14-1

''Yo atãtaü àdisati (iccàyasmà posàlo)
Anejo chinnasaüsayo,
Pàraguü sabbadhammànaü
Atthi pa¤hena àgamaü.

Yo atãtaü àdisatãti: 'yo'ti ''yo so bhagavà sayambhå anàcariyako pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhi tattha ca sabba¤¤utaü patto balesu ca vasãbhàvaü atãtaü àdisatãti bhagavà attano ca paresaü ca atãtampi àdisati anàgatampi àdisati paccuppannampi àdisati. Kathaü bhagavà attano atãtaü àdisati: bhagavà attano atãtaü ekampi jàtiü àdisati, dvepi jàtiyo àdisati, tissopi jàtiyo àdisati, catassopi jàtiyo àdisati, pa¤capi jàtiyo àdisati, dasapi jàtiyo àdisati, vãsampi jàtiyo àdisati, tiüsampi jàtiyo àdisati, cattàlãsampi jàtiyo àdisati, pa¤¤àsampi jàtiyo àdisati, jàtisatampi àdisati, jàtisahassampi àdisati, jàtisatasahassampi àdisati, anekepi saüvaññakappe àdisati, anekepi vivaññakappe àdisati, anekepi saüvaññavivaññakappe àdisati: amutràsiü evaünàmo evaügotto evaüvaõõo evamàhàro evaüsukhadukkhapañisaüvedã evamàyupariyanto, so tato cuto amutra udapàdiü tatràpàsiü evaünàmo evaügotto evaüvaõõo evamàhàro evaüsukhadukkhapañisaüvedã evamàyupariyanto, so tato cuto
'Idhåpapannoti' iti sàkàraü sauddesaü anekavihitaü pubbenivàsaü àdisati. Evaü bhagavà attano atãtaü àdisati.

Kathaü bhagavà paresaü atãtaü àdisati: bhagavà paresaü atãtaü ekampi jàtiü àdisati, dvepi jàtiyo àdisati, tissopi jàtiyo àdisati, catassopi jàtiyo àdisati, pa¤capi jàtiyo àdisati, dasapi jàtiyo àdisati, vãsampi jàtiyo àdisati, tiüsampi jàtiyo àdisati, cattàlãsampi jàtiyo àdisati, pa¤¤àsampi jàtiyo àdisati, jàtisatampi àdisati, jàtisahassampi àdisati, jàtisatasahassampi àdisati, anekepi saüvaññakappe àdisati, anekepi vivaññakappe àdisati, anekepi saüvaññavivaññakappe àdisati: amutràsi evaünàmo evaügotto evaüvaõõo evamàhàro evaüsukhadukkhapañisaüvedã evamàyupariyanto, so tato cuto amutra udapàdi tatràpàsi evaünàmo evaügotto evaüvaõõo evamàhàro evaüsukhadukkhapañisaüvedã evamàyupariyanto, so tato
Cuto idhåpapannoti1 iti sàkàraü sauddesaü anekavihitaü pubbenivàsaü àdisati. Evaü bhagavà paresaü atãtaü àdisati.

1. Idhåpapannoti -pa-va-vi-ka.

[BJT Page 350] [\x 350/]

Bhagavà pa¤ca jàtakasatàni1 bhàsanto attano ca paresaü ca atãtaü àdisati, mahàpadàniyasuttaü2 bhàsanto attano ca paresaü ca atãtaü àdiyati, mahàsudassaniyasuttaü bhàsanto attano ca paresaü ca atãtaü àdisanti, mahàgovindriyasuttaü bhàsanto attano ca paresaü ca atãtaü àdisati, màghadeviyasuttaü3 bhàsanto attano ca paresaü ca atãtaü àdisati, vuttaü hetaü bhagavatà:

''Atãtaü kho cunda, addhànaü àrabbha tathàgatassa satànusàrã ¤àõaü hoti, so yàvatakaü àkaïkhati tàvatakaü anussarati, anàgataü ca kho cunda, addhànaü àrabbha tathàgatassa satànusàrã ¤àõaü hoti, so yàvatakaü àkaïkhati tàvakataü anussarati, paccuppanna¤ca kho cunda, addhànaü àrabbha tathàgatassa bodhijaü ¤àõaü uppajjati ayamantimà jàti natthidàni punabbhavo''ti. [A] indriyaparopariyanta¤àõaü4 tathàgatassa tathàgatabalaü. Sattànaü àsayànusaya¤àõaü tathàgatassa tathàgatabalaü, yamakapàñihãre ¤àõaü tathàgatassa tathàgatabalaü mahàkaruõàsamàpatti¤àõaü5 tathàgatassa tathàgatabalaü, sabba¤¤uta¤àõaü tathàgatassa tathàgatabalaü, anàvaraõa¤àõaü tathàgatassa tathàgatabalaü, sabbattha asaïgamappañihatamanàvaraõa¤àõaü tathàgatassa tathàgatabalaü, evaü bhagavà attano ca paresaü ca atãtampi àdisati, anàgatampi àdisati, paccuppannampi àdisati, àcikkhati deseti pa¤¤apeti paññhapeti vivarati vibhajati uttànãkaroti pakàsetãti: yo atãtaü àdisati.
Iccàyasmà posàlo'ti padasandhi padasaüsaggo padapàripåri akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatàpetaü 'iccàti'. âyasmà'ti: piyavacanaü garuvacanaü sagàravasappatissàdhivacanametaü 'àyasmà'ti. Posàloti: tassa bràhmaõassa nàmaü saïkhà sama¤¤à pa¤¤atti vohàro nàmaü nàmakammaü nàmadheyyaü niruttibya¤janaü abhilàpo. Puõõàko'ti tassa bràhmaõassa gottaü saïkhà sama¤¤à pa¤¤atti vohàro'ti àyasmà posàlo.

Anejo chinnasaüsayoti 'ejà' vuccati taõhà: ''yo ràgo sàràgo anunayo anurodho nandi nandiràgo cittassa sàràgo icchà mucchà ajjhosànaü gedho paëigedho saïgo païko ejà màyà janikà sa¤janikà sa¤janinã sibbanã jàlinã sarità visattikà suttaü visañà àyåhanã dutiyà paõidhi bhavanetti vanaü vanatho santhavo sneho apekkho pañibandhu àsà àsiüsanà àsiüsitattaü, råpàsà saddàsà gandhàsà rasàsà phoññhabbàsà làbhàsà dhanàsà puttàsà jãvitàsà, jappà pajappà abhijappà jappanà jappitattaü loluppaü loluppàyanà loluppàyitattaü pucchi¤cikatà sàdukamyatà, adhammaràgo visamalobho nikanti nikàmanà patthanà pihanà sampatthanà, kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà råpataõhà aråpataõhà nirodhataõhà, råpataõhà saddataõhà gandhataõhà rasataõhà phoññhabbataõhà dhammataõhà, ogho yogo gantho upàdànaü àvaraõaü nãvaraõaü chadanaü bandhanaü upakkileso anusayo pariyuññhànaü latà vevicchaü, dukkhamålaü dukkhanidànaü dukkhappabhavo màrapàso màrabalisaü màravisayo taõhànadã taõhàjàlaü taõhàgaddulaü taõhàsamuddo, abhijjhà lobho akusalamålaü. '' Sà ejà taõhà buddhassa bhagavato pahãnà ucchinnamålà tàlàvatthukatà anabhàvakatà6 àyatiü anuppàdadhammà tasmà buddho 'anejo'. Ejàya pahãnattà anejo, bhagavà làbhepi na i¤jati, alàbhe'pi na i¤jati, yase'pi na i¤jati, ayase'pi na i¤jati, pasaüsàyapi na i¤jati, nindàya'pi na i¤jati, sukhe'pi na i¤jati, dukkhepi na i¤jati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatãti anejo'. Chinnasaüsayoti: 'saüsayo vuccati vicikicchà, ''dukkhe kaïkhà, dukkhasamudaye kaïkhà, dukkhanirodhe kaïkhà, dukkhanirodhagàmiõiyà pañipadàya kaïkhà, pubbante kaïkhà, aparante kaïkhà, pubbantàparante kaïkhà, idappaccayatàpañiccasamuppannesu dhammesu kaïkhà. Yà evaråpà kaïkhà kaïkhàyanà kaïkhàyitattaü vimati vicikicchà dveëhakaü dvedhàpatho saüsayo anekaüsagàho àsappanà parisappanà apariyogàhanà thambhitattaü7 cittassa manovilekho. '' So saüsayo buddhassa bhagavato pahãno chinno ucchinno samucchinno våpasanto pañinissaggo pañippassaddho abhabbuppattiko ¤àõagginà daóóho. Tasmà buddho chinnasaüsayoti 'anejo chinnasaüsayo. '

1. Pa¤ca jàtisatàni - pana.
2. Suttantaü - machasaü.
3. Magha deviya suttantaü - sa
Maghà deviya suttantaü - pana.
4. Indriya paropariyatte ¤àõaü - pana.
[A.] Dãghanikàya - pàsàdikasutta.
5. Mahà karuõà samàpattiyà ¤àõaü - pa - va - vi - ka
6. Anabhàvaükatà - machasaü.
7. Chambhitattaü - machasaü, syà

[BJT Page 352] [\x 352/]

Pàraguü sabbadhammànanti: bhagavà abhi¤¤àpàragå pari¤¤àpàragå pahànapàragå bhàvanàpàragå sacchikiriyàpàragå, samàpattipàragå, abhi¤¤àpàragå, sabbadhammànaü, pari¤¤àpàragå, sabbadukkhànaü, pahànapàragå sabbakilesànaü, bhàvanàpàragå catunnaü maggànaü, sacchikiriyàpàragå nirodhassa, samàpattipàragå sabbasamàpattãnaü, so vasippatto pàramippatto ariyasmiü sãlasmiü vasippatto pàramippatto ariyasmiü samàdhismiü vasippatto pàramippatto ariyàya pa¤¤àya, vasippatto pàramippatto ariyàya vimuttiyà. So pàragato pàramippatto antagato antappatto, koñigato koñippatto, pariyantagato pariyantappatto, vosànagato vosànappatto, tàõagato tàõappatto, lenagato lenappatto, saraõagato saraõappatto, abhayagato abhayappatto, accutagato accutappatto, amatagato amatappatto, nibbànagato nibbànappatto. So vutthavàso ciõõacaraõo gataddho gatadiso gatakoñiko pàlitabrahmacariyo uttamadiññhippatto bhàvitamaggo pahãnakileso pañividdhàkuppo sacchikatanirodho. Dukkhaü tassa pari¤¤àya, samudayo pahãno, maggo bhàvito, nirodho sacchikato abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü, pari¤¤eyyaü pari¤¤àtaü, pahàtabbaü pahãnaü, bhàvetabbaü bhàvitaü, sacchikàtabbaü sacchikataü. So ukkhittapaligho saïkiõõaparikho abbåëhesiko niraggalo ariyo pannadhajo pannabhàro visa¤¤utto pa¤caïgavippahãno chaëaïgasamannàgato ekàrakkho caturapasseno panuõõapaccekasacco samavayasaññhesano anàvilasaïkappo passaddhakàyasaükhàro suvimuttacitto suvimuttapa¤¤o kevalã vusitvà uttamapuriso paramapuriso paramappattipatto.

So neva àcinàti, na apacinàti, apacinitvà ñhito, neva pajahati, na upàdiyati, pajahitvà ñhito, neva visineti, na ussineti, visinetvà ñhito. Neva dhåpeti, na sandhupeti, vidhupetvà ñhito. Asekhena sãlakkhandhena samannàgatattà ñhito. Asekhena samàdhikkhandhena samannàgato ñhito pa¤¤àkkhandhena samannàgato ñhito vimuttikkhandhena samannàgato ñhito. Vimutti¤àõadassanakkhandhena samannàgato ñhito. Saccaü sampañipàdiyitvà ñhito. Ejaü samatikkamitvà ñhito. Kilesaggiü pariyàdiyitvà ñhito. Aparigamanatàya ñhito, kathaü samàdàya ñhito, muttipañisevanatàya ñhito. Mettàya pàrisuddhiyà ñhito, karuõàya parisuddhiyà ñhito muditàya parisuddhiyà ñhito upekkhàya parisuddhiyà ñhito, accantapàrisuddhiyà ñhito, akammayatàya, parisuddhiyà ñhito, vimuttattà ñhito, saütusitattà ñhito, khandhapariyante ñhito, dhàtupariyante ñhito, àyatanapariyante ñhito, gatipariyante ñhito, uppattipariyante ñhito, pañisandhipariyante ñhito, bhavapariyante ñhito, saüsàrapariyante ñhito, vaññapariyante ñhito, antime bhave ñhito, antime samussaye ñhito, antimadehadharo arahà.

14. ''Tassàyaü pacchimakoñi5 - carimoyaü samussayo,
Jàtimaraõasaüsàro - natthi tassa punabbhavoti 'pàraguü sabbadhammànaü'.

Atthi pa¤hena àgamanti: pa¤hena atthikàmhà àgatà, pa¤haü pucchitukàmamha àgatà. Pa¤¤aü sotukàmà àgatamhàti 'evampi 'atthi pa¤hena àgamaü' athavà pa¤hatthikànaü pa¤haü pucchitukàmànaü pa¤haü sotukàmànaü. âgamanaü abhikkamanaü upasaïkamanaü payirupàsanaü atthi, evampi atthi pa¤hena àgamaü, athavà pa¤hàgamo tuyhaü atthi, tvampi pahå, tvamasi alamatto mayà pucchitaü kathetuü vissajjetuü, vahassetaü bhàranti evampi 'atthi pa¤hena àgamaü'.

Tenàha so bràhmaõo:

''Yo atãtaü àdisati - (iccàyasmà posàlo)
Anejo chinnasaüsayo,
Pàraguü sabbadhammànaü
Atthi pa¤hena àgama''nti.

14-2

Vibhåtaråpasa¤¤issa1
Sabbakàyappahàyino,
Ajjhattaü ca bahiddhà ca
Natthi ki¤cãti passato,
¥àõaü sakkànupucchàmi
Kathaü neyyo tathàvidho.

Vibhåtaråpasa¤¤issàti 'katamà råpasa¤¤à': råpàvacarasamàpattiü samàpannassa và uppannassa và diññhadhammasukhavihàrissa và sa¤¤à sa¤jànanà sa¤jànitattaü ayaü råpasa¤¤à. Vibhåtaråpasa¤¤issàti: catasso aråpasamàpattiyo pañiladdhassa2 råpasa¤¤à vibhåtà honti3 vigatà atikkantà samatikkantà vãtivattàti 'vibhåtaråpasa¤¤issa'.

Sabbakàyappahàyinoti sabbo tassa pañisandhiko (råpakàyo) pahãno tadaïgasamatikkamà vikkhambhanappahànena pahãno tassa råpakàyoti 'sabbakàyappahàyino'.

Ajjhatta¤ca bahiddhà ca natthi ki¤cãti passatoti: 'natthi ki¤cã'ti àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti, kiükàraõà 'natthi ki¤cã'ti àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti, yaü vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiü sato samàpajjitvà tato vuññhahitvà ta¤¤eva vi¤¤àõaü abhàvoti vibhàvoti antaradhàpeti 'natthi ki¤cã'ti passati. Taükàraõà 'natthi ki¤cãti àki¤ca¤¤àyatanasamàpattãti 'ajjhatta¤ca bahiddhà ca natthi ki¤cãti passato'.

1. Råpaü sa¤¤issa - pana
2. Làbhissa - syà
3. Vibhåtà hoti - pa - vi

[BJT Page 354] [\x 354/]

¥àõaü sakkànupucchàmãti 'sakkà'ti sakko bhagavà, sakyakulà pabbajitopi sakko, athavà aóóho mahaddhano dhanavà tipi sakko, tassimàni dhanàni, seyyathãdaü: saddhàdhanaü sãladhanaü hiridhanaü ottappadhanaü sutadhanaü càgadhanaü pa¤¤àdhanaü satipaññhànadhanaü sammappadhànadhanaü iddhipàdadhanaü indriyadhanaü baladhanaü bojjhaïgadhanaü maggadhanaü phaladhanaü nibbànadhananti. Tehi anekavidhehi dhanaratanehi aóóho mahaddhano dhanavàtipi sakko. Athavà pahu visavã alamatto såro vãro vikkanto abhãru acchambhã anutràsã apalàyã pahãnabhayabheravo vigatalomahaüsotipi sakko, '¤àõaü sakkànupucchàmãti tassa ¤àõaü pucchàmi'*[a] kãdisaü kiüsaõñhitaü kiüpakàraü kiüpañibhàgaü icchitabbanti '¤àõaü sakkànupucchàmi. '

Kathaü neyyo tathàvidhoti: kathaü so netabbo vinetabbo anunetabbo pa¤¤àpetabbo nijjhàpetabbo pekkhetabbo pasàdetabbo, kathaü tena uttariü ¤àõaü uppàdetabbaü. Tathàvidhoti tathàvidho tàdiso tassaõñhito tappakàro tappañibhàgo, yo so àki¤ca¤¤àyatanasamàpattilàbhãti 'kathaü neyyo tathàvidho'.
Tenàha so bràhmaõo:

''Vibhåtaråpasa¤¤issa
Sabbakàyappahàyino,
Ajjhatta¤ca bahiddhà ca
Natthi ki¤cãti passato,
¥àõaü sakkànupucchàmi
Kathaü neyyo tathàvidho''ti.

14-3

Vi¤¤àõaññhitiyo sabbà (posàlàti bhagavà)
Abhijànaü tathàgato
Tiññhantametaü jànàti
Adhimuttaü1 tapparàyanaü2

Vi¤¤àõaññhitiyo sabbàti bhagavà abhisaïkhàravasena catasso vi¤¤àõaññhitiyo jànàti, pañisandhivasena sattavi¤¤àõaññhitiyo jànàti.

Kathaü bhagavà abhisaükhàravasena catasso vi¤¤àõaññhitiyo jànàti: vuttaü hetaü bhagavatà: ''råpåpayaü3 và bhikkhave, vi¤¤àõaü tiññhamànaü tiññhati4 råpàrammaõaü råpapatiññhaü nandåpasecanaü vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjati, vedanåpayaü và bhikkhave, vi¤¤àõaü tiññhamànaü tiññhati vedanàrammaõaü vedanàpatiññhaü nandåpasecanaü vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjati, sa¤¤åpayaü và bhikkhave, vi¤¤àõaü tiññhamànaü tiññhati sa¤¤àrammaõaü sa¤¤àpatiññhaü nandåpasecanaü vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjati, saïkhàråpayaü và bhikkhave, vi¤¤àõaü tiññhamànaü tiññhati saïkhàràrammaõaü saïkhàrapatiññhaü nandåpasecanaü vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjatã''ti. [A] evaü bhagavà abhisaïkhàravasena catasso vi¤¤àõaññhitiyo jànàti.

1. Vimuttaü - syà machasaü
2. Taüparàyanaü - sa.
3. Råpåpàya - syà,
* Pa¤¤aü pucchàmi sambuddhaü pucchàmã ti - machasaü - adhika pàñho
[A] bràhmaõa saüyutta - upayavagga - upayasutta
4. Tiññheyya - machasaü
5. Vedanànupàyaü - pana, vedanåpàya - syà

[BJT Page 356] [\x 356/]

Kathaü bhagavà pañisandhivasena sattavi¤¤àõaññhitiyo jànàti: vuttaü hetaü bhagavatà: santi bhikkhave, sattà nànattakàyo nànattasa¤¤ino seyyathàpi manussà ekacce ca devà ekacce ca vinipàtikà, ayaü pañhamà vi¤¤àõaññhiti. Santi bhikkhave, sattà nànattakàyà ekattasa¤¤ino seyyathàpi devà brahmakàyikà pañhamàbhinibbattà, ayaü dutiyà vi¤¤àõaññhiti. Santi bhikkhave, sattà ekattakàyà nànattasa¤¤ino seyyathàpi devà àbhassarà, ayaü tatiyà vi¤¤àõaññhiti. Santi bhikkhave, sattà ekattakàyà ekattasa¤¤ino seyyathàpi devà subhakiõhakà, 1 ayaü catutthã2, vi¤¤àõaññhiti. Santi bhikkhave, sattà sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà pañighasa¤¤ànaü atthaügamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà 'ananto àkàso'ti àkàsàna¤càyatanåpagà, ayaü pa¤camã3 vi¤¤àõaññhiti. Santi bhikkhave, sattà sabbaso àkàsàna¤càyatanaü samatikkamma 'anantaü vi¤¤àõa'nti vi¤¤àõa¤càyatanåpagà, ayaü chaññhà vi¤¤àõaññhiti. Santi bhikkhave, sattà sabbaso vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkamma 'natthi ki¤cã'ti àki¤ca¤¤àyatanåpagà, ayaü sattamà4 vi¤¤àõaññhiti[a.] Evaü bhagavà pañisandhivasena sattavi¤¤àõaññhitiyo jànàtãti 'vi¤¤àõaññhitiyo sabbà' posàlàti bhagavà'ti taü bràhmaõaü gottena àlapati. Bhagavà'ti gàravàdhivacanametaü:
Apica, bhaggaràgoti bhagavà: bhaggadosoti bhagavà: bhaggamohoti bhagavà: bhaggamànoti bhagavà: bhaggadiññhãti bhagavà: bhaggakaõñakoti bhagavà: bhaggakilesoti bhagavà: bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavà: bhavànaü antakaroti bhagavà : bhàvitakàyo bhàvitasãlo bhàvitacitto bhàvitapa¤¤oti bhagavà: bhaji và bhagavà ara¤¤e vanapatthàni pantàni senàsanàni appasaddàni appanigghosàni vijanavàtàni manussaràhaseyyakàni pañisallànasàruppànãti bhagavà: bhàgã và bhagavà cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrànanti bhagavà: bhàgã và bhagavà attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisãlassa adhicittassa adhipa¤¤àyàti bhagavà.

Bhàgã và bhagavà catunnaü jhànànaü catunnaü appama¤¤ànaü catunnaü aråpasamàpattãnanti bhagavà, bhàgã và bhagavà aññhannaü vimokkhànaü aññhannaü abhibhàyatanànaü navannaü anupubbavihàrasamàpattãnanti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü sa¤¤àbhàvanànaü dasannaü kasiõasamàpattãnaü, ànàpànasatisamàdhissa asubhasamàpattiyàti bhagavà, bhàgã và bhagavà catunnaü satipaññhànànaü catunnaü sammappadhànànaü catunnaü iddhipàdànaü pa¤cannaü indriyànaü pa¤cannaü balànaü sattannaü bojjhaïgànaü ariyassa aññhaïgikassa maggassàti bhagavà: bhàgã và bhagavà dasannaü tathàgatabalànaü catunnaü vesàrajjànaü catunnaü pañisambhidànaü channaü abhi¤¤ànaü channaü buddhadhammànanti bhagavà: bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü, na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhi kataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavàti 'posàlàti bhagavà. '

Abhijànaü tathàgatoti: 'abhijàna'nti abhijànanto àjànanto vijànanto pañivijànanto pañivijjhanto. Tathàgatoti: vuttaü hetaü bhagavatà: ''atãtaü cepi cunda, hoti abhåtaü atacchaü anatthasaühitaü netaü tathàgato byàkaroti, atãtaü cepi5 cunda, hoti bhåtaü tacchaü anatthasaühitaü tampi tathàgato na byàkaroti, atãtaü cepi cunda, hoti bhåtaü tacchaü atthasaühitaü tatra kàla¤¤å tathàgato hoti tasseva pa¤hassa vyàkaraõàya. Anàgataü cepi cunda, hoti abhåtaü atacchaü anatthasaühitaü netaü tathàgato byàkaroti, anàgataü cepi cunda, hoti bhåtaü tacchaü anatthasaühitaü tampi tathàgato na byàkaroti, anàgataü cepi cunda, hoti bhåtaü tacchaü atthasaühitaü tatra kàla¤¤å tathàgato hoti tasseva pa¤hassa vyàkaraõàya. Paccuppanna¤cepi cunda, hoti abhåtaü atacchaü anatthasaühitaü netaü tathàgato byàkaroti, paccuppanna¤cepi cunda, hoti bhåtaü tacchaü anatthasaühitaü tampi tathàgato na byàkaroti, paccuppanna¤cepi cunda, hoti bhåtaü tacchaü atthasaühitaü tatra kàla¤¤å tathàgato hoti tasseva pa¤hassa vyàkaraõàya. Iti kho cunda, atãtànàgatapaccuppannesu dhammesu tathàgato kàlavàdã bhåtavàdã atthavàdã dhammavàdã vinayavàdã. Tasmà 'tathàgatoti vuccati.

1. Subhakiõõà - pana,
2. Catutthà -
3. Pa¤camà - syà
4. Sattamã - pana, syà, machasaü
5. Atãtaüceva - pana
6. Taü tathàgato na byàkaroti - pana.
[A] sattakaïguttara - avyàkatavagga

[BJT Page 358] [\x 358/]

Yaü kho cunda, sadevakassa lokassa samàrakassa sabrahmakassa sassamaõabrahmaõiyà pajàya sadevamanussàya diññhaü sutaü mutaü vi¤¤àtaü pattaü pariyesitaü, anuvicaritaü manasà, sabbaü taü tathàgatena abhisambuddhaü, tasmà 'tathàgato'ti vuccati. Ya¤ca kho cunda, rattiü tathàgato anuttaraü sammà sambodhiü abhisambujjhati, ya¤ca rattiü anupàdisesàya nibbànadhàtuyà parinibbàyati, yaü etasmiü antare bhàsati lapati niddisati, sabbaü taü tatheva hoti, no a¤¤athà, tasmà 'tathàgato'ti vuccati. Yathàvàdã cunda, tathàgato tathàkàrã, yathàkàrã tathàvàdã, iti yathàvàdã tathàkàrã yathàkàrã tathàvàdã, tasmà 'tathàgato'ti vuccati. Sadevake cunda, loke samàrake sabrahmake sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya tathàgato abhibhå anabhibhåto a¤¤adatthu daso vasavatti. Tasmà 'tathàgato'ti vuccatã''ti'[a] abhijànaü tathàgato'.

Tiññhantametaü jànàtãti: bhagavà idhaññha¤¤eva jànàti kammàbhisaïkhàravasena 'ayaü puggalo kàyassa bhedà parammaraõà, apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü upapajjissatã'ti. Bhagavà idhaññha¤¤eva1 jànàti kammàbhisaïkhàravasena ayaü puggalo kàyassa bhedà parammaraõà tiracchànayoniü upapajjissatã'ti. Bhagavà idhaññha¤¤eva jànàti kammàbhisaïkhàravasena 'ayaü puggalo bhedà parammaraõà pettivisayaü2 upapajjissatã'ti. Bhagavà idhaññha¤¤eva jànàti kammàbhisaïkhàravasena 'ayaü puggalo kàyassa bhedà parammaraõà manussesu 'uppajjissatã'ti. Bhagavà idhaññha¤¤eva jànàti kammàbhisaïkhàravasena 'ayaü puggalo supañipanno kàyassa bhedà parammaraõà sugatiü saggaü lokaü uppajjissatã'ti.

Vuttaü hetaü bhagavatà:

1. Idhattha¤¤eva - machasaü.
2. Pittivisayaü - syà
[A.] Dãghanikàya - pàsàdikasutta

[BJT Page 360] [\x 360/]

''Idànàhaü sàriputta, ekaccaü puggalaü evaü cetasà ceto paricca pajànàmi: 'tathàyaü puggalo pañipanno tathà ca irãyati ta¤ca maggaü samàråëho, yathà kàyassa bhedà parammaraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü uppajjissatã'ti - idha panàhaü sàriputta, ekaccaü puggalaü evaü cetasà ceto paricca pajànàmi: tathàyaü puggalo pañipanno tathà ca irãyati ta¤ca maggaü samàråëho yathà kàyassa bhedà parammaraõà tiracchànayoniü upapajjissatã'ti - idha panàhaü sàriputta, ekaccaü puggalaü evaü cetasà ceto paricca pajànàmi: tathàyaü puggalo pañipanno tathà ca irãyati ta¤ca maggaü samàråëho, yathà kàyassa bhedà parammaraõà pettivisayaü uppajjissatã'ti - idhà panàhaü sàriputta, ekaccaü puggalaü evaü cetasà ceto paricca pajànàmi: tathàyaü puggalo pañipanno tathà ca irãyatã ta¤ca maggaü samàruëho, yathà kàyassa bhedà parammaraõà manussesu uppajjissatã'ti - idha panàhaü sàriputta, ekaccaü puggalaü evaü cetasà ceto paricca pajànàmi: tathàyaü puggalo pañipanno tathà ca irãyati ta¤ca maggaü samàråëho, yathà kàyassa bhedà parammaraõà sugatiü saggaü lokaü upapajjissatã'ti - idha panàhaü sàriputta, ekaccaü puggalaü evaü cetasà ceto paricca pajànàmi: tathàyaü puggalo pañipanno tathà ca irãyati ta¤ca maggaü samàråëho yathà àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü diññheva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharatã''ti[a. ']Tiññhantametaü jànàti'.

Adhimuttaü1 tapparàyaõaü'ti: 'adhimutta'nti àki¤ca¤¤àyatane2 adhimuttivimokkhena3 adhimuttaü4, tatràdhimuttaü tadadhimuttaü tadadhipateyyaü5. Athavà bhagavà jànàti: 'ayaü puggalo råpàdhimutto saddàdhimutto gandhàdhimutto rasàdhimutto phoññhabbàdhimutto kulàdhimutto gaõàdhimutto àvàsàdhimutto làbhàdhimutto yasàdhimutto pasaüsàdhimutto sukhàdhimutto cãvaràdhimutto piõóapàtàdhimutto senàsanàdhimutto gilànapaccayabhesajjaparikkhàràdhimutto suttantàdhimutto vinayàdhimutto abhidhammàdhimutto àra¤¤akaïgàdhimutto piõóapàtikaïgàdhimutto paüsukålikaïgàdhimutto sapadànacàrikaïgàdhimutto khalupacchàbhattikaïgàdhimutto nesajjikaïgàdhimutto yathàsantatikaïgàdhimutto pañhamajjhànàdhimutto dutiyajjhànàdhimutto

1. Vimuttiü - pana, syà
2. âki¤ca¤¤àyatanaü - machasaü
3. Dhimuttanti vimokkhena - machasaü
4. Vimuttaü - syà
5. Tadàdhipateyyaü - va-vi-ka - machasaü.
[A.] Majjhimanikàya - mahàsãhanàdasutta

[BJT Page 362] [\x 362/]

Tatiyajjhànàdhimutto catutthajjhànàdhimutto àkàsàna¤càyatanasamàpattàdhimutto1 vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattàdhimutto àki¤ca¤¤àyatanasamàpattàdhimutto nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattàdhimuttoti adhimuttaü. Tapparàyaõanti: àki¤ca¤¤àyatanamayaü tapparàyaõaü kammaparàyaõaü vipàkaparàyaõaü kammagarukaü pañisandhigarukaü. Athavà bhagavà jànàti: 'ayaü puggalo råpaparàyaõo saddaparàyaõo gandhaparàyaõo rasaparàyaõo phoññhabbaparàyaõo kulaparàyaõo gaõaparàyaõo àvàsaparàyaõo làbhaparàyaõo yasaparàyaõo pasaüsaparàyaõo sukhaparàyaõo cãvaraparàyaõo piõóapàtaparàyaõo senàsanaparàyaõo gilànapaccayabhesajjaparikkhàraparàyaõo suttantaparàyaõo vinayaparàyaõo abhidhammaparàyaõo àra¤¤akaïgaparàyaõo piõóapàtikaïgaparàyaõo paüsukålikaïgaparàyaõo sapadànacàrikaïgaparàyaõo khalupacchàbhattikaïgaparàyaõo nesajjikaïgaparàyaõo yathàsantatikaïgaparàyaõo pañhamajjhànaparàyaõo dutiyajjhànaparàyaõo tatiyajjhànaparàyaõo catutthajjhànaparàyaõo àkàsàna¤càyatanasamàpattiparàyaõo1 vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiparàyaõo àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiparàyaõo nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiparàyaõo ti 'adhimuttaü tapparàyaõaü'.

Tenàha bhagavà:

''Vi¤¤àõaññhitiyo sabbà (posàloti bhagavà)
Abhijànaü tathàgato,
Tiññhantametaü jànàti
Adhimuttaü tapparàyaõa''nti.

14-4

âki¤ca¤¤àsambhavaü ¤atvà nandisaüyojanaü iti,
Evametaü2 abhi¤¤àya tato tattha vipassati,
Etaü ¤àõaü tathaü tassa bràhmaõassa vusãmato,

âki¤ca¤¤àsambhavaü ¤atvàti 'àki¤ca¤¤àsaübhavo'3 vuccati àki¤ca¤¤àyatanasaüvattaniko kammàbhisaïkhàro, àki¤ca¤¤àyatanasaüvattanikaü kammàbhisaïkhàraü àki¤ca¤¤àsaübhavoti ¤atvà laggananti ¤atvà bandhananti ¤atvà paëibodhoti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvàti 'àki¤ca¤¤àsambhavaü ¤atvà'.

Nandisaüyojanaü itãti 'nandisaüyojanaü' vuccati aråparàgo, aråparàgena taü kammaü laggaü laggitaü paëibuddhaü, aråparàgaü nandisaüyojananti ¤atvà laggananti ¤atvà bandhananti ¤atvà paëibodhoti ¤atvà jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà. Itãti padasandhi padasaüsaggo padapàripårã akkharasamavàyo bya¤janasiliññhatà padànupubbatàpetaü 'itã'ti. 'Nandisaüyojanaü iti'.

1. Samàpannàdhimutto - pana
2. Evamevaü - va-vi-ka.
3. Saühavoti vuccati-va-vi-ka, machasaü

[BJT Page 364] [\x 364/]

Evametaü abhi¤¤àyàti evaü etaü abhi¤¤àya jànitvà tulayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvàti 'evametaü abhi¤¤àya'.

Tato tattha vipassatãti 'tatthà'ti àki¤ca¤¤àyatanaü samàpajjitvà tato vuññhahitvà tattha jàte cittacetasike dhamme aniccato vipassati dukkhato vipassati rogato ------------pe------------------nissaraõato vipassati dakkhati oloketi nijjhàyati upaparikkhatãti 'tato tattha vipassati'. Etaü ¤àõaü tathaü tassàti etaü ¤àõaü tacchaü bhåtaü yàthàvaü (aviparãtaü) tassàti 'etaü ¤àõaü tathaü tassa'.

Bràhmaõassa vusãmatoti 'bràhmaõo'ti sattannaü dhammànaü bàhitattà
Bràhmaõo: sakkàyadiññhi bàhità hoti, vicikicchà bàhità hoti, sãlabbataparàmàso bàhito hoti, ràgo bàhito hoti, doso bàhito hoti, moho bàhito hoti, màno bàhito hoti, bàhitàssa honti pàpakà akusalà dhammà saükilesikà ponobhavikà sadarà dukkhavipàkà àyatiü jàtijaràmaraõãyà.

''Bàhetvà sabbapàpakàni (sahiyàti bhagavà)
Vimalo sàdhu samàhito ñhitatto,
Saüsàramaticca kevalã so
Asito tàdã pavuccate sa brahmà''ti

Bràhmaõassa vusãmatoti puthujjanakalyàõakaü upàdàya sattasekhà1 appattassa2 pattiyà, anadhigatassa adhigamàya, asacchikatassa sacchikiriyàya vasanti saüvasanti àvasanti parivasanti, arahà vusitavà katakaraõãyo obhitabhàro anuppattasadattho parikkhãõabhavasaüyojano sammada¤¤à vimutto so vutthavàso ciõõacaraõo gataddho gatadiso gatakoñiko pàlitabrahmacariyo uttamadiññhippatto bhàvitamaggo pahãnakileso pañividdhàkuppo sacchikatanirodho. Dukkhaü tassa pari¤¤àya, samudayo pahãno, maggo bhàvito, nirodho sacchikato abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü, pari¤¤eyyaü pari¤¤àtaü, pahàtabbaü pahãnaü, bhàvetabbaü bhàvitaü, sacchikàtabbaü sacchikataü. So ukkhittapaligho saïkiõõaparikho abbåëhesiko niraggalo ariyo pannadhajo pannabhàro visa¤¤utto pa¤caïgavippahãno chaëaïgasamannàgato ekàrakkho caturapasseno panuõõapaccekasacco samavayasaññhesano anàvilasaïkappo passaddhakàyasaükhàro suvimuttacitto suvimuttapa¤¤o kevalã vusitvà uttamapuriso paramapuriso paramappattipatto.

So neva àcinàti, na apacinàti, apacinitvà ñhito, neva pajahati, na upàdiyati, pajahitvà ñhito, neva visineti, na ussineti, visinetvà ñhito. Neva dhåpeti, na sandhupeti, vidhupetvà ñhito. Asekhena sãlakkhandhena samannàgatattà ñhito.

Asekhena samàdhikkhandhena samannàgato ñhito pa¤¤àkkhandhena samannàgato ñhito vimuttikkhandhena samannàgato ñhito. Vimutti¤àõadassanakkhandhena samannàgato ñhito. Saccaü sampañipàdiyitvà ñhito. Ejaü samatikkamitvà ñhito. Kilesaggiü pariyàdiyitvà ñhito. Aparigamanatàya ñhito, kathaü samàdàya ñhito, muttipañisevanatàya ñhito. Mettàya pàrisuddhiyà ñhito, karuõàya parisuddhiyà ñhito muditàya parisuddhiyà ñhito upekkhàya parisuddhiyà ñhito, accantapàrisuddhiyà ñhito, akammayatàya, parisuddhiyà ñhito, vimuttattà ñhito, saütusitattà ñhito, khandhapariyante ñhito, dhàtupariyante ñhito, àyatanapariyante ñhito, gatipariyante ñhito, uppattipariyante ñhito, pañisandhipariyante ñhito, bhavapariyante ñhito, saüsàrapariyante ñhito, vaññapariyante ñhito, antime bhave ñhito, antime samussaye ñhito, antimadehadharo arahà.

''Tassàyaü pacchimakoñi - carimoyaü samussayo,
Jàtimaraõasaüsàro - natthi tassa punabbhavo''ti

'Bràhmaõassa vusãmato'.

Tenàha bhagavà:

''âki¤ca¤¤àsambhavaü ¤atvà nandisaüyojanaü iti,
Evametaü abhi¤¤àya tato tattha vipassati.
Etaü ¤àõaü tathaü tassa bràhmaõassa vusãmato''ti.

Saha gàthàpariyosànà ye te bràhmaõena saddhiü ekacchandà ekapayogo ekàdhippàyà ekavàsanavàsità, 2 tesaü anekapàõasahassànaü virajaü vãtamalaü dhammacakkhuü udapàdi. 'Yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhamma'nti. Tassa bràhmaõassa anupàdàya àsavehi cittaü vimucci. Saha arahattappattà ajinajañàvàkacãratidaõóakamaõóalu kesà ca massu ca antarahità. Bhaõóu kàsàyavatthavasano saïghàñipattacãvaradharo anavatthapañipattiyà pa¤jaliko bhagavantaü namassamàno nisinno hoti: 'satthà me bhante bhagavà sàvako' hamasmã'ti.

1. Sattasekkhà -va-vi-ka - machasaü
2. Apattassa -va-vi-ka