4-1

Pucchàmi taü bhagavà bråhimetaü (iccàyasmà mettagå)
Ma¤¤àmi taü vedaguü bhàvitattaü
Kuto nu dukkhà samudàgatà1 ime
Ye keci lokasmiü anekaråpà.

Pucchàmi taü bhagavà bråhi metanti: 'pucchàmã'ti tisso pucchà: adiññhajotanà pucchà, diññhasaüsandanà pucchà, vimaticchedanà pucchà.

Katamà adiññhajotanà pucchà: pakatiyà lakkhaõaü a¤¤àtaü hoti adiññhaü atulitaü atãritaü avibhåtaü avibhàvitaü, tassa ¤àõàya dassanàya tulanàya tãraõàya2 vibhåtatthàya vibhàvanatthàya pa¤haü pucchati. Ayaü adiññhajotanà pucchà.

Katamà diññhasaüsandanà pucchà: pakatiyà3 lakkhaõaü ¤àtaü hoti diññhaü tulitaü tãritaü vibhåtaü vibhàvitaü a¤¤ehi paõóitehi saddhiü saüsandanatthàya pa¤haü pucchati. Ayaü diññhasaüsandanà pucchà.

Katamà vimaticchedanà pucchà: pakatiyà saüsayapakkhanto4 hoti, vimati pakkhanto5 dveëhakajàto evaü nu kho na nu kho kiü nu kho kathaü nu khoti. So vimaticchedanatthàya pa¤haü pucchati. Ayaü vimaticchedanà pucchà. Imà tisso pucchà.
Aparàpi tisso pucchà: manussapucchà. Amanussapucchà, nimmitapucchà.

Katamà manussapucchà: manussà buddhaü bhagavantaü upasaïkamitvà pa¤haü pucchanti, bhikkhu pucchanti, bhikkhuõiyo pucchanti, upàsakà pucchanti, upàsikàyo pucchanti, ràjàno pucchanti, khattiyà pucchanti, bràhmaõà pucchanti, vessà pucchanti, suddà pucchanti, gahaññhà pucchanti, pabbajità pucchanti. Ayaü manussapucchà.

Katamà amanussapucchà: amanussà buddhaü bhagavantaü upasaïkamitvà pa¤haü pucchanti, nàgà pucchanti, supaõõà pucchanti, yakkhà pucchanti, asurà pucchanti, gandhabbà pucchanti mahàràjàno pucchanti, indà pucchanti, brahmàno pucchanti, devà pucchanti, ayaü amanussapucchà.

1. Gatàme - pana
2. Tãraõaya vibhàvanàya pucchati, pana
3. Pakatiyà-va, va, vi, ka
Pakkhando - machasaü
4. Pakkhanto-va, vi, ka, pana
5. Vimatipakkhanto-va, vi, ka, pana

[BJT Page 136] [\x 136/]

Katamà nimmitapucchà: yaü bhagavà råpaü abhinimminàti manomayaü sabbaïgapaccaïgaü ahãnindriyaü, so nimmito buddhaü bhagavantaü upasaükamitvà pa¤haü pucchati, bhagavà vissajjeti. Ayaü nimmitapucchà. Imà tisso pucchà.

Aparàpi tisso pucchà: attatthapucchà, paratthapucchà, ubhayatthapucchà, aparàpi tisso pucchà: diññhadhammikatthapucchà, samparàyikatthapucchà. Paramatthapucchà. Aparàpi tisso pucchà: anavajjatthapucchà, nikkilesatthapucchà, vodànatthapucchà. Aparàpi tisso pucchà: atãtà pucchà, anàgatà pucchà, paccuppannà pucchà. Aparàpi tisso pucchà: ajjhattapucchà, bahiddhàpucchà, ajjhattabahiddhà pucchà, aparàpi tisso pucchà: kusalapucchà, akusalapucchà, abyàkatapucchà, aparàpi tisso pucchà: khandhapucchà dhàtupucchà, àyatanapucchà, aparàpi tisso pucchà: satipaññhànapucchà, sammappadhànapucchà, iddhipàdapucchà. Aparàpi tisso pucchà: indriyapucchà, balapucchà, bojjhaïgapucchà. Aparàpi tisso pucchà: maggapucchà, phalapucchà, nibbànapucchà.

Pucchàmi tanti: pucchàmi taü, yàcàmi taü, ajjhesàmi taü, pasàdemi taü, 'kathayassu me'ti 'pucchàmi taü'. Bhagavàti gàravàdhivacanametaü:
Apica, bhaggaràgoti bhagavà: bhaggadosoti bhagavà: bhaggamohoti bhagavà: bhaggamànoti bhagavà: bhaggadiññhãti bhagavà: bhaggakaõñakoti bhagavà: bhaggakilesoti bhagavà: bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavà: bhavànaü antakaroti bhagavà : bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà: bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà: bhàgã và bhagavà cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà: bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà.

Bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü, ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà: bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti 'pucchàmi taü bhagavà. ' Bråhi metanti bråhi àcikkha desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehãti 'pucchàmi taü bhagavà bråhi metaü'. Iccàyasmà mettagåti, -
'Iccà'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripåri akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatàpetaü 'iccàti'. âyasmà'ti: piyavacanaü garuvacanaü sagàravasappatissàdhivacanametaü 'àyasmà'ti. Puõõakoti: tassa bràhmaõassa nàmaü saïkhà sama¤¤à pa¤¤atti vohàro nàmaü nàmakammaü nàmadheyyaü niruttibya¤janaü abhilàpo. Mettagå'ti tassa bràhmaõassa gottaü saïkhà sama¤¤à pa¤¤atti vohàro'ti iccàyasmà mettagåti:

Ma¤¤àmi taü vedaguü1 bhàvitattanti: 'vedagå'ti taü ma¤¤àmi 'bhàvitatto'ti taü ma¤¤àmi, evaü pajànàmi, evaü àjànàmi, 2 evaü vijànàmi, 3 evaü pañivijànàmi, evaü pañivijjhàmi 'vedagå bhàvitatto'ti kathaü bhagavà vedagå: vedo vuccati catusu maggesu ¤àõaü, pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü dhammavicayasambojjhaïgo vãmaüsà vipassanà sammàdiññhi, bhagavà tehi vedehi jàtijaràmaraõassa antagato5

1. 'Yaü' ti natthi-va, vi, machasaü
2. Vedagå - machasaü
3. Ajànàmi
4. Pajànàmi-katthaci
5. Antaügato-ka, vi

[BJT Page 138] [\x 138/]

Antappatto koñigato koñippatto pariyantagato pariyantappatto vosànagato vosànappatto tàõagato tàõappatto lenagato lenappatto saraõagato saraõappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbànagato nibbànappatto. Vedànaü và antagatoti vedagå, vedehi và antagatoti vedagå, sattannaü và dhammànaü (viditattà) vedagå: sakkàyadiññhi vidità hoti, vicikicchà vidità hoti, sãlabbataparàmàso vidito hoti, ràgo - doso - moho - màno vidito hoti, viditàssa honti pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà sadarà1 dukkhavipàkà àyatiü jàtijaràmaraõãyà:

1. ''Vedàni viceyya kevalàni (sabhiyàti bhagavà)
Samaõànaü yànipattha2 bràhmaõànaü
Sabba3 vedanàsu vãtaràgo
Sabbaü vedamaticca vedagå so''ti. [A]

Evaü bhagavà vedagå.

Kathaü bhagavà (bhàvitatto): bhagavà bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤o bhàvitasatipaññhàno bhàvitasammappadhàne bhàvitaiddhipàdo bhàvitaindriyo bhàvitabalo bhàvitabojjhaïgo bhàvitamaggo pahãnakileso pañividdhàkuppo sacchikatanirodho, dukkhaü tassa pari¤¤àtaü, samudayo pahãno, maggo bhàvito, nirodho sacchikato, abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü, pari¤¤eyyaü pari¤¤àtaü, pahàtabbaü pahãnaü, bhàvetabbaü bhàvitaü, sacchikàtabbaü sacchikataü, aparitto mahatto gambhãro appameyyo duppariyogàëho4 pahåtaratano5 sàgaråpamo6 chaëaïgupekkhàya samannàgato hoti.

Cakkhunà råpaü disvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno. Sotena saddaü sutvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno. Ghànena gandhaü ghàyitvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno. Jivhàya rasaü sàyitvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno. Kàyena phoññhabbaü phusitvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno. Manasà dhammaü vi¤¤àya neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno.

1. Saddarà-pu
2. Yànidhatthi - machasaü
Yàni atthi-sã
3. Sabbaveràsu-ma, va, vi, ka
[A.] Suttanipàta sahiyasutta
4. Dupariyo gàlenà-panana
5. Bahuratano-sã.
6. Sàgarasamo-katthaci

[BJT Page 140] [\x 140/]

Cakkhunà råpaü disvà manàpaü råpaü nàbhigijjhati1 nàbhihaüsati2 na ràgaü janeti tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü. Cakkhunà kho paneva3 råpaü disvà amanàpaü na maïku hoti, appatiññhitacitto4 alãnamanaso5 abyàpannacetaso. Tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Sotena saddaü sutvà manàpaü saddaü nàbhigijjhati nàbhihaüsati na ràgaü janeti tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü. Cakkhunà kho paneva saddaü sutvà amanàpaü na maïku hoti, appatiññhitacitto alãnamanaso abyàpannacetaso. Tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Ghànena gandhaü ghàyitvà manàpaü gandhaü nàbhigijjhati nàbhihaüsati na ràgaü janeti tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü. Cakkhunà kho paneva gandhaü ghàyitvà amanàpaü na maïku hoti, appatiññhitacitto alãnamanaso abyàpannacetaso. Tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Jivhàya rasaü sàyitvà manàpaü råpaü nàbhigijjhati nàbhihaüsati na ràgaü janeti tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü. Cakkhunà kho paneva rasaü sàyitvà amanàpaü na maïku hoti, appatiññhitacitto alãnamanaso abyàpannacetaso. Tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Kàyena phoññhabbaü phusitvà manàpaü phoññhabbaü nàbhigijjhati nàbhihaüsati na ràgaü janeti tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü. Cakkhunà kho paneva råpaü disvà amanàpaü na maïku hoti, appatiññhitacitto alãnamanaso abyàpannacetaso. Tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Manasà dhammaü vi¤¤àya manàpaü nàbhigijjhati nàbhihaüsati na ràgaü janeti tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü. Cakkhunà kho paneva dhammaü vi¤¤àya amanàpaü na maïku hoti, appatiññhitacitto alãnamanaso abyàpannacetaso. Tassa ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.

Cakkhunà råpaü disvà manàpàmanàpesu råpesu ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Sotena saddaü sutvà manàpàmanàpesu saddesu ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Ghànena gandhaü ghàyitvà manàpàmanàpesu gandhesu ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Jivhàya rasaü sàyitvà manàpàmanàpesu rasesu ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Kàyena phoññhabbaü phusitvà manàpàmanàpesu phoññhabbesu ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.
Manasà dhammaü vi¤¤àya manàpàmanàpesu dhammesu ñhitova kàyo hoti, ñhitaü cittaü ajjhattaü susaüñhitaü suvimuttaü.

Cakkhunà råpaü disvà rajanãye na rajjati, dosanãye7 na dussati, mohanãye na muyhati, kopanãye na kuppati, madanãye na majjati, kilesanãye na kilissati. Sotena saddaü sutvà rajanãye na rajjati, dosanãye na dussati, mohanãye na muyhati, kopanãye na kuppati, madanãye na majjati, kilesanãye na kilissati. Ghànena gandhaü ghàyitvà rajanãye na rajjati, dosanãye na dussati, mohanãye na muyhati, kopanãye na kuppati, madanãye na majjati, kilesanãye na kilissati. Jivhàya rasaü sàyitvà rajanãye na rajjati, dosanãye na dussati, mohanãye na muyhati, kopanãye na kuppati, madanãye na majjati, kilesanãye na kilissati. Kàyena phoññhabbaü phusitvà rajanãye na rajjati, dosanãye na dussati, mohanãye na muyhati, kopanãye na kuppati, madanãye na majjati, kilesanãye na kilissati. Manasà dhammaü vi¤¤àya rajanãye na rajjati, dosanãye na dussati, mohanãye na muyhati, kopanãye na kuppati, madanãye na majjati, kilesanãye na kilissati. Diññhe diññhamatto sute sutamatto mute mutamatto vi¤¤àte vi¤¤àtamatto, diññhe na lippati8, sute na lippati, mute na lippati, vi¤¤àte na lippati, diññhe anupayo9 anapàyo anissito appañibaddho vippamutto10 visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharati. Sute anupayo anapàyo anissito appañibaddho vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharati. Mute anupayo anapàyo anissito appañibaddho vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharati. Vi¤¤àte anupayo anapàyo anissito appañibaddho vippamutto visa¤¤utto vimariyàdãkatena cetasà viharati.

1. Nàbhijjhàyati - pana
2. Nàbhihasati-sa
3. Cakkhunà kho panetaü-sã-syà
4. Appatiññhãnacittà-syà
5. âdãnamanaso-va-vi-pana-syà
[A.] Suttanipàta-sahiya sutta
6. âdãnamanaso-va-vi-pa-syà
7. Dussanãye - machasaü
8. Na limpati - machasaü, syà
9. Anåpayo-machasaü
Anusayo-va, vã
10. Vimutto-pana-

[BJT Page 142] [\x 142/]

Saüvijjati bhagavato cakkhu6 passati bhagavà cakkhunà råpaü, chandaràgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavà. Saüvijjati bhagavato sotaü, suõàti bhagavà sotena saddaü, chandaràgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavà. Saüvijjati bhagavato ghànaü, ghàyati bhagavà ghànena gandhaü, chandaràgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavà. Saüvijjati bhagavato jivhà, sàyati bhagavà jivhàya rasaü, chandaràgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavà. Saüvijjati bhagavato kàyo, phusati bhagavà kàyena phoññhabbaü, chandaràgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavà. Saüvijjati bhagavato mano, vijànàti bhagavà manasà dhammaü, chandaràgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavà. Cakkhuü råpàràmaü råparataü råpasammuditaü, taü bhagavato dantaü guttaü rakkhitaü saüvutaü, tassa ca saüvaràya dhammaü deseti.
Sotaü saddàràmaü saddarataü saddasammuditaü, taü bhagavato dantaü guttaü rakkhitaü saüvutaü, tassa ca saüvaràya dhammaü deseti.
Ghànaü gandhàràmaü gandharataü gandhasammuditaü, taü bhagavato dantaü guttaü rakkhitaü saüvutaü, tassa ca saüvaràya dhammaü deseti.
Jivhà rasàràmà rasaratà rasasammudità, sà bhagavato dantaü guttaü rakkhitaü
Saüvutaü, tassa ca saüvaràya dhammaü deseti.
Kàyo phoññhabbàràmo phoññhabbarato phoññhabbasammudito, so bhagavato dantaü guttaü rakkhitaü saüvutaü, tassa ca saüvaràya dhammaü deseti.
Mano dhammàràmo dhammarato dhammasammudito so bhagavato dantaü guttaü rakkhitaü saüvutaü, tassa ca saüvaràya dhammaü deseti.

2. Dantaü nayanti samitiü dantaü ràjàbhiråhati,
Danto seññho manussesu yotivàkyaü titikkhati. [A]

3. Varamassatarà dantà àjànãyà ca sindhavà,
Ku¤jarà ca mahànàgà attadantà tato varaü. [A]

4. Na hi etehi yànehi gaccheyya agataü2 disaü,
Yathàttanà sudantena danto dantena gacchati. [A]

5. Vidhàsu na vikampanti vippamuttà punabbhavà,
Dantabhåmiü anuppattà te loke vijitàvino. [B]

6. Yassindriyàni bhàvitàni ajjhatta¤ca bahiddhà ca sabbaloke,
Nibbijjha imaü para¤ca lokaü kàlaü kaïkhati bhàvitatto sadantoti. [C]

6. Cakkhuü-sã
1. Yathàtthanà-[PTS] Sã
2. Amataü dãsaü va-vi
[A.] Dhammapada - nàgavagga
[B.] Khandha saüyutta - khajjaniya vagga
[C.] Suttanipàta - sahiya sutta

[BJT Page 144] [\x 144/]

Evaü bhagavà bhàvitatto1

Ma¤¤àmi taü vedaguü2 bhàvitattaü kuto nu dukkhà samudàgatà imeti: 'kuto nå'ti saüsayapucchà, vimatipucchà, dveëhapucchà, anekaüsapucchà. Evaü nu kho, na nu kho, kiü nu kho, kathaü nu khoti 'kuto nu'.

Dukkhàti jàtidukkhaü jaràdukkhaü vyàdhidukkhaü maraõadukkhaü sokaparidevadukkhadomanassupàyàsadukkhaü nerayikaü dukkhaü tiracchànadukkhaü pettivisayadukkhaü mànusikaü3 dukkhaü gabbhokkantimålakaü dukkhaü gabbhaññhitimålakaü dukkhaü gabbhavuññhànamålakaü dukkhaü jàtassupanibandhanaü4 dukkhaü jàtassa paràdheyyataü5 dukkhaü attåpakkamaü dukkhaü paråpakkamaü dukkhaü dukkhadukkhaü saïkhàradukkhaü viparinàmadukkhaü, cakkhurogo sotarogo ghànarogo jivhàrogo kàyarogo sãsarogo kaõõarogo mukharogo dantarogo kàso sàso pinàso óaho6 jaro kucchi rogo mucchà pakkhandikà sålà visåcikà kuññhaü gaõóo kilàso soso apamàro daddu kaõóu kacchu rakhasà vitacchikà lohitapittaü madhumeho aüsà piëakà bhagandalà pittasamuññhànà àbàdhà semhasamuññhànà àbàdhà vàtasamuññhànà àbàdhà sannipàtikà àbàdhà utuparinàmajà àbàdhà visamaparihàrajà àbàdhà opakkamikà àbàdhà kammavipàkajà àbàdhà sãtaü uõhaü jighacchà pipàsà uccàro passàvo óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassànaü dukkhaü, màtumaraõaü dukkhaü pitumaraõaü dukkhaü bhàtumaraõaü dukkhaü bhaginãmaraõaü dukkhaü puttamaraõaü dukkhaü dhãtumaraõaü dukkhaü ¤àtivyasanaü dukkhaü bhogavyasanaü7 dukkhaü sãlavyasanaü dukkhaü diññhivyasanaü dukkhaü yesaü dhammànaü àdito samudàgamanaü pa¤¤àyati, atthaïgamato nirodho pa¤¤àyati. Kammasaünissito vipàko, vipàkasaünissitaü kammaü, nàmasaünissitaü råpaü, råpasaünissitaü nàmaü, jàtiyà anugataü, jaràya anusañaü byàdhinà abhibhåtaü, maraõena abbhàhataü, dukkhe patiññhitaü, atàõaü alenaü asaraõaü asaraõãbhåtaü, ime vuccanti dukkhà.

1. Bhàvitattoti - machasaü
2. Vedagå - machasaü
3. Mànasikaü-syà
4. Jàtassupanibandhakaü-machasaü
5. Paràdheyyakaü-machasaü
6. ôàho-machasaü
7. Rogavyasanaü-pana, machasaü

[BJT Page 146] [\x 146/]

Ime dukkhà kuto samudàgatà, kuto jàtà, kuto saüjàtà kuto nibbattà kuto abhinibbattà kuto pàtubhåtà kiünidànà kiüsamudayà1 kiüjàtikà kiüpabhavàti imesaü dukkhànaü målaü pucchati, hetuü pucchati, nidànaü pucchati, sambhavaü pucchati, pabhavaü pucchati, samuññhànaü pucchati, àhàraü pucchati, àrammaõaü pucchati, paccayaü pucchati, samudayaü pucchati, papucchati yàcati ajjhesati2 pasàdetãti 'kuto nu dukkhà samudàgatà ime. '

Ye keci lokasmiü anekaråpàti: 'yekecã'ti sabbena sabbaü sabbathà sabbaü asesaü nissesaü pariyàdiyanavacanametaü yekecãti. ' Lokasmiüti apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloke. Anekaråpàti anekavidhà nànappakàrà dukkhàti 'ye keci lokasmiü anekaråpà. '

Tenàha so bràhmaõo:

''Pucchàmi taü bhagavà bråhi me taü (iccàyasmà mettagå)
Ma¤¤àmi taü vedaguü bhàvitattaü,
Kuto nu dukkhà samudàgatà ime
Ye keci lokasmiü anekaråpà''ti.

4-2

Dukkhassa ve maü pabhavaü apucchasi (mettagåti bhagavà)
Taü te pavakkhàmi yathà pajànaü,
Upadhinidànà pabhavanti dukkhà
Ye keci lokasmiü anekaråpà.

Dukkhassa ve maü pabhavaü apucchasã ti: 'dukkhassà'ti: jàtidukkhassa jaràdukkhassa vyàdhidukkhassa maraõadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupàyàsadukkhassa. Pabhavaü apucchasãti ''dukkhassa målaü pucchasi, hetuü pucchasi, nidànaü pucchasi, sambhavaü pucchasi, pabhavaü pucchasi, samuññhànaü pucchasi, àhàraü pucchasi, àrammaõaü pucchasi, paccayaü pucchasi, samudayaü pucchasi, yàcasi ajjhesasi pasàdesã'ti 'dukkhassa ve maü pabhavaü apucchasã'.

Mettagåti bhagavàti: bràhmaõaü nàmena àlapati. Bhagavàti gàravàdhivacanametaü:
Apica, bhaggaràgoti bhagavà: bhaggadosoti bhagavà: bhaggamohoti bhagavà: bhaggamànoti bhagavà: bhaggadiññhãti bhagavà: bhaggakaõñakoti bhagavà: bhaggakilesoti bhagavà: bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavà: bhavànaü antakaroti bhagavà : bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà: bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà: bhàgã và bhagavà cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà: bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà.

Bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü, ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà: bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti 'mettagåti bhagavà. '

1. Kiüsamudayo-va-vi-ka
2. Ajjhesi-va, ci, ka

[BJT Page 148] [\x 148/]

Taü te pavakkhàmi yathà pajànàti: 'taü' ti dukkhassa målaü pavakkhàmi, hetuü pavakkhàmi, nidànaü pavakkhàmi, sambhavaü pavakkhàmi, pabhavaü pavakkhàmi, samuññhànaü pavakkhàmi, àhàraü pavakkhàmi, àrammaõaü pavakkhàmi, paccayaü pavakkhàmi, samudayaü pavakkhàmi, àcikkhissàmi desissàmi pa¤¤apessàmi paññhapessàmi vivarissàmi vibhajissàmi uttànãkarissàmi pakàsissàmãti. 'Taü te pavakkhàmi'.

Yathà pajànanti: yathà pajànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto na itihãtihaü na itikiràya1 na paramparàya na piñakasampadànena na takkahetu na nayahetu na àkàraparivitakkena na diññhinijjhànakhantiyà sàmaü sayaü abhi¤¤àtaü attapaccakkhadhammaü taü kathayissàmãti 'taü te pavakkhàmi yathà pajànaü'.

Upadhinidànà pabhavanti dukkhàti: 'upadhã'ti dasa upadhã: taõhåpadhi diññhåpadhi, kilesåpadhi, kammåpadhi, duccaritåpadhi, àhàråpadhi, pañighåpadhi, catasso upàdinnadhàtuyo upadhã, cha ajjhattikàni àyatanàni upadhi, chavi¤¤àõakàyaü upadhi, sabbampi dukkhaü dukkhamanatthena3 upadhi, ime vuccanti dasa upadhi. Dukkhàti jàtidukkhaü jaràdukkhaü vyàdhidukkhaü maraõadukkhaü sokaparidevadukkhadomanassupàyàsadukkhaü
Nerayikaü dukkhaü tiracchànadukkhaü pettivisayadukkhaü mànusikaü3 dukkhaü gabbhokkantimålakaü dukkhaü gabbhaññhitimålakaü dukkhaü gabbhavuññhànamålakaü dukkhaü jàtassupanibandhanaü4 dukkhaü jàtassa paràdheyyataü5 dukkhaü attåpakkamaü dukkhaü paråpakkamaü dukkhaü dukkhadukkhaü saïkhàradukkhaü viparinàmadukkhaü, cakkhurogo sotarogo ghànarogo jivhàrogo kàyarogo sãsarogo kaõõarogo mukharogo dantarogo kàso sàso pinàso óaho6 jaro kucchi rogo mucchà pakkhandikà sålà visåcikà kuññhaü gaõóo kilàso soso apamàro daddu kaõóu kacchu rakhasà vitacchikà lohitapittaü madhumeho aüsà piëakà bhagandalà pittasamuññhànà àbàdhà semhasamuññhànà àbàdhà vàtasamuññhànà àbàdhà sannipàtikà àbàdhà utuparinàmajà àbàdhà visamaparihàrajà àbàdhà opakkamikà àbàdhà kammavipàkajà àbàdhà sãtaü uõhaü jighacchà pipàsà uccàro passàvo óaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassànaü dukkhaü, màtumaraõaü dukkhaü pitumaraõaü dukkhaü bhàtumaraõaü dukkhaü bhaginãmaraõaü dukkhaü puttamaraõaü dukkhaü dhãtumaraõaü dukkhaü ¤àtibyasanaü dukkhaü bhogavyasanaü dukkhaü sãlavyasanaü dukkhaü diññhivyasanaü dukkhaü yesaü dhammànaü àdito samudàgamanaü pa¤¤àyati, atthaïgamato nirodho pa¤¤àyati. Kammasaünissito vipàko, vipàkasaünissitaü kammaü, nàmasaünissitaü råpaü, råpasaünissitaü nàmaü, jàtiyà anugataü, jaràya anusañaü byàdhinà abhibhåtaü, maraõena abbhàhataü, dukkhe patiññhitaü, atàõaü alenaü asaraõaü asaraõãbhåtaü, ime vuccanti dukkhà. Ime dukkhà upadhinidànà, upadhihetukà, upadhipaccayà, upadhikàraõà honti, pabhavanti sambhavanti jàyanti sa¤jàyanti nibbattanti pàtubhavantã'ti 'upadhinidànà pabhavanti' dukkhà.

1. Na iti kiriyàya - machasaü
2. Dukkhamanaññhena - machasaü
3. Dukkhàya vemaü - va-vi-ka

[BJT Page 150] [\x 150/]

Ye keci lokasmiü anekaråpàti: 'ye kecã'ti sabbena sabbaü sabbathà sabbaü asesaü nissesaü pariyàdiyanavacanametaü ye kecã'ti. Lokasminti apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloke. Anekaråpàti: anekavidhà nànappakàrà dukkhà'ti 'ye keci lokasmiü anekaråpà'.

Tenàha bhagavà:

''Dukkhassa ve maü pabhavaü apucchasi (mettagåti bhagavà)
Taü te pavakkhàmi yathà pajànaü
Upadhinidànà pabhavanti dukkhà
Ye keci lokasmiü anekaråpà''ti.

4-3

Yo ve avidvà upadhiü karoti
Punappunaü dukkhamupeti mando
Tasmà pajànaü upadhiü na kayirà
Dukkhassa jàtipabhavànupassã.

Yo ve avidvà upadhiü karotãti: yo'ti yo yàdiso yathà yutto yathàvihito yathàpakàro yaüñhànappatto1 yaüdhammasamannàgato2 khattiyo và bràhmaõo và vesso và suddo và gahaññho và pabbajito và devo và manusso và. Avidvàti avijjàgato a¤¤àõã avibhàvã duppa¤¤o. Upadhiü karotãti taõhåpadhiü karoti. Diññhåpadhiü karoti. Kilesåpadhiü karoti, kammåpadhiü karoti, duccaritåpadhiü karoti, àhàråpadhiü karoti, pañighåpadhiü karoti, catasso upàdinnadhàtuyo upadhiü3 karoti, cha ajjhattikàni àyatanàni upadhiü karoti, chavi¤¤àõakàyaü upadhiü karoti, janeti sa¤janeti nibbattetãti ye ve avidvà upadhiü karoti:

1. Yaü ñhànaü patto-si
2. Sadhammasamannàgato-bahusu
3. Upadhã-machasaü

[BJT Page 152] [\x 152/]

Punappunaü dukkhamupeti mando'ti: punappunaü jàtidukkhaü jaràdukkhaü vyàdhidukkhaü maraõadukkhaü sokaparidevadukkhadomanassupàyàsadukkhaü eti samupeti upagacchati gaõhàti paràmasati abhinivisati. Mandoti mando moho avidvà avijjàgato a¤¤àõã avibhàvã duppa¤¤oti 'punappunaü dukkhamupeti mando'

Tasmà pajànaü upadhiü na kayiràti: 'tasmà'ti taükàraõà taühetu tappaccayà tannidànà evaü àdãnavaü sampassamàno upadhãsåti 'tasmà. Pajànanti pajànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto, sabbe saükhàrà aniccàti pajànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto, 'sabbe saükhàrà dukkhà'ti pajànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto 'sabbe dhammà anattà'ti pajànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto, 'yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti pajànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto. Upadhiü na kayiràti taõhåpadhiü na kareyya, diññhåpadhiü na kareyya, kilesåpadhiü na kareyya, kammåpadhiü na kareyya, duccaritåpadhiü na kareyya, àhàråpadhiü na kareyya, pañighåpadhiü na kareyya, catasso upàdinnadhàtuyo upadhiü na kareyya, cha ajjhattikàni àyatanàni upadhiü na kareyya, chavi¤¤àõakàyaü upadhiü na kareyya, na saüjaneyya na nibbatteyya nàtinibbatteyyàti tasmà pajànaü upadhiü na kayirà. '

Dukkhassàti: jàtidukkhassa jaràdukkhassa vyàdhidukkhassa maraõadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupàyàsadukkhassa. Pabhavànupasasãti: dukkhassa målànupassã4 hetànupassã nidànànupassã sambhavànupassã pabhavànupassã samuññhànànupassã àhàrànupassã àrammaõànupassã paccayànupassã samudayànupassã. 'Anupassanà' vuccati pa¤¤à (yà pa¤¤à) pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhåri medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi imàya anupassanàya pa¤¤àya upeto hoti samupeto upagato samupagato uppanno samuppanno samannàgato so vuccati anupassãti ''dukkhassa jàtippabhavànupassã.

Tenàha bhagavà.

''Yo ve avidvà upadhiü karoti
Punappunaü dukkhamupeti mando
Tasmà pajànaü upadhiü na kayirà
Dukkhassa jàtippabhavànupassã''ti.

4. Hetånussã-va-vi-ka
Hetuü passã - machasaü

[BJT Page 154] [\x 154/]

4-4

Yaü taü apucchimha akittayã no
A¤¤aü taü1 pucchàma tadiïgha bråhi
Kathannu dhãrà vitaranti oghaü
Jàtijaraü2 soka3pariddava¤ca
Taü me munã sàdhu viyàkarohi
Tathà hi te vidito esa dhammo

Yaü taü apucchimha akittayã noti: yaü taü apucchimha àyàcimha ajjhesimha pasàdimha. Akittayã no'ti kittitaü àcikkhitaü desitaü pa¤¤apitaü paññhapitaü vivaritaü vibhattaü uttànãkataü pakàsitanti 'yaü taü apucchimha akittayã no. '

A¤¤aü taü pucchàma tadiïgha bråhãti a¤¤aü taü pucchàma, a¤¤aü taü yàcàma, a¤¤aü taü ajjhesàma, a¤¤aü taü pasàdema, uttariü taü pucchàma. Tadiïga bråhãti taü iïgha bråhi àcikkha desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehãti 'a¤¤aü taü pucchàma tadiïgha bråhi. '

Kathannu dhãrà vitaranti oghaü jàti jaraü sokapariddavaü cà'ti: 'kathannå'ti saüsayapucchà vimatipucchà dveëhapucchà anekaüsapucchà, evannu kho na nu kho kiü nu kho kathannu khoti. Kathannu dhãrà ti dhãrà paõóità pa¤¤àvanto buddhimatto ¤àõino vibhàvino medhàvino. Oghanti kàmoghaü bhavoghaü diññhoghaü avijjoghaü. Jàtãti 1yà tesaü tesaü sattànaü tamhi tamhi sattanikàye jàti sa¤jàti okkanti abhinibbanti khandhànaü pàtubhàvo àyatanànaü pañilàbho. Jaràti yà tesaü tesaü sattànaü tamhi tamhi sattanikàye jarà jãraõatà khaõóiccaü pàliccaü valittacatà àyuno saühàni indriyànaü paripàko. Sokoti ¤àtivyasanena và phuññhassa bhogavyasanena và phuññhassa rogavyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và vyasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa soko socanà socitattaü anto soko anto parisoko anto dàho anto paridàho cetaso parijjhàyanà domanassaü sokasallaü'

1. A¤¤etvaü-vã
2. Jàtiü jaraü - machasaü
3. Pucchàmi-u, su, machasaü
4. Sokaparidevaüca-va vã ka

[BJT Page 156] [\x 156/]

Paridevoti ¤àtivyasanena và phuññhassa, bhogavyasanena và phuññhassa rogavyasanena và phuññhassa sãlavyasanena và phuññhassa diññhivyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và vyasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa àdevo paridevo àdevanà paridevanà àdevitattaü paridevitattaü vàcàpalàpo vippalàpo làlappo làlappanà làlàppitattaü.

Kathannu dhãrà vitaranti oghaü jàtijaraü sokapariddava¤càti dhãrà kathaü ogha¤ca jàti¤ca jara¤ca dukkha¤ca sokaparideva¤ca taranti uttaranti pataranti (samatikkamanti) vãtivattantãti 'kathannu dhãrà vitaranti oghaü jàtijaraü sokapariddava¤ca'

Taü me munã sàdhu viyàkarohãti 'ta'nti yaü pucchàmi, yaü yàcàmi, yaü ajjhesàmi, yaü pasàdemi. Munãti monaü vuccati ¤àõaü 'yà pa¤¤à pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhåri medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi, [a] bhagavà tena ¤àõena samannàgato muni monappatto.
 

[BJT Page 156] [\x 156/]

Tãõi moneyyàni: kàyamoneyyaü, vacãmoneyyaü, manomoneyyaü, katamaü kàyamoneyyaü: tividhànaü kàyaduccaritànaü pahànaü kàyamoneyyaü, tividhaü kàyasucaritaü kàyamoneyyaü, kàyàrammaõaü ¤àõaü kàyamoneyyaü, kàyapari¤¤à kàyamoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo kàyamoneyyaü, kàye chandaràgappahànaü kàyamoneyyaü, kàyasaükhàranirodho catutthajjhànasamàpatti kàyamoneyyaü. Idaü kàyamoneyyaü.

Katamaü vacãmoneyyaü: catubbidhànaü vacãduccaritànaü pahànaü vacãmoneyyaü, catubbidhaü vacãsucaritaü vacãmoneyyaü, vàcàrammaõaü ¤àõaü vacãmoneyyaü, vàcàpari¤¤à vacãmoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo vacãmoneyyaü, vàcàya chandaràgappahànaü vacãmoneyyaü, vàcàsaükhàranirodho dutiyajjhànasamàpatti vacãmoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo vacãmoneyyaü, vàcàya chandaràgappahànaü vacãmoneyyaü, vàcàsaükhàranirodho tatiyajjhànasamàpatti vacãmoneyyaü. Idaü vacãmoneyyaü.

[A.] Dhammasaïgaõi - cittuppàdakaõóa

[BJT Page 158] [\x 158/]

Katamaü manomoneyyaü: tividhànaü manoduccaritaü pahànaü manomoneyyaü, tividhaü manosucaritaü manomoneyyaü, cittàrammaõaü ¤àõaü manomoneyyaü, cittapari¤¤à manomoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo manomoneyyaü, citte chandaràgappahànaü manomoneyyaü, cittasaïkhàranirodho sa¤¤àvedayitanirodhasamàpatti manomoneyyaü. Idaü manomoneyyaü.

7 ''Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü
Muniü moneyyasampannaü àhu sabbappahàyinaü, [a]

8 Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü
Muniü moneyyasampannaü1 àhu ninhàtapàpaka''nti. [B]

Imehi tãhi moneyyehi dhammehi samannàgatà. Cha munino: agàramunino anagàramunino sekhamunino asekhamunino paccekamunino munimunino.

Katame agàramunino: ye te agàrikà diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime agàramunino. Katame anagàramunino ye te pabbajità diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime anagàramunino. Satta sekho sekhamunino. Arahanto asekhamunino. Paccekabuddhà paccekamunino. Munimunino vuccanti tathàgatà arahanto sammàsambuddhà.

9 ''Na monena muni hoti måëharåpo aviddasu
Yo ca tulaüva paggayha varamàdàya paõóito,

10 Pàpàni parivajjeti sa munã tena so muni
Yo munàti ubholoke muni tena pavuccati. [C]

11 Asataü sata¤ca ¤atvà dhammaü ajjhattaü bahiddhà ca sabbaloke
Devamanussehi påjito yo saïgajàlamaticca so munã''ti. [D]

Sàdhu viyàkarohãti taü sàdhu àcikkha2 desehi pa¤¤apehi paññhapehi vivara vibhaja uttànãkarohi pakàsehãti 'taü me munã sàdhu viyàkarohi'.

1. Saõñhito-katthaci
[A.] Tikaïguttara-àpàyikavagga
[B.] Itivuttaka-dutiyavagga
[C.] Dhammapada-dhammaññhavagga
[D]. Suttanipàta-sahiyasutta
2. âcikkhàhi - machasaü

[BJT Page 160] [\x 160/]

Tathà hi te vidito esa dhammoti: tathàhi te vidito tulito tãrito vibhåto vibhàvito esa dhammoti 'tathà hi to vidito esa dhammo''

Tenàha so bràhmaõo:

''Yaü taü apucchimha akittayã no
A¤¤aü taü pucchàma tadiïgha bråhi,
Kathannu dhãrà vitaranti oghaü
Jàtijaraü1 sokapariddava¤ca,
Taü me munã sàdhu viyàkarohi
Tathà hi te vidito esa dhammo''ti.

4-5

Kittayissàmi te dhammaü (mettagåti bhagavà)
Diññhe dhamme2 anitãhaü3
Yaü viditvà sato caraü
Tare loke visattikaü

Kittayissàmi te dhammanti: 'dhamma'nti àdikalyàõaü majjhekalyàõaü pariyosànakalyàõaü sàtthaü savya¤janaü kevalaparipuõõaü parisuddhaü brahmacariyaü, cattàro satipaññhàne4 cattàro sammappadhàne5 cattàro iddhipàde6 pa¤cindriyàni pa¤ca balàni sattabojjhaïge7 ariyaü aññhaïgikaü maggaü nibbàna¤ca nibbànagàmini¤ca pañipadaü kittayissàmi, àcikkhissàmi desessàmi pa¤¤apessàmi paññhapessàmi vivarissàmi vibhajissàmi uttànãkarissàmi pakàsessàmãti kittayissàmi te dhammaü' mettagåti bhagavàti bhagavà taü bràhmaõaü nàmena àlapati.

Diññhe dhamme anitãhanti: 'diññhe dhamme'ti diññhe dhamme ¤àte dhamme tulite dhamme tãrite dhamme vibhåte dhamme vibhàvite dhamme, sabbe saükhàrà aniccàti diññhe dhamme ¤àte dhamme tulite dhamme tãrite dhamme vibhåte dhamme vibhàvite dhamme, sabbe saükhàrà dukkhàti diññhe dhamme ¤àte dhamme tulite dhamme tãrite dhamme vibhåte dhamme vibhàvite dhamme, sabbe dhammà anattà'ti diññhe dhamme ¤àte dhamme tulite dhamme tãrite dhamme vibhåte dhamme vibhàvite dhamme, yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhammanti diññhe dhamme ¤àte dhamme tulite dhamme tãrite dhamme vibhåte dhamme vibhàvite dhammeti evampi 'diññhe dhamme'. 9 Athavà dukkhe diññhe dukkhaü kittayissàmi, 10 samudaye diññhe samudayaü

1. Jàti jaraü-machasaü, jàtijaraü-syà
2. Diññheva dhamme-va, su
3. Anãtihaü-machasaü, syà
4. Satipaññhànaü-va, ka
5. Sammappadhànà-va, ka
6. Iddhipàda-va, ka
7. Sattabojjhaïgà-va, ka
8. Tirãte-syà
9. Diññha dhamme kathayissàmi-machasaü, syà
10. Kathayissàmi-va, ka, vã, -machasaü, syà

[BJT Page 162] [\x 162/]

Kittayissàmi, nirodhe diññhe nirodhaü kittayissàmi, magge diññhe maggaü kittayissàmã'ti evampi 'diññhe dhamme'. Athavà diññhe dhamme sandiññhikaü akàlikaü ehipassikaü opanayikaü1 paccattaü veditabbaü vi¤¤åhãti evampi 'diññhe dhamme'. Anitãhanti na itihãtihaü na itikiràya na paramparàya na piñakasampadàya na takkahetu na nayahetu na àkàraparivitakkena na diññhinijjhànakhantiyà sàmaü sayaü abhi¤¤àya attapaccakkhaü dhammaü, taü kathayissàmãti 'diññhe dhamme anitãhaü'.

Yaü viditvà sato caranti: yaü viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà 'sabbe saïkhàrà dukkhà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà 'sabbe dhammà anattà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà 'yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà. Satoti catåhi kàraõehi sato: kàye kàyànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. Vedanàsu vedanànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. Citte cittànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. Dhamme dhammànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. So vuccati 'sato'. Caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpentoti 'yaü viditvà sato caraü'.

Tare loke visattikanti: 'visattikà' vuccati taõhà,
'Yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho saïgo païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤janinã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkho pañibandhu àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü pucchi¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü '[A]. 9Visattikàti kenaññhena visattikà: visatàti2 visattikà, visàlàti visattikà, visañàti visattikà3 visamàti visattikà, visakkatãti visattikà, visaüharatãti visattikà, visaüvàdikàti visattikà, visamålàti visattikà, visaphalàti visattikà, visaparibhogàti visattikà. Visàlà và pana sà taõhà råpe sadde gandhe rase phoññhabbe kule gaõe àvàse làbhe yase pasaüsàyaü sukhe cãvare piõóapàte senàsane gilànapaccayabhesajjaparikkhàre kàmadhàtuyà, råpadhàtuyà, aråpadhàtuyà, kàmabhave råpabhave aråpabhave

1. Omaneyyakaü - machasaü
2. Visatoti visattikà-va, vã, ka
3. Visatàti visattikà-va, vã, ka
[A] dhammasaïgaõi-nikkhepakaõóa

[BJT Page 164] [\x 164/]

Sa¤¤àbhave asa¤¤àbhave nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhave, ekavokàrabhave catuvokàrabhave pa¤cavokàrabhave, atãte anàgate paccuppanne, diññhasutamutavi¤¤àtabbesu dhammesu visatà vitthàtàti 'visattikà'. Loketi apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesà visattikà1 lokevetaü vãsattikaü sato tareyya, uttareyya patareyya samatikkameyya vãtivatteyyàti 'tare loke visattikaü.

Tenàha bhagavà:

Kittiyissàmi te dhammaü (mettagåti bhagavà)
Diññhe dhamme anitãhaü
Yaü viditvà sato caraü
Tare loke visattika'nti.

4-6

Taü càhaü abhinandàmi
Mahesi dhammamuttamaü
Yaü viditvà sato caraü
Tare loke visattikaü.

Taü càhaü abhinandàmãti: 'ta'nti tuyhaü vacanaü byappathaü2 desanaü anusàsanaü anusiññhiü3 abhinandàmãti nandàmi modàmi anumodàmi icchàmi sàdiyàmi yàcàmi patthayàmi pihayàmi abhijappàmãti 'ta¤càhaü abhinandàmi'.

Mahesi dhammamuttamanti: 'mahesã'ti mahesã bhagavà: mahantaü sãlakkhandhaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi' mahantaü samàdhikkhandhaü mahantaü pa¤¤àkkhandhaü - mahantaü vimuttikkhandhaü - mahantaü vimutti¤àõadassanakkhandhaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'

1. Yà sà loke vãsattikà-syà
2. Byapathaü-syà
3. Anusiññhaü-machasaü
Anusandhiü-va, vi, ka, pa, syà

[BJT Page 166] [\x 166/]

Mahato tamokàyassa1 padàlanaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi' mahato vipallàsassa pabhedanaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi' mahato taõhàsallassa abbåhanaü2 esi gavesi pariyesãti 'mahesi' mahato diññhisaïghàñassa3 viniveñhanaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato mànadhajassa pàtanaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato abhisaükhàrassa våpasamaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato oghassa nittharaõaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato bhàrassa nikkhepanaü. 4 Esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato saüsàravaññassa ucchedaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato santàpassa nibbàpanaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato pariëàhassa pañippassaddhiü5 esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahato dhammadhajassa ussàpanaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahante satipaññhàne mahante sammappadhàne mahante iddhipàde - mahantàni indriyàni mahantàni balàni - mahante bojjhaïge - mahantaü ariyaü aññhaïgikaü maggaü - mahantaü paramatthaü amataü nibbànaü esi gavesi pariyesãti 'mahesi'. Mahesakkhehi6 và sattehi esito gavesito pariyesito kahaü buddho kahaü bhagavà, kahaü devadevo, kahaü naràsabho'ti 'mahesi'.

Dhammamuttamanti 'dhammamuttamaü' vuccati amataü nibbànaü, yo so sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü, uttamanti aggaü seññhaü viseññhaü pàmokkhaü uttamaü pavaraü dhammanti mahesi dhammamuttamaü.

Yaü viditvà sato caranti: yaü viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà 'sabbe saïkhàrà dukkhà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà 'sabbe dhammà anattà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà 'yaü ki¤ci samuyadadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà sabbe saïkhàrà aniccà'ti viditaü katvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà. Satoti catåhi kàraõehi sato: kàye kàyànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. Vedanàsu vedanànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. Citte cittànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. Dhamme dhammànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. So vuccati 'sato'. Caranti caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpentoti 'yaü viditvà sato caraü'.

1. Mahato mohakàyassa-pa-
2. Abbahanaü-machasaü
3. Diññhãsaïghàtassa - machasaü
4. Nikkhepaniü-sa
5. Pañippassaddhaü - machasaü
6. Mahesakkehivà-va-vi-ka

[BJT Page 168] [\x 168/]

Tare loke visattikanti: 'visattikà' vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho saïgo païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤janinã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkho pañibandhu àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü pucchi¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü. Visattikàti kenaññhena visattikà: visatàti visattikà, visàlàti visattikà, visañàti visattikà visamàti visattikà, visakkatãti visattikà, visaüharatãti visattikà, visaüvàdikàti visattikà, visamålàti visattikà, visaphalàti visattikà, visaparibhogàti visattikà. Visàlà và pana sà taõhà råpe sadde gandhe rase phoññhabbe kule gaõe àvàse làbhe yase pasaüsàyaü sukhe cãvare piõóapàte senàsane gilànapaccayabhesajjaparikkhàre kàmadhàtuyà, råpadhàtuyà, aråpadhàtuyà, kàmabhave råpabhave aråpabhave sa¤¤àbhave asa¤¤àbhave nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhave, ekavokàrabhave catuvokàrabhave pa¤cavokàrabhave, atãte anàgate paccuppanne, diññhasutamutavi¤¤àtabbesu dhammesu visañà vitthatàti 'visattikà'. Loketi apàyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhàtuloke àyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesà visattikà lokevetaü visattikaü sato tareyya, uttareyya patareyya samatikkameyya vãtivatteyyàti 'tare loke visattikaü'.

Tenàha so bràhmaõo:

''Taü càhaü abhinandàmi
Mahesi dhammamuttamaü,
Yaü viditvà sato caraü
Tare loke visattika'nti.

4-7

Yaü ki¤ci sampajànàsi2 (mettagåti bhagavà)
Uddhaü adho tiriyaü càpi majjhe3
Etesu nandi¤ca nivesana¤ca
Panujja vi¤¤àõaü bhave na tiññhe.

Yaü ki¤ci sampajànàsãti: yaü ki¤ci pajànàsi àjànàsi vijànàsi pañivijànàsi pañivijjhasãti 'yaü ki¤ci sampajànàsi. Mettagåti bhagavàti bhagavà taü bràhmaõaü nàmena àlapati. Bhagavàti gàravàdhivacanametaü:
Apica, bhaggaràgoti bhagavà: bhaggadosoti bhagavà: bhaggamohoti bhagavà: bhaggamànoti bhagavà: bhaggadiññhãti bhagavà: bhaggakaõñakoti bhagavà: bhaggakilesoti bhagavà: bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavà: bhavànaü antakaroti bhagavà : bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà: bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà: bhàgã và bhagavà cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà: bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà.

Bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü, ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà: bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti 'mettagåti bhagavà. '

Uddhaü adho tiriya¤càpi majjheti: 'uddhaü' vuccati4 anàgataü, 'adho' vuccati atãtaü 'tiriyaücàpi majjheti paccuppannaü 'uddha'nti devaloko, 'adho'ti nirayaloko tiriyaü càpi majjheti manussaloko, athavà uddhanti kusalà dhammà, 'adho'ti akusalà dhammà tiriyaü càpi majjhe'ti abyàkatà dhammà, 'uddha'nti aråpadhàtu, 'adho'ti kàmadhàtu, 'tiriyaü càpi majjhe'ti råpadhàtu, 'uddhanti sukhà vedanà, 'adho'ti dukkhà vedanà, 'tiriyaü càpi majjhe'ti adukkhamasukhà vedanà, 'uddha'nti uddhaü pàdatalà 'adho'ti adho kesamatthakà, 'tiriyaü càpi majjhe'ti vemajjheti uddhaü adho tiriyaü càpi majjhe. '

1. Loke vàtaü visattikaü - va, vi, ka
2. Saüjànàsi-pa
Saüjànàmi-va-vi-ka
3. Tiriyaü vàpi-katthaci
4. Uddhanti - machasaü

[BJT Page 170] [\x 170/]

Etesu nandi¤ca nivesana¤ca panujja vi¤¤àõaü bhave na tiññheti: 'eteså'ti àcikkhitesu desitesu pa¤¤apitesu paññhapitesu vivaritesu vibhajitesu uttànãkatesu pakàsitesu. Nandi vuccati taõhà, ''yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho saïgo païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤janinã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkho pañibandhu àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü pucchi¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü. ''. 9Nivesananti dve nivesanà: taõhànivesanà ca diññhinivesanà ca, katamà taõhànivesanà: yàvatà taõhàsaïkhàtena sãmakataü mariyàdãkataü odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü, idaü mama, etaü mama, ettakaü mama, ettàvatà mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettà vatthuü hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo2 raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàraü ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati. Yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, ayaü taõhànivesanà. Katamà diññhinivesanà: vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahaõaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho3 viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü yàthàvatanti gàho yàvatà dvàsaññhigatàni, ayaü diññhinivesanà.

Panujja vi¤¤àõanti pu¤¤àbhisaïkhàrasahagataü vi¤¤àõaü, apu¤¤àbhisaïkhàrasahagataü vi¤¤àõaü, àne¤jàbhisaïkhàrasahagataü vi¤¤àõaü, etesu nandiya¤ca nivesana¤ca abhisaükhàrasahagata¤ca vi¤¤àõaü nujja panujja nuda panuda jaha pajaha vinodehi byantãkarohi anabhàvaü gamehãti 'etesu nandi¤ca nivesana¤ca panujja vi¤¤àõaü. '

Bhave na tiññheti: 'bhavà'ti dve bhavà: kammabhavo ca pañisandhiko ca punabbhavo. Katamo kammabhavo: pu¤¤àbhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhàro àne¤jàbhisaïkhàro, ayaü kammabhavo. Katamo pañisandhiko punabbhavo: pañisandhiko råpaü vedanà1 sa¤¤à saïkhàrà vi¤¤àõaü, ayaü pañisandhiko punabbhavo. Bhave na tiññheti nandi¤ca nivesana¤ca abhisaükhàrasahagataü vi¤¤àõa¤ca kammabhava¤ca pañisandhika¤ca punabbhavaü pajahanto vinodento byantãkaronto anabhàvaü gamento kammabhave na tiññheyya, pañisandhike punabbhave na tiññheyya, na pañisandhike punabbhave na tiññheyya, na santiññheyyàti 'panujja vi¤¤àõaü bhave na tiññhe. '

Tenàha bhagavà:

''Yaü ki¤ci sampajànàsi (mettagåti bhagavà)
Uddhaü adho tiriya¤càpi majjhe,
Etesu nandi¤ca nivesana¤ca
Panujja vi¤¤àõaü bhave na tiññhe''ti

1. Råpa vedanà-syà

[BJT Page 172] [\x 172/]

4-8

Evaüvihàrã sato appamatto
Bhikkhu caraü hitvà mamàyitàni,
Jàtiü jaraü1 sokapariddava¤ca2
Idheva vidvà pajaheyya dukkhaü.

Evaüvihàrã sato appamattoti 'evaüvihàrã'ti: nandi¤ca nivesana¤ca abhisaükhàrasahagatavi¤¤àõa¤ca kammabhava¤ca pañisandhika¤ca punabbhavaü pajahanto vinodento byantãkaronto anabhàvaü gamentoti 'evaüvihàrã'. Satoti: catåhi kàraõehi sato: kàye kàyànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato vedanàsu vedanànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, citte cittànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato, dhammesu dhammànupassanàsatipaññhànaü bhàvento sato aparehipi catåhi kàraõehi sato: asati parivajjanàya sato: satikaraõãyàna¤ca dhammànaü katattà sato: satipañipakkhànaü dhammànaü hatattà sato: satinimittànaü dhammànaü asammuññhattà sato. Aparehipi catåhi kàraõehi sato: satiyà samannàgatattà sato: satiyà vasitattà sato: satiyà pàgu¤¤atàya sato: satiyà apaccoropanatàya sato. Aparehipi catåhi kàraõehi sato: satattà sato: santattà sato: samitattà sato: santadhammasamannàgatattà sato. Buddhànussatiyà sato: dhammànussatiyà sato: saïghànussatiyà sato: sãlànussatiyà sato: càgànussatiyà sato: devatànussatiyà sato: ànàpànasatiyà sato: maraõànussatiyà sato: kàyagatàsatiyà sato: upasamànussatiyà satoti. Yà sati anussati pañissati sati saraõatà dhàraõatà apilàpanatà asammussanatà sati satindriyaü satibalaü sammàsati satisambojjhaïgo ekàyanamaggo, ayaü vuccati sati. Iminà sati upeto hoti samupeto upagato samupagato uppanno samuppanno samannàgato. So vuccati sato. Appamattoti: sakkaccakàrã sàtaccakàrã aññhitakàrã anolãnavuttã anikkhittachando anikkhittadhuro appamatto kusalesu dhammesu kathàhaü aparipåraü và sãlakkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và sãlakkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyya'nti3 yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhi ca appañivànã ca sati ca sampaja¤¤a¤ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamatto appamàdo kusalesu dhammesu, kathàhaü aparipåraü và samàdhikkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và samàdhikkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyya, pa¤¤àkkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và pa¤¤àkkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyya, vimuttikkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và vimuttikkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyya, vimutti¤àõadassanakkhandhaü paripåreyyaü, paripåraü và vimutti¤àõadassanakkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anugaõheyya'nti3. Yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhã ca appañivànã ca sati ca sampaja¤¤a¤ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamatto appamàdo kusalesu dhammesu, kathàhaü abhi¤¤àtaü và dukkhaü parijàneyyaü, appahãne và kilese pajaheyyaü, abhàvitaü và maggaü bhàveyyaü, asacchikataü và nirodhaü sacchikareyya'nti yo tattha chando ca vàyàmo ca ussàho ca ussoëhi ca appañivànã ca sati ca sampaja¤¤a¤ca àtappaü padhànaü adhiññhànaü anuyogo appamatto appamàdo kusalesu dhammeså'ti 'evaüvihàrã sato appamatto.

1. Jàti jaraü-su
2. Sokaparidevaü ca-pana-ca
3. Anuggaõheyyanti - machasaü

[BJT Page 174] [\x 174/]

Bhikkhu caraü hitvà mamàyitànãti: 'bhikkhå'ti puthujjanakalyàõako và bhikkhu sekho và1 bhikkhu. Caranti: caranto viharanto irãyanto vattento pàlento yapento yàpento. Mamàyitànãti: dve mamattà: taõhàmamattaü ca diññhimamattaü ca.

Katamaü taõhàmamattaü? Yàvatà taõhàsaükhàtena sãmakataü mariyàdãkataü odhikataü pariyantakataü pariggahitaü mamàyitaü idaü mamaü etaü mamaü ettakaü mamaü ettàvatà mamaü mama råpà saddà gandhà rasà phoññhabbà attharaõà pàpuraõà dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü janapado koso ca koññhàgàraü ca kevalampi mahàpañhaviü taõhàvasena mamàyati. Yàvatà aññhasatataõhàvicaritaü, idaü taõhàmamattaü. Katamaü diññhimamattaü? Vãsativatthukà sakkàyadiññhi, dasavatthukà micchàdiññhi, dasavatthukà antaggàhikà diññhi, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahaõaü diññhikantàro diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisa¤¤ojanaü gàho pañiggàho abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho viparãtagàho vipallàsagàho micchàgàho ayàthàvatasmiü 'yàthàvata'nti gàho yàvatà dvàsaññhi diññhigatàni, idaü diññhimamattaü. Taõhàmamattaü pahàya diññhimamattaü pañinissajitvà mamatte jahitvà cajitvà pajahitvà pariccajitvà vinodetvà byantãkaritvà anabhàvaü gametvàti 'bhikkhu caraü hitvà mamàyitàni. '

Jàtiü jaraü sokapariddavaü ca idheva vidvà pajaheyya dukkhanti: 'jàtã'ti:
Yà tesaü tesaü sattànaü tamhi tamhi sattanikàye jàti sa¤jàti okkanti abhinibbanti khandhànaü pàtubhàvo àyatanànaü pañilàbho. Jaranti: yà tesaü tesaü sattànaü tamhi tamhi sattanikàye jarà jãraõatà khaõóiccaü pàliccaü valittacatà àyuno saühàni indriyànaü paripàko.

Sokoti: ¤àtibyasanena và phuññhassa bhogavyasanena và phuññhassa rogavyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và vyasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa soko socanà socitattaü anto soko anto parisoko anto dàho anto paridàho cetaso parijjhàyanà domanassaü sokasallaü' paddarivanti2 ¤àtibyasanena và phuññhassa, bhogavyasanena và phuññhassa rogavyasanena và phuññhassa sãlavyasanena và phuññhassa diññhivyasanena và phuññhassa a¤¤atara¤¤atarena và vyasanena samannàgatassa a¤¤atara¤¤atarena và dukkhadhammena phuññhassa àdevo paridevo àdevanà paridevanà àdevitattaü paridevitattaü vàcàpalàpo vippalàpo làlappo làlappanà làlàppitattaü.
Idhàti: imissà diññhiyà -pe---------------- imasmiü loke. (Vidvàti): vijjàgato ¤àõã vibhàvã medhàvã. Dukkhanti: jàtidukkhaü jaràdukkhaü vyàdhidukkhaü maraõadukkhaü sokaparidevadukkhaü domanassupàyàsadukkhaü. Jàti jaraü sokapariddava¤ca idheva vidvà pajaheyya dukkhanti: vijjàgato ¤àõã vibhàvã medhàvã idheva jàti¤ca jara¤ca sokapariddava¤ca pajaheyya vinodeyya byantãkareyya anabhàvaü gameyyàti 'jàtiü jaraü sokapariddava¤ca idheva vidvà pajaheyya dukkhaü'.
Tenàha bhagavà:

''Evaüvihàrã sato appamatto
Bhikkhu caraü hitvà mamàyitàni
Jàtiü jaraü sokapariddava¤ca
Idheva vidvà pajaheyya dukkha''nti.

4-9

Etàbhinandàmi vaco mahesino
Sukittitaü gotama nåpadhãkaü,
Addhà hi bhagavà pahàsi dukkhaü
Tathà hi te vidito esa dhammo.

Etàbhinandàmi vaco mahesinoti: eta'nti: tuyhaü vacanaü byappathaü3 desanà anusiññhiü4 abhinandàmãti nandàmi abhinandàmi modàmi anumodàmi icchàmi sàdiyàmi patthayàmi pihayàmi abhijappàmi. Mahesinoti mahesi bhagavà: mahantaü sãlakkhandhaü esi gavesi pariyesãti mahesi. Mahesakkhehi và sattehi esito gavesito pariyesito kahaü buddho kahaü bhagavà, kahaü devadevo, 'kahaü naràsabho'ti mahesãti 'etàbhinandàmi vaco mahesino'

1. Sekkho và - pana, machasaü
2. Paridevoti - h„ma
3. Byapathaü-va-vã-ka-syà
4. Anusiññhaü - machasaü

[BJT Page 176] [\x 176/]

Sukittitaü gotama nåpadhãkanti 'sukittita'nti sukittitaü su àcikkhitaü sudesitaü supa¤¤apitaü supaññhapitaü suvivaritaü suvibhajitaü suuttànãkataü supakàsitanti 'sukittitaü'.

Gotama nupadhãkanti upadhã vuccanti1 kilesà ca khandhà ca abhisaïkhàrà ca. Upadhipahànaü upadhivåpasamaü upadhipañinissaggaü upadhipañippassaddhiü2 amataü nibbànanti 'sukittitaü gotamanåpadhãkaü'.

Addhà hi bhagavà pahàsi dukkhanti' 'addhà'ti ekaüsavacanaü3 nissaüsayavacanaü nikkaïkhàvacanaü advejjhavacanaü adveëhakavacanaü niyogavacanaü4 apannakavacanaü avatthànavacanametaü 'addhà'ti bhagavàti gàravàdhivacanametaü:
Apica, bhaggaràgoti bhagavà: bhaggadosoti bhagavà: bhaggamohoti bhagavà: bhaggamànoti bhagavà: bhaggadiññhãti bhagavà: bhaggakaõñakoti bhagavà: bhaggakilesoti bhagavà: bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavà: bhavànaü antakaroti bhagavà : bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà: bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà: bhàgã và bhagavà cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà: bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà.

Bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü, ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà: bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti. Pahàsi dukkhanti jàtidukkhaü jaràdukkhaü vyàdhidukkhaü maraõadukkhaü sokaparidevadukkhadomanassupàyàsadukkhaü pahàsi pajahi vinodesi byantãkarosi anabhàvaü gamesãti 'addhà hi bhagavà pahàsi dukkhaü'.

Tathà hi te vidito esa dhammoti tathà hi te vidito tulito tãrito vibhåto vibhàvito esa dhammo ti 'tathà hi te vidito esa dhammo'.

Tenàha so bràhmaõo:

''Etàbhinandàmã vaco mahesino
Sukittitaü gotama nåpadhãkaü,
Addhàhi bhagavà pahàsi dukkhaü
Tathà hi te vidito esa dhammo''ti.

4-10

Te càpi nåna pajaheyyu dukkhaü5
Ye tvaü munã aññhitaü6 ovadeyya,
Taü taü namassàmi samecca nàgaü
Appeva maü bhagavà aññhitaü ovadeyya.

Te càpi nåna pajaheyyu dukkhanti: 'tecàpã'ti: khattiyà ca bràhmaõà ca vessà ca suddà ca gahaññhà ca pabbajità ca devà ca7 manussà ca. Pajaheyyu dukkhanti jàtidukkhaü jaràdukkhaü vyàdhidukkhaü maraõadukkhaü sokaparidevadukkhadomanassupàyàsadukkhaü pajaheyyuü vinodeyyuü byantãkareyyuü anabhàvaü gameyyunti 'te càpi nåna pajaheyyu dukkhaü'.
1. Vuccati-va-vi-ka
2. Upadhipañippassaddhaü - machasaü
3. Ekaüsàdhivacanaü-va-vã-ka
4. Nirodhavacanaü-va-vã-ka-machasaü-pana
5. Pajaheyya dukkhaü-va-vã-ka
Nånappajaheyyu dukkhaü - machasaü
6. Atthitaü-pana
7. Devatà ca-pa-va-ka

[BJT Page 178] [\x 178/]

Ye tvaü munã aññhitaü ovadeyyàti: 'yeti: khattiye ca bràhmaõe ca vesse ca sudde ca gahaññhe ca pabbajite ca deve ca manusse ca. Tvantã: bhagavantaü bhaõati. Munãti 'monaü' vuccati ¤àõaü, yà pa¤¤à pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vebhavyà cintà upaparikkhà bhåri medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi, tena ¤àõena samannàgato muni monappattoti.

Tãõi moneyyàni: kàyamoneyyaü vacãmoneyyaü manomoneyyaü. Katamaü kàyamoneyyaü? Tividhànaü kàyaduccaritànaü pahànaü kàyamoneyyaü. Tividhaü kàyasucaritaü kàyamoneyyaü, kàyàrammaõe ¤àõaü kàyamoneyyaü, kàyapari¤¤à kàyamoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo kàyamoneyyaü, kàye chandaràgassa pahànaü kàyamoneyyaü, kàyasaükhàrànirodho catutthajjhànasamàpatti kàyamoneyyaü. Idaü kàyamoneyyaü.

Katamaü vacãmoneyyaü? Catubbidhànaü vacãduccaritànaü pahànaü vacãmoneyyaü, vacãsucaritaü vacãmoneyyaü, vàcàrammaõe ¤àõaü vacãmoneyyaü, vàcàpari¤¤à vacãmoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo vacãmoneyyaü, vàcàya chandaràgassa pahànaü vacãmoneyyaü. Vacãsaükhàranirodho dutiyajjhànasamàpatti vacãmoneyyaü. Idaü vacãmoneyyaü.

Katamaü manomoneyyaü? Tividhànaü manoduccaritànaü pahànaü manomoneyyaü, tividhaü manosucaritaü manomoneyyaü, cittàrammaõe ¤àõaü manomoneyyaü, cittapari¤¤à manomoneyyaü, pari¤¤àsahagato maggo manomoneyyaü, citte chandaràgassa pahànaü manomoneyyaü, cittasaükhàranirodho sa¤¤àvedayitanirodhasamàpatti manomoneyyaü. Idaü manomoneyyaü.

1. ''Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü,
Muniü moneyyasampannaü àhu sabbappahàyinaü.

2. Kàyamuniü vàcàmuniü manomunimanàsavaü
Muniü moneyyasampannaü àhu ninhàtapàpaka''nti.

Imehi tãhi moneyyehi dhammehi samannàgato cha munino: agàramunino anagàramunino sekhamunino asekhamunino paccekamunino munimuninoti. Katame agàramunino? Ye te agàrikà diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime agàramunino. Katame anagàramunino? Ye te pabbajità diññhapadà vi¤¤àtasàsanà, ime anagàramunino. Satta sekhà sekhamunino. Arahanto asekhamunino. Paccekabuddhà paccekamunino. Munimunino vuccanti tathàgatà arahanto sammàsambuddhà.

3. ''Na monena muni hoti måëharåpo aviddasu,
Yo ca tulaüva paggayha varamàdàya paõóito.

4. Pàpàni parivajjeti sa munã tena so munã,
Yo munàti ubho loke munã tena pavuccatã. ''

5. ''Asata¤ca sata¤ca ¤atvà dhammaü
Ajjhattaü bahiddhà ca sabbaloke,
Devamanussehi påjito yo
Saïgajàlamaticca so munã.

Aññhitaü ovadeyyàti: aññhitaü ovadeyya sakkaccaü ovadeyya, abhiõhaü
Ovadeyya, punappunaü ovadeyya, anusàseyyàti ye tvaü munã aññhitaü ovadeyya. '

Taü taü namassàmi samecca nàganti: 'tanti' bhagavantaü bhaõati. Namassàmãti kàyena và namassàmi, vàcàya và namassàmi, cittena và namassàmi anvatthapañipattiyà và namassàmi, dhammànudhammapañipattiyà và namassàmi, sakkaromi, garukaromi1, mànemi, påjemi. Sameccàti samecca abhisamecca samàgantvà abhisamàgantvà sammukhà taü namassàmi. Nàganti nàgo ca bhagavà, 'àguü na karotãti nàgo, na gacchantãti nàgo, na àgacchantãti nàgo. Kathaü bhagavà àguü na karotãti nàgo: 'àgu' vuccati pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà sadarà dukkhavipàkà àyatiü jaràmaraõãyà.

12 ''âguü na karoti ki¤ci loke (sabhiyàti bhagavà)
Sabbasaüyoge visajja bandhanàni, 1
Sabbattha na sajjatã vimutto
Nàgo tàdã pavuccate tathattà''ti. [A]

Evaü bhagavà 'àguü na karotãti nàgo.

Kathaü na bhagavà na gacchatãti nàgo: bhagavà na chandàgatiü gacchati, na dosàgatiü gacchati, na mohàgatiü gacchati, na bhayàgatiü gacchati, na ràgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mànavasena gacchati, na diññhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchàvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi dhammehi sàyati, nãyyati vuyhati saüharãyati. Evaü bhagavà 'na gacchatã'ti nàgo.
1. Garuü karomi - machasaü
2. Sabbasaüyojanà visajja-va-vi-ka-pana
[A.] Suttanipàta-sahiyasutta

[BJT Page 180] [\x 180/]

Kathaü bhagavà na àgacchatãti nàgo: sotàpattimagge ye kilesà pahãnà te kilese na puneti na pacceti, na paccàgacchati. Sakadàgàmimaggena - anàgàmimaggena - arahattamaggena ye kilesà pahãnà te kilese na puneti, na pacceti na paccàgacchati. Evaü na àgacchatã'ti 'nàgoti'. 'Taü taü namassàmi samecca nàgaü'.

Appeva maü bhagavà ovadeyyàti. Appeva maü bhagavà aññhitaü ovadeyya, sakkaccaü ovadeyya, punappunaü ovadeyya, anusàseyyàti 'appeva maü bhagavà aññhitaü ovadeyya'.

Tenàha so bràhmaõo:

''Te càpi nåna pajaheyyu dukkhaü
Ye tvaü munã aññhitaü ovadeyya,
Taü taü namassàmi samecca nàgaü
Appeva maü bhagavà aññhitaü ovadeyyà''ti.

Yaü bràhmaõaü vedaguü1 àbhija¤¤à
Aki¤canaü kàmabhave asattaü,
Addhà hi so oghamimaü atàri
Tiõõo ca pàraü akhilo akaïkho.

Yaü bràhmaõaü vedaguü àbhija¤¤àti 'bràhmaõo'ti sattannaü dhammànaü bàhitattà bràhmaõo: sakkàyadiññhi bàhità hoti, vicikicchà bàhità hoti, sãlabbataparàmàso bàhito hoti, ràgo bàhito hoti, doso bàhito hoti, moho bàhito hoti, màno bàhito hoti, bàhitàssa honti pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà sadarà dukkhavipàkà àyatiü jàtijaràmaraõãyà.

1. Vedagumàbhija¤¤à - machasaü
Vedagumabhija¤¤à-va-vi-ka

[BJT Page 182] [\x 182/]

13. ''Bàhetvà sabbapàpakàni (sahiyàti bhagavà)
Vimalo sàdhu samàhito ñhitatto,
Saüsàramaticca kevalã so
Asito tàdã pavuccate sa brahmà''[a]

Vedagåti: 'vedo' vuccati catusu maggesu ¤àõaü pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü dhammavicayasambojjhaïgo vãmaüsà vipassanà sammàdiññhi, bhagavà tehi vedehi jàtijaràmaraõassa antagato antappatto koñigato koñippatto pariyantagato pariyantappatto vosànagato vosànappatto tàõagato tàõappatto lenagato lenappatto saraõagato saraõappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbànagato nibbànappatto. Vedànaü và antagatoti vedagå, vedehi và antagatoti vedagå, sattannaü và dhammànaü viditattà vedagå: sakkàyadiññhi vidità hoti, ràgo - doso - moho - màno vidito hoti, viditàssa honti pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà sadarà dukkhavipàkà àyatiü jàtijaràmaraõãyà:

''Vedàni viceyya kevalàni (sabhiyàti bhagavà)
Samaõànaü yànipattha2 bràhmaõànaü
Sabba vedanàsu vãtaràgo
Sabbaü vedamaticca vedagå so.

âbhija¤¤àti abhijàneyya, àjàneyya, vijàneyya, pañivijàneyya, pañivijjheyyàti 'yaü bràhmaõaü vedaguü àbhija¤¤à. '

Aki¤canaü kàmabhave asattanti: 'aki¤canaü' ti: ràgaki¤canaü dosaki¤canaü mohaki¤canaü mànaki¤canaü diññhiki¤canaü kilesaki¤canaü duccaritaki¤canaü. Yassete ki¤canà pahãnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhà, so vuccati 'aki¤cano'. Kàmàti: uddànato dve kàmà: vatthukàmà ca kilesakàmà ca. Katame vatthukàmà? Manàpikà råpà manàpikà saddà manàpikà gandhà manàpikà rasà manàpikà phoññhabbà, attharaõà pàpuraõà, dàsidàsà ajeëakà kukkuñasåkarà hatthigavàssavaëavà, khettaü vatthu hira¤¤aü suvaõõaü gàmanigamaràjadhàniyo raññhaü ca janapado ca koso ca koññhàgàraü ca, yaü ki¤ci rajanãyaü vatthu vatthukàmà.

Api ca, atãtà kàmà, anàgatà kàmà, paccuppannà kàmà, ajjhattà kàmà, bahiddhà kàmà, ajjhattabahiddhà kàmà, hãnà kàmà, majjhimà kàmà, paõãtà kàmà, àpàyikà kàmà, mànusikà kàmà, dibbà kàmà, paccupaññhità kàmà, nimmità kàmà, parinimmità kàmà, animmità kàmà, pariggahità kàmà, apariggahità kàmà, mamàyità kàmà, amamàyità kàmà, sabbe'pi kàmàvacarà dhammà, sabbe'pi råpàvacarà dhammà, sabbe'pi aråpàvacarà dhammà, taõhàvatthukà taõhàrammaõà kamanãyaññhena rajanãyaññhena madanãyaññhena kàmà. Ime vuccanti vatthukàmà.

Katame kilesakàmà? Chando kàmo, ràgo kàmo, chandaràgo kàmo: saïkappo kàmo, ràgo kàmo, saïkapparàgo kàmo: yo kàmesu kàmacchando, kàmaràgo, kàmanandi, kàmataõhà, kàmasineho, kàmapariëàho, kàmamucchà, kàmajjhosànaü, kàmogho, kàmayogo, kàmåpàdànaü, kàmacchandanãvaraõaü.

''Addasaü kàmaü te målaü saïkappà kàma jàyasi,
Na taü saïkappayissàmi evaü kàme na hehisã''ti

Ime vuccanti kilesakàmà.

Bhavàti: dve bhavà: kammabhavo ca pañisandhiko ca punabbhavo. Katamo kammabhavo: pu¤¤àbhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhàro àne¤jàbhisaïkhàro, ayaü kammabhavo. Katamo pañisandhiko punabbhavo: pañisandhiko råpaü vedanà sa¤¤à saïkhàrà vi¤¤àõaü, ayaü pañisandhiko punabbhavo.

Aki¤canaü kàmabhave asattanti: aki¤canaü puggalaü kàmabhave ca asattaü alaggaü alaggitaü apaëibuddhaü nikkhantaü nissañaü vippamuttaü1 visaüyuttaü vimariyàdãkatena cetasà viharantanti 'aki¤canaü kàmabhave asattaü'

Addhà hi so oghamimaü atàrãti: 'addhà'ti: ekaüsavacanaü nissaüsayavacanaü nikkaïkhàvacanaü advejjhavacanaü adveëhakavacanaü niyogavacanaü apannakavacanaü avatthàpanavacanametaü 'addhà'ti. Oghanti: kàmoghaü bhavoghaü diññhoghaü avijjoghaü. Atàrãti: atari uttari patari samatikkami. Vãtivattayãti 'addhà hi so oghamimaü atàri. '

[A.] Suttanipàta - sahiyasutta
1. Vippayuttaü-a-va-vã-ka-pana

[BJT Page 184] [\x 184/]

Tiõõo ca pàraü akhilo akaïkhoti: 'tiõõo'ti: kàmoghaü tiõõo, 1 bhavoghaü tiõõo, diññhoghaü tiõõo, avijjoghaü tiõõo, saüsàrapathaü tiõõo, uttiõõo nittiõõo2 atikkanto samatikkanto vãtivatto,
So vutthavàso3 ciõõacaraõo gataddho gatadiso gatakoñiko pàlitabrahmacariyo uttamadiññhippatto bhàvitamaggo pahãnakileso pañividdhàkuppo sacchikatanirodho. Dukkhaü tassa pari¤¤àya, samudayo pahãno, maggo bhàvito, nirodho sacchikato, abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü, pari¤¤eyyaü pari¤¤àtaü, pahàtabbaü pahãnaü, bhàvetabbaü bhàvitaü, sacchikàtabbaü sacchikataü. So ukkhittapaligho saïkiõõaparikho abbåëhesiko niraggalo ariyo pannadhajo pannabhàro visa¤¤utto pa¤caïgavippahãno chaëaïgasamannàgato ekàrakkho caturapasseno panuõõapaccekasacco samavayasaññhesano anàvilasaïkappo passaddhakàyasaükhàro suvimuttacitto suvimuttapa¤¤o kevalã vusitvà uttamapuriso paramapuriso (paramappattipatto). 4

So neva àcinàti, na apacinàti, apacinitvà ñhito, neva pajahati, na upàdiyati, pajahitvà ñhito, neva visineti, na ussineti, visinetvà ñhito. Neva dhåpeti, na sandhupeti, vidhupetvà ñhito. Asekhena sãlakkhandhena samannàgatattà ñhito.

1. Otiõõo-pana
2. Nitthiõõo - machasaü
3. Vuññhavàso-syà
4. Paramapattippatto - machasaü

[BJT Page 186] [\x 186/]

Asekhena samàdhikkhandhena samannàgato ñhito pa¤¤àkkhandhena samannàgato ñhito vimuttikkhandhena samannàgato ñhito vimutti¤àõadassanakkhandhena samannàgato ñhito. Saccaü sampañipàdiyitvà1 ñhito. Ejaü samatikkamitvà ñhito. Kilesaggiü pariyàdiyitvà ñhito. Aparigamanatàya ñhito, kathaü samàdàya ñhito, muttipañisevanatàya2 ñhito. Mettàya pàrisuddhiyà ñhito, karuõàya parisuddhiyà ñhito muditàya parisuddhiyà ñhito upekkhàya parisuddhiyà ñhito, accantapàrisuddhiyà ñhito, akammayatàya3, parisuddhiyà ñhito, vimuttattà ñhito, saütusitattà4 ñhito, khandhapariyante ñhito, dhàtupariyante ñhito, àyatanapariyante ñhito, gatipariyante ñhito, uppattipariyante ñhito, pañisandhipariyante ñhito, bhavapariyante ñhito, saüsàrapariyante ñhito, vaññapariyante ñhito, antime bhave ñhito, antime samussaye ñhito, antimadehadharo arahà.

14. ''Tassàyaü pacchimakoñi5 - carimoyaü samussayo,
Jàtimaraõa6saüsàro - natthi tassa punabbhavo''ti

Tiõõo ca pàranti 'pàraü' vuccati amataü nibbànaü ''yo so sabbasaükhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü'' so pàragato pàrappatto7 antagato antappatto8. Koñigato koñippatto pariyantagato pariyantappatto vosànagato vosànappatto tàõagato tàõappatto lenagato lenappatto saraõagato saraõappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto9 amatagato amatappatto10 nibbànagato nibbànappatto so vutthavàso ciõõacaraõo11 gataddho gatadiso gatakoñiko pàlitabrahmacariyo uttamadiññhippatto bhàvitamaggo pahãnakileso pañividdhàkuppo sacchikatanirodho. Dukkhaü tassa pari¤¤àya, samudayo pahãno, maggo bhàvito, nirodho sacchikato abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü, pari¤¤eyyaü pari¤¤àtaü, pahàtabbaü pahãnaü, bhàvetabbaü bhàvitaü, sacchikàtabbaü sacchikataü. So ukkhittapaligho saïkiõõaparikho abbåëhesiko niraggalo ariyo pannadhajo pannabhàro visa¤¤utto pa¤caïgavippahãno chaëaïgasamannàgato ekàrakkho caturapasseno panuõõapaccekasacco samavayasaññhesano anàvilasaïkappo passaddhakàyasaükhàro suvimuttacitto suvimuttapa¤¤o kevalã vusitvà uttamapuriso paramapuriso paramappattipatto.

So neva àcinàti, na apacinàti, apacinitvà ñhito, neva pajahati, na upàdiyati, pajahitvà ñhito, neva visineti, na ussineti, visinetvà ñhito. Neva dhåpeti, na sandhupeti, vidhupetvà ñhito. Asekhena sãlakkhandhena samannàgatattà ñhito.

Asekhena samàdhikkhandhena - pa¤¤àkkhandhena - vimuttikkhandhena - vimutti¤àõadassanakkhandhena samannàgato ñhito. Saccaü sampañipàdiyitvà ñhito. Ejaü samatikkamitvà ñhito. Kilesaggiü pariyàdiyitvà ñhito. Aparigamanatàya ñhito, kathaü samàdàya ñhito, muttipañisevanatàya ñhito. Mettàya pàrisuddhiyà ñhito, karuõàya - muditàya - upekkhàya parisuddhiyà ñhito, accantapàrisuddhiyà ñhito, akammayatàya, parisuddhiyà ñhito, vimuttattà ñhito, saütusitattà ñhito, khandhapariyante ñhito, dhàtupariyante ñhito, àyatanapariyante ñhito, gatipariyante ñhito, uppattipariyante ñhito, pañisandhipariyante ñhito, bhavapariyante ñhito, saüsàrapariyante ñhito, vaññapariyante ñhito, antime bhave ñhito, antime samussaye ñhito, antimadehadharo arahà.

''Tassàyaü pacchimakoñi5 - carimoyaü samussayo,
Jàtimaraõa6saüsàro - natthi tassa punabbhavo''ti

'Tiõõo ca pàraü'.

Akhiloti ràgo khilo doso khilo moho khilo kodho khilo upanàho khilo makkho khilo, paëàso khilo, issà khilo, macchariyaü khilo, màyà khilo, sàñheyyaü khilo, thambho khilo, sàrambho khilo, màno khilo, atimàno khilo, mado khilo, pamàdo khilo, sabbe kilesà khilà, sabbe duccarità khilà, sabbe darathà khilà, sabbe pariëàhà khilà, sabbe santàpà khilà, sabbàkusalàbhisaükhàrà khilà, yassete khilà pahãnà samucchinnà våpasannà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhà, so vuccati 'akhilo'.

1. Pañipàdiyitvà-syà
2. Vimuttipañisevanatàya - machasaü
3. Akamma¤¤atàya-syà
4. Santussitattà - machasaü
5. Pacchimako bhave - machasaü, syà
6. Jàtijaràmaraõa-syà
7. Pàraügato pàraüpatto-va-vi-ka
8. Antaügato antaüpatto va-vi-ka
9. Accutaügato accutapatto-pa
Accantagato accantappatto-va-vi-ka
10. Amataügato-amatappatto-panana
11. So vuccati ciõõacaraõo-pana

[BJT Page 188] [\x 188/]

Akaïkhoti dukkhe kaïkhà, dukkhasamudaye kaïkhà, dukkhanirodhe kaïkhà, dukkhanirodhagàmiõiyà pañipadàya kaïkhà, pubbante kaïkhà, aparante kaïkhà, pubbantàparante kaïkhà, idappaccayatàpañiccasamuppannesu dhammesu kaïkhà. Yà evaråpà kaïkhà kaïkhàyanà kaïkhàyitattaü vimati vicikicchà dveëhakaü dvedhàpatho saüsayo anekaüsagàho àsappanà parisappanà apariyogàhanà thambhitattaü1 cittassa manovilekho. Yassete kaïkhà pahãnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhà, so vuccati 'akaïkhoti' tiõõo ca pàraü akhilo akaïkho'.

Tenàha bhagavà:

''Yaü bràhmaõaü vedaguü àbhija¤¤à
Aki¤canaü kàmabhave asattaü,
Addhà hi so oghamimaü atàri
Tiõõo ca pàraü akhilo akaïkho''ti.

4-12

Vidvà ca yo vedagu naro idha
Bhavàbhave saïgamimaü visajja,
So vãtataõho anãgho niràso
Atàri2 so jàtijaranti bråmi.

Vidvà ca yo vedagå naro idhàti 'vidvà'ti vidvà vijjàgato ¤àõã vibhàvã medhàvã. Yo ti yàdiso -pe-----------------
Devo và manusso và. Vedagåti 'vedà' vuccanti catusu maggesu ¤àõaü ''pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü dhammavicayasambojjhaïgo vãmaüsà vipassanà sammàdiññhi, '' tehi vedehi jàtijaràmaraõassa antagato antappatto3 koñigato koñippatto pariyantagato pariyantappatto vosànagato vosànappatto tàõagato tàõappatto lenagato lenappatto saraõagato saraõappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbànagato nibbànappatto. 'Vedànaü và antagato'ti vedagå, 'vedehi và antagato'ti vedagå' sattannaü và dhammànaü4 viditattà vedagå: sakkàyadiññhi vidità hoti, vicikicchà - sãlabbataparàmàso - ràgo - doso - moho - màno vidito hoti, viditàssa5 honti pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà6 sadarà dukkhavipàkà àyatiü jàtijaràmaraõãyà:

1. Chambhittataü - machasaü, syà
2. Attàri-syà
3. Attaügato antaüpatto-va-vi-ka
4. Sattannaü dhammànaü-katthaci
5. Vidikassa-va-vi-ka
6. Ponabbhavikà-va-vi-ka

[BJT Page 190] [\x 190/]

15. ''Vedàni viceyya kevalàni (sabhiyàti bhagavà)
Samaõànaü yàni patthã bràhmaõànaü
Sabbavedanàsu vãtaràgo
Sabbaü vedamaticca vedagå so[a]''ti. 2

Naroti: satto naro màõavo poso puggalo jãvo jàgå3 jantu indagu hindagu manujo. Idhàti imissà diññhiyà (-pe)-------------------
Imasmiü manussaloke 'vidvà ca yo vedagå naro idha'.

Bhavàbhave saïgamimaü visajjàti - 'bhavàbhave'ti: bhavàbhave kammabhave punabbhave, kàmabhave kammabhave kàmabhave punabbhave, råpabhave kammabhave råpabhave punabbhave, aråpabhave kammabhave aråpabhave punabbhave punappunabhave punappunagatiyà punappunauppattiyà punappunapañisandhiyà4 punappunaattabhàvàbhinibbattiyà. Saïgàti sattasaïgà: ràgasaïgo dosasaïgo mohasaïgo màna - diññhi - kilesasaïgo duccaritasaïgo. Visajjàti: saïge vossajitvà5 và visajja, athavà saïge baddhe vibaddhe àbaddhe6 lagge laggite paëibuddhe7 bandhane phoñayitvà8 và visajja, yathà vayhaü và rathaü và sakañaü và sandamànikaü và sajjaü visajjaü karonti vikopenti, evameva9 saïge vossajitvà visajja athavà saïge baddhe vibaddhe àbaddhe lagge laggite paëibuddhe bandhane phoñayitvà và visajjàti 'bhavàbhave saïgamimaü visajja. '

So vãtataõho anãgho niràso atàri so jàtijaranti bråmãti 'taõhà'ti: råpataõhà, saddataõhà, gandhataõhà, rasataõhà, phoññhabbataõhà, dhammataõhà, yassesà taõhà pahãnà samucchinnà våpasannà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhà, so vuccati vãtataõho vigatataõho cattataõho vantataõho muttataõho pahãnataõho pañinissaññhataõho vãtaràgo cattaràgo pahãnaràgo pañinissaññharàgo nicchàto nibbuto sãtibhåto sukhapañisaüvedã brahmabhåtena attanà viharatãti so vãtataõho.

1. Yànidhatthi - machasaü
2. Sabbaveramaticca vedagunaro-va-vi-ka
3. Jàtu-syà
4. Punappunaü gatiyà punappunaü uppattiyà
Punappunaü pañisandhiyà-pana
5. Vosajjetvà - machasaü
6. Bandhe vibandhe àbandhe-syà
Vosajjetvà - machasaü
7. Paëibandhe-sa
8. Mocayitvà cà-va-vi-ka-pa-syà
9. Evamete-pana
Evameva te - machasaü
[A.] Su-sabhiyasutta

[BJT Page 192] [\x 192/]

Anãghoti ràgo nãgho, doso nãgho, moho nãgho, kodho nãgho, upanàho nãgho, makkho nãgho, paëàso nãgho, issà nãgho, macchariyaü nãgho, màyà nãgho, sàñheyyaü nãgho, thambho nãgho, sàrambho nãgho, màno nãgho, atimàno nãgho, mado nãgho, pamàdo nãgho, sabbe kilesà nãghà, sabbe duccarità nãghà, sabbe darathà nãghà, sabbe pariëàhà nãghà, sabbe santàpà nãghà, sabbàkusalàbhisaükhàrà 1 nãghà, yassete nãghà pahãnà samucchinnà våpasannà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhà, so vuccati 'anãgho' niràsoti 'àsà' vuccati taõhà, yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho saïgo païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤janinã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkho pañibandhu àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü pucchi¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü. '' Yassesà àsà taõhà pahãnà samucchinnà våpasantà pañippassaddhà abhabbuppattikà ¤àõagginà daóóhà, so vuccati 'niràso'. Jàtãti ''yà tesaü tesaü sattànaü tamhi tamhi sattanikàye jàti sa¤jàti okkanti abhinibbanti khandhànaü pàtubhàvo àyatanànaü pañilàbho.
Jaranti: yà tesaü tesaü sattànaü tamhi tamhi sattanikàye jarà jãraõatà khaõóiccaü pàliccaü valittacatà àyuno saühàni indriyànaü paripàko, ayaü vuccati jarà. So vãtataõho anãgho niràso atàri so jàtijaranti bråmãti yo so vãtataõho ca anãgho ca niràso ca so kho jàtijaràmaraõaü atari uttari patari samatikkami vãtivattayãti, bråmi àcikkhàmi desemi pa¤¤apemi paññhapemi vivaràmi vibhajàmi uttànãkaromi pakàsemãti 'so vãtataõho anãgho niràso atàri so jàtijaranti bråmã. '

Tenàha bhagavà:

''Vidvà ca yo vedagå naro idha
Bhavàbhave saïgamimaü visajja,
So vãtataõho anãgho niràso
Atàri so jàtijaranti bråmã''ti

Saha gàthàpariyosànà1 ye te bràhmaõena saddhiü ekacchandà ekapayogo ekàdhippàyà ekavàsanavàsità, 2 tesaü anekapàõasahassànaü virajaü vãtamalaü dhammacakkhuü udapàdi. 'Yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti. Tassa bràhmaõassa anupàdàya àsavehi cittaü vimucci. Saha arahattappattà ajinajañàvàkacãratidaõóakamaõóalu kesà ca massu ca antarahità. Bhaõóu kàsàyavatthavasano saïghàñipattacãvaradharo anavatthapañipattiyà pa¤jaliko bhagavantaü namassamàno nisinno hoti: 'satthà me bhante bhagavà sàvako' hama'smãti.

1. Pariyosàne-va-vi-ka-pana