaü pa¤ca rajàni loke.

1. Cittasaükappaü na uppàdeyya - syà [PTS]. 2. Ràgo - syà [PTS]. 3. Vippajahitvà - sãmu11.
[A.] Cålapanthakajàtaka.

[BJT Page 722] [\x 722/]

Yesaü satimà vinayàya sikkheti - 'yesa'nti råparàgassa saddaràgassa gandharàgassa rasaràgassa phoññhabbaràgassa; satimàti "yà sati anussati pañissati sati saraõatà dhàraõatà apilàpanatà asammussanatà sati satindriyaü satibalaü sammàsati satisambojjhaïgo ekàyanamaggo; ayaü vuccati sati. [A] imàya satiyà upeto samupeto upagato samupagato upapanno sampanno samannàgato, so vuccati satimà. Sikkheti tisso sikkhà: adhisãlasikkhà adhicittasikkhà adhipa¤¤àsikkhà. Katamà adhisãlasikkhà - pe - ayaü adhipa¤¤àsikkhà. Yesaü satimà vinayàya sikkheti satimà puggalo yesaü råparàgassa saddaràgassa gandharàgassa rasaràgassa phoññhabbaràgassa vinayàya pañivinayàya pahànàya våpasamàya pañinissaggàya pañippassaddhiyà adhisãlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipa¤¤ampi sikkheyya, imà tisso sikkhàyo àvajjanto sikkheyya, jànanto sikkheyya, - pe - sacchikàtabbaü sikkheyya àcareyya samàcareyya samàdàya vatteyyàti - yesaü satimà vinayàya sikkhe.

Råpesu saddesu atho rasesu gandhesu phassesu sahetha ràganti råpesu saddesu gandhesu rasesu phoññhabbesu ràgaü saheyya parisaheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyàdiyeyya maddeyyàti - råpesu saddesu atho rasesu gandhesu phassesu sahetha ràgaü.

Tenàha bhagavà:

"Athàparaü pa¤ca rajàni loke
Yesaü satimà vinayàya sikkhe,
Råpesu saddesu atho rasesu
Gandhesu phassesu sahetha ràga"nti.

16 - 21

Etesu dhammesu vineyya chandaü
Bhikkhu satimà suvimuttacitto,
Kàlena [PTS Page 507] [\q 507/]      so dhammà dhammaü parivãmaüsamàno
Ekodibhåto vihane tamaü so ( iti bhagavà)

Etesu dhammesu vineyya chandanti - 'eteså'ti råpesu saddesu gandhesu rasesu phoññhabbesu; chandoti " yo kàmesu kàmacchando kàmaràgo kàmanandi kàmataõhà kàmasineho kàmapariëàho kàmamucchà kàmajjhosànaü kàmogho kàmayogo kàmåpàdànaü - pe - kàmacchandanãvaraõaü[a"] etesu dhammesu vineyya chandanti etesu dhammesu chandaü vineyya pañivineyya pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti - etesu dhammesu vineyya chandaü.

[A.] Dhammasaïgaõi - cittuppàdakaõóa.
[BJT Page 724] [\x 724/]
Bhikkhu satimà suvimuttacittoti - 'bhikkhå'ti puthujjanakalyàõako và bhikkhu sekho và bhikkhu; satimàti " yà sati anussati pañissati sati saraõatà dhàraõatà apilàpanatà asammussanatà sati satindriyaü satibalaü sammàsati satisambojjhaïgo ekàyanamaggo; ayaü vuccati sati. [A] imàya satiyà upeto samupeto upagato samupagato upapanno sampanno samannàgato, so vuccati satimà; bhikkhu satimà suvimuttacittoti pañhamaü jhànaü samàpannassa nãvaraõehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü, dutiyaü jhànaü samàpannassa vitakkavicàrehi cittaü vuttaü vimuttaü suvimuttaü. Tatiyaü jhànaü samàpannassa pãtiyà ca cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Catutthaü jhànaü samàpannassa sukhadukkhehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. âkàsàna¤càyatanaü samàpannassa råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Vi¤¤àõa¤càyatanaü samàpannassa àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya cittaü - pe -

âki¤ca¤¤àyatanaü samàpannassa vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya cittaü - pe -
Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samàpannassa àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Sotàpannassa sakkàyadiññhiyà vicikicchàya sãlabbataparàmàsà diññhànusayà vicikicchànusayà tadekaññhehi ca kilesehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Sakadàgàmissa oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà tadekaññhehi ca kilesehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Anàgàmissa aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà anusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà tadekaññhehi ca kilesehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Anàgàmissa [PTS Page 508] [\q 508/]      anusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà aõusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà tadekaññhehi ca kilesehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttaü. Arahato råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà tadekaññhehi ca kilesehi bahiddhà ca sabbanimittehi cittaü muttaü vimuttaü suvimuttanti - bhikkhu satimà suvimuttacitto.

Kàlena so sammà dhammaü parivãmaüsamànoti - ' kàlenà'ti uddhate citte samàdhissa kàlo. Samàhite citte vipassanàya kàlo.

1. Kàle paggaõhati cittaü niggaõhàti punàpare, 1
Saüpahaüsati kàlena kàle cittaü samàdahe, 2
Ajjhupekkhati kàlena so yogi kàlakovido.

2. Kimhi kàlamhi paggàho kimhi kàle viniggaho.
Kimhi pahaüsanà kàle samathakàlo ca kãdiso,
Upekkhàkàlaü cittassa kathaü dasseti yogino?

1. Athàpare - [PTS] 2. Samàdahati - [PTS.]

[BJT Page 726] [\x 726/]

3. Lãne cittamhi paggàho uddhatasmiü hi niggaho,
Nirassàdagataü cittaü saüpahaüseyya tàvade.

4. Sampahaññhaü yadà cittaü alãnaü bhavatanuddhataü,
Samathanimittassa so1 kàlo ajjhattaü ramaye mano.

5. Vatena mevupàyena2 yadà hoti samàhitaü,
Samàhitaü cittama¤¤àya ajjhupekkheyya tàvade.

6. Evaü kàlavidå dhãro kàla¤¤å kàlakovido,
Kàlena kàlaü cittassa nimittamupalakkhaye"ti.

Kàlena so sammà dhammaü parivãmaüsamànoti - ' sabbe saïkhàrà aniccà'ti sammà dhammaü parivãmaüsamàno, sabbe saïkhàrà [PTS Page 509] [\q 509/]      dukkhàti sammà dhammaü parivãmaüsamàno. Sabbe dhammà anattàti sammà dhammaü parivãmaüsamàno - pe -
Yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhammanti sammà dhammaü parivãmaüsamànoti - kàlena so sammà dhammaü parivãmaüsamàno.

Ekodibhåto vihane tamaü soti bhagavàti - 'ekodã'ti ekaggacitto avikkhittacitto avisàhañamànaso samatho samàdhindriyaü samàdhibalaü sammàsamàdhãti ekodibhåto. Vihane tamaü soti ràgatamaü dosatamaü mohatamaü diññhitamaü mànatamaü kilesatamaü duccaritatamaü andhakaraõaü acakkhukaraõaü a¤¤àõakaraõaü pa¤¤ànirodhikaü vighàtapakkhikaü anibbànasaüvattanikaü haneyya vihaneyya pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyya.

1. Samathassa ca - syà. [PTS]. 2. Eteneva upàyena - sãmu11. Etena yevupàyena - [PTS.]

[BJT Page 728] [\x 728/]

(196 Antima cãdeya sa 198 mula cideye m„da dakvà ganna)
 

Bhagavàti gàravàdhivacanaü. Api ca bhaggaràgoti bhagavà, bhaggadosoti bhagavà, bhaggamohoti bhagavà, bhaggamànoti bhagavà, bhaggadiññhãti bhagavà, bhaggakaõñakoti bhagavà bhaggakilesoti bhagavà, bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavà. Bhavànaü antakaroti bhagavà. Bhàvitakàyoti bhagavà, bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà. Bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà. Bhàgã và bhagavà cãvariõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà. Bhàgã va bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà. Bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà. Bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà. Bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà. Bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü [PTS Page 510] [\q 510/]      iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà. Bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà. -

[BJT Page 730] [\x 730/]

'Bhagavà'ti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü. Na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü. Vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà mule saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti - ekodibhåto vihane tamaü soti bhagavà.

Tenàha bhagavà:

"Etesu dhammesu vineyya chandaü
Bhikkhu satimà suvimuttacitto,
Kàlena so sammà dhammaü parivãmaüsamàno
Ekodibhåto vihane tamaü so (ti bhagavà'ti. )