3. Mahdukkhakkhandhasuttavaan

163. Eva me sutanti mahdukkhakkhandhasutta. Tattha vinayapariyyena tayo jan sambahulti vuccanti, tato para sagho. Suttantapariyyena tayo tayo eva, tato uddha sambahulti vuccanti. Idha suttantapariyyena sambahulti veditabb. Piya pvisisti pavih, te pana na tva pavih, pavisissmti nikkhantatt pana pavisisti vutt. Yath gma gamissmti nikkhantapuriso ta gma appattopi kuhi itthannmoti vutte gma gatoti vuccati, eva. Paribbjakna rmoti jetavanato avidre aatitthiyna paribbjakna rmo atthi, ta sandhya evamhasu. Samao, vusoti, vuso, tumhka satth samao gotamo. Kmna parianti kmna pahna samatikkama paapeti. Rpavedansupi eseva nayo.
Tattha titthiy sakasamaya jnant kmna paria paapeyyu pahamajjhna vadamn, rpna paria paapeyyu arpabhava vadamn, vedanna paria paapeyyu asaabhava vadamn. Te pana ida nma pahamajjhna aya rpabhavo aya arpabhavotipi na jnanti. Te paapetu asakkontpi kevala paapema paapemti vadanti. Tathgato kmna paria angmimaggena paapeti, rpavedanna arahattamaggena Te eva mahante visese vijjamnepi idha no, vuso, ko vivesoti-dimhasu.
Tattha idhti imasmi papane. Dhammadesanya v dhammadesananti yadida samaassa v gotamassa dhammadesanya saddhi amhka dhammadesana, amhka v dhammadesanya saddhi samaassa gotamassa dhammadesana rabbha nnkaraa vuccetha, ta kinnmti vadanti. Dutiyapadepi eseva nayo Iti vemajjhe bhinnasuvaa viya ssanena saddhi attano laddhivacanamattena samadhura hapayisu. Neva abhinandisti evametanti na sampaicchisu. Nappaikkosisti nayida evanti nappaisedhesu. Kasm? Te kira titthiy nma andhasadis, jnitv v ajnitv v katheyyunti nbhinandisu, parianti vacanena saka ssanagandho atthti nappaikkosisu. Janapadavsino v te sakasamayaparasamayesu na suhu kusaltipi ubhaya nkasu.
165. Na ceva sampyissantti sampdetv kathetu na sakkhissanti. Uttarica vightanti asampyanato uttarimpi dukkha pajjissanti. Sampdetv kathetu asakkontna nma hi dukkha uppajjati. Yath ta, bhikkhave, avisayasminti ettha yathti kraavacana, tanti niptamatta. Yasm avisaye paho pucchito hotti attho. Sadevaketi saha devehi sadevake. Samrakdsupi eseva nayo. Eva ti hnni loke pakkhipitv dve pajyti pacahipi sattalokameva pariydiyitv etasmi sadevakdibhede loke ta deva v manussa v na passmti dpeti. Ito v pana sutvti ito v pana mama ssanato sutv atathgatopi atathgatasvakopi rdheyya paritoseyya. Aath rdhana nma natthti dasseti.
166. Idni attano tesa pahna veyykaraena cittrdhana dassento ko ca, bhikkhaveti-dimha. Kmaguti kmayitabbahena km. Bandhanahena gu. Anujnmi, bhikkhave, ahatna vatthna dvigua saghinti (mahva. 348) ettha hi paalaho guaho. Accenti kl tarayanti rattiyo, vayogu anupubba jahantti (sa. ni. 1.4) ettha rsaho guaho. Satagu dakkhi pikakhitabbti (ma. ni. 3.379) ettha nisasaho guaho. Anta antagua (khu. p. 3 dvattiskre; d. ni. 2.377) kayir mlgue bahti (dha. pa. 53) ettha bandhanaho guaho. Idhpi eseva adhippeto, tena vutta bandhanahena guti. Cakkhuvieyyti cakkhuviena passitabb. Etenupyena sotavieyydsupi attho veditabbo. Ihti pariyih v hontu m v, ihrammaabhtti attho. Kantti kamany. Manpti manavahanak. Piyarpti piyajtik. Kmpasahitti rammaa katv uppajjamnena kmena upasahit. Rajanyti rajjaniy, rguppattikraabhtti attho.
167. Yadi muddyti-dsu muddti agulipabbesu saa hapetv hatthamudd. Gaanti acchiddagaan. Sakhnanti piagaan. Yya khetta oloketv idha ettak vh bhavissanti rukkha oloketv idha ettakni phalni bhavissanti, ksa oloketv ime kse saku ettak nma bhavissantti jnanti.
Kasti kasikamma. Vaijjti jaghavaijjathalavaijjdivaippatho. Gorakkhanti attano v paresa v gvo rakkhitv pacagorasavikkayena jvanakamma. Issattho vuccati vudha gahetv upahnakamma. Rjaporisanti vudhena rjakamma katv upahna. Sippaataranti gahitvasesa hatthi-assasippdi. Stassa purakkhatoti lakkha viya sarassa stassa purato, stena bdhyamnoti attho. Uhepi eseva nayo. asdsu asti pigalamakkhik. Makasti sabbamakkhik, sarsapti ye keci saritv gacchanti. Rissamnoti ruppamno, ghaiyamno. Myamnoti maramno. Aya, bhikkhaveti, bhikkhave, aya mudddhi jvikakappana gamma stdipaccayo bdho. Kmna dnavoti kmesu upaddavo, upassaggoti attho. Sandihikoti paccakkho sma passitabbo. Dukkhakkhandhoti dukkharsi. Kmahetti-dsu paccayahena km assa hetti kmahetu. Mlahena km nidnamassti kmanidno. Ligavipallsena pana kmanidnanti vutto. Kraahena km adhikaraa assti kmdhikarao. Ligavipallseneva pana kmdhikaraanti vutto. Kmnameva hetti ida niyamavacana, kmapaccay uppajjatiyevti attho.
Uhahatoti jvasamuhpakavriyena uhahantassa. Ghaatoti ta vriya pubbenpara ghaentassa. Vyamatoti vyma parakkama payoga karontassa. Nbhinipphajjantti na nipphajjanti, hattha nbhiruhanti. Socatti citte uppannabalavasokena socati. Kilamatti kye uppannadukkhena kilamati. Paridevatti vcya paridevati. Urattinti ura tetv. Kandatti rodati. Sammoha pajjatti visa viya sammho hoti. Moghanti tuccha. Aphaloti nipphalo. rakkhdhikaraanti rakkhakra. Kintti kena nu kho upyena. Yampi meti yampi mayha kasikammdni katv uppdita dhana ahosi. Tampi no natthti tampi amhka idni natthi.
168. Puna capara, bhikkhave, kmahetti-dinpi kraa dassetvva dnava dpeti. Tattha kmahetti kmapaccay rjnopi rjhi vivadanti. Kmanidnanti bhvanapusaka, kme nidna katv vivadantti attho. Kmdhikaraantipi bhvanapusakameva, kme adhikaraa katv vivadantti attho. Kmnameva hetti gmanigamanagarasenpatipurohitahnantardna kmnameva hetu vivadantti attho. Upakkamantti paharanti. Asicammanti asiceva kheakaphalakdni ca. Dhanukalpa sannayhitvti dhanu gahetv sarakalpa sannayhitv. Ubhatobyanti ubhato rsibhta. Pakkhandantti pavisanti. Ussti kaesu. Vijjotalantesti viparivattantesu. Te tatthti te tasmi sagme.
Addvalepan upakriyoti cettha manuss pkrapda assakhurasahnena ihakhi cinitv upari sudhya limpanti. Eva kat pkrapd upakriyoti vuccanti. T tintena kalalena sitt addvalepan nma honti. Pakkhandantti tsa heh tikhia-ayasldhi vijjhyamnpi pkrassa picchilabhvena rohitu asakkontpi upadhvantiyeva. Chakaakyti kuthitagomayena. Abhivaggenti satadantena. Ta ahadantkrena katv nagaradvra bhinditv pavisissmti gate uparidvre hit tassa bandhanayottni chinditv tena abhivaggena omaddanti.
169. Sandhimpi chindantti gharasandhimpi chindanti. Nillopanti gme paharitv mahvilopa karonti. Ekgrikanti pasamattpi sahimattpi parivretv jvaggha gahetv harpenti. Paripanthepi tihantti panthadhanakamma karonti. Ahadaakehti muggarehi pahrasdhanattha v catuhatthadaa dvedh chetv gahitadaakehi. Bilagathlikanti kajiya-ukkhalikammakraa, ta karont ssakapla uppetv tatta ayogua sasena gahetv tattha pakkhipanti, tena matthaluga pakkuthitv upari uttarati. Sakhamuikanti sakhamuakammakraa, ta karont uttaroha-ubhatokaacikagaavaparicchedena camma chinditv sabbakese ekato gahi katv daakena vallitv uppenti, saha kesehi camma uhahati. Tato ssakaha thlasakkharhi ghasitv dhovant sakhavaa karonti.
Rhumukhanti rhumukhakammakraa, ta karont sakun mukha vivaritv antomukhe dpa jlenti Kaacikhi v pahya mukha nikhdanena khaanti. Lohita paggharitv mukha preti. Jotimlikanti sakalasarra telapilotikya vehetv limpanti. Hatthapajjotikanti hatthe telapilotikya vehetv dpa viya jlenti. Erakavattikanti erakavattakammakraa, ta karont gvato pahya cammabaddhe kantitv gopphake hapenti. Atha na yottehi bandhitv kahanti. So attano cammabaddhe akkamitv akkamitv patati. Crakavsikanti crakavsikakammakraa, ta karont tatheva cammabaddhe kantitv kaiya hapenti. Kaito pahya kantitv gopphakesu hapenti. Uparimehi hehimasarra crakanivsananivattha viya hoti. Eeyyakanti eeyyakakammakraa. Ta karont ubhosu kapparesu ca jsu ca ayavalayni datv ayaslni koenti. So cathi ayaslehi bhmiya patihahati. Atha na parivretv aggi karonti. Eeyyako jotipariggaho yathti gatahnepi idameva vutta. Ta klena kla slni apanetv cathi ahikohiyeva hapenti. Evarp kra nma natthi.
Baisamasikanti ubhatomukhehi baisehi paharitv cammamasanhrni uppenti. Kahpaikanti sakalasarra tihhi vshi koito pahya kahpaamatta kahpaamatta ptent koenti. Khrpatacchikanti sarra tattha tattha vudhehi paharitv kocchehi khra ghasanti. Cammasasanhrni paggharitv savanti. Ahikasakhalikva tihati. Palighaparivattikanti ekena passena nipajjpetv kaacchidde ayasla koetv pathaviy ekbaddha karonti. Atha na pde gahetv vijjhanti. Pallaphakanti cheko kraiko chavicamma acchinditv nisadapotehi ahni bhinditv kesesu gahetv ukkhipanti. Masarsiyeva hoti, atha na keseheva pariyonandhitv gahanti. Pallavai viya katv pana vehenti. Sunakhehipti katipayni divasni hra adatv chtakehi sunakhehi khdpenti. Te muhuttena ahisakhalikameva karonti. Samparyikoti samparye dutiyattabhve vipkoti attho.
170. Chandargavinayo chandargappahnanti nibbna. Nibbnahi gamma kmesu chandargo vinyati ceva pahyati ca, tasm nibbna chandargavinayo chandargappahnanti ca vutta. Sma v kme parijnissantti saya v te kme thi parihi parijnissanti. Tathattyti tathabhvya. Yathpaipannoti yya paipadya paipanno.
171. Khattiyaka vti-di aparittena vipulena kusalena gahitapaisandhika vatthlakrdni labhanahne nibbatta dassetu vutta. Pannarasavassuddesikti pannarasavassavay. Dutiyapadepi eseva nayo. Vayapadesa kasm gahti? Vaasampattidassanattha. Mtugmassa hi duggatakule nibbattasspi etasmi kle thoka thoka vayatana pasdati. Purisna pana vsativassakle pacavsativassakle pasanna hoti. Ntidghti-dhi chadosavirahita sarrasampatti dpeti. Vaanibhti vaoyeva.
Jianti jarjia. Gopnasivakanti gopnas viya vaka. Bhogganti bhagga, iminpissa vakabhvameva dpeti. Daaparyaanti daapaisaraa daadutiya. Pavedhamnanti kampamna. turanti jartura. Khaadantanti jiabhvena khaitadanta. Palitakesanti paarakesa. Vilnanti lucitv gahitakesa viya khalla. Khalitasiranti mahkhallassa. Valinanti sajtavali. Tilakhatagattanti setakatilakehi vikiasarra. bdhikanti bydhika. Dukkhitanti dukkhapatta.
Bhagilnanti adhimattagilna. Sivathikya chaitanti makasusne ptita. Sesamettha satipahne vuttameva. Idhpi nibbnayeva chandargavinayo.
173. Neva tasmi samaye attabybdhyti tasmi samaye attanopi dukkhatthya na ceteti. Abybajjhayevti niddukkhameva
174. Ya, bhikkhave, vedan aniccti, bhikkhave, yasm vedan anicc, tasm aya aniccdi-krova vedanya dnavoti attho, nissaraa vuttappakramevti.

Papacasdaniy majjhimanikyahakathya

Mahdukkhakkhandhasuttavaan nihit.