Samm shanda nadathti ettha sammti hetun nayena kraena. Shandanti sehanda abhtanda appainda. Imesahi catunna samana idheva atthitya aya ndo sehando nma hoti uttamando. Ime sama idheva atthti vadantassa aato bhaya v sak v natthti abhtando nma hoti. Amhkampi ssane ime sama atthti pradsu ekasspi uhahitv vattu asamatthatya aya ndo appaindo nma hoti. Tena vutta shandanti sehanda abhtanda appaindanti.
140. hna kho paneta vijjatti ida kho pana kraa vijjati. Ya aatitthiyti yena kraena aatitthiy. Ettha ca tittha jnitabba, titthakaro jnitabbo titthiy jnitabb, titthiyasvak jnitabb. Titthanma dvsahi dihiyo. Ettha hi satt taranti uppalavanti ummujjanimujja karonti, tasm titthanti vuccanti. Tsa dihna uppdet titthakaro nma. Tassa laddhi gahetv pabbajit titthiy nma. Tesa paccayadyak titthiyasvakti veditabb. Paribbjakti gihibandhana pahya pabbajjpagat. Asssoti avassayo patih upatthambho. Balanti thmo. Yena tumheti yena asssena v balena v eva vadetha.
Atthi kho no, vuso, tena bhagavat jnat passat arahat sammsambuddhenti ettha aya sakhepattho yo so bhagav samatisa pramiyo pretv sabbakilese bhajitv anuttara sammsambodhi abhisambuddho, tena bhagavat tesa tesa sattna saynusaya jnat, hatthatale hapita malaka viya sabba eyyadhamma passat. Apica pubbenivsdhi jnat, dibbena cakkhun passat. Thi vijjhi chahi v pana abhihi jnat, sabbattha appaihatena samantacakkhun passat. Sabbadhammajnanasamatthya paya jnat, sabbasattna cakkhuvisayttni tirokudigatni vpi rpni ativisuddhena masacakkhun passat. Attahitasdhikya samdhipadahnya paivedhapaya jnat, parahitasdhikya karupadahnya desanpaya passat. Arna hatatt paccaydna arahatt ca arahat, samm smaca saccna buddhatt sammsambuddhena. Antaryikadhamme v jnat, niyynikadhamme passat. Kilesrna hatatt arahat, samm sma sabbadhammna buddhatt sammsambuddhenti, eva catuvesrajjavasena cathi krehi thomitena cattro dhamm akkht, ye maya attani sampassamn eva vadema, na rjarjamahmattdna upatthambha kyabalanti.
Satthari pasdoti itipi so bhagavti-din nayena buddhague anussarantna uppannappasdo. Dhamme pasdoti svkkhto bhagavat dhammoti-din nayena dhammague anussarantna uppannappasdo. Slesu pariprakritti ariyakantesu slesu pariprakrit. Ariyakantaslni nma pacaslni. Tni hi bhavantaragatopi ariyasvako attano ariyasvakabhva ajnantopi na vtikkamati. Sacepi hi na koci vadeyya ima sakala cakkavattirajja sampaicchitv khuddakamakkhika jvit voropehti, ahnameta, ya so tassa vacana kareyya. Eva ariyna slni kantni piyni manpni. Tni sandhya vutta slesu pariprakritti.
Sahadhammik kho panti bhikkhu bhikkhun sikkhamn smaero smaer upsako upsikti ete satta sahadhammacrino. Etesu hi bhikkhu bhikkhhi saddhi sahadhamma carati samnasikkhatya. Tath bhikkhun bhikkhunhipe upsik upsikhi, sotpanno sotpannehi, sakadgmpe angmhi sahadhamma carati. Tasm sabbepete sahadhammikti vuccanti. Apicettha ariyasvakyeva adhippet. Tesahi bhavantarepi maggadassanamhi vivdo natthi, tasm te accanta ekadhammacritya sahadhammik. Imin, suppaipanno bhagavato svakasaghoti-din nayena sagha anussarantna uppannappasdo kathito. Ettvat cattri sotpannassa agni kathitni honti.
Ime kho no, vusoti, vuso, ime cattro dhamm tena bhagavat amhka assso ceva balacti akkht, ye maya attani sampassamn eva vadema.
141. Yo amhka satthti imin praakassapdike cha satthro apadissanti. Yath pana idni ssane cariyupajjhydsu amhka cariyo, amhka upajjhyoti gehasitapema hoti. Evarpa pema sandhya satthari pasdoti vadanti. Thero panha yasm satth nma na ekassa, na dvinna hoti, sadevakassa lokassa ekova satth, tasm titthiy amhka satth ti ekapadeneva satthra visu katv iminva padena viruddh parjitti. Dhamme pasdoti ida pana yath idni ssane amhka dghanikyo amhka majjhimanikyoti mamyanti, eva attano attano pariyattidhamme gehasitapema sandhya vadanti. Slesti ajaslagoslameakaslakukkurasldsu. Idha no vusoti ettha idhti pasda sandhya vadanti. Ko adhippaysoti ko adhikappayogo. Yadidanti yamida tumhkaceva amhkaca nnkaraa vadeyytha. Ta ki nma? Tumhkampi hi catsu hnesu pasdo, amhkampi. Nanu etasmi pasde tumhe ca amhe ca dvedh bhinnasuvaa viya ekasadisti vcya samadhur hutv ahasu.
Atha nesa ta samadhurata bhindanto bhagav eva vdinoti-dimha. Tattha ek nihti y tassa pasdassa pariyosnabht nih, ki s ek, udhu puthti eva pucchathti vadati. Yasm pana tasmi tasmi samaye niha apaapento nma natthi, brhmanahi brahmaloko nih, mahtpasna bhassar, paribbjakna subhakih, jvakna anantamnasoti eva parikappito asabhavo Imasmi ssane pana arahatta nih. Sabbeva cete arahattameva nihti vadanti. Dihivasena pana brahmalokdni paapenti. Tasm attano attano laddhivasena ekameva niha paapenti, ta dassetu bhagav samm bykaramnti-dimha.
Idni bhikkhnampi ek nih, titthiynampi ek nihti dvsu aakrakesu viya hitesu bhagav anuyogavatta dassento s panvuso, nih sargassa, udhu vtargassti-dimha. Tattha yasm rgarattdna nih nma natthi. Yadi siy, soasigldnampi siyti ima dosa passantna titthiyna vtargassa vuso s nihti-din nayena bykaraa dassita.
Tattha viddasunoti paitassa. Anuruddhapaiviruddhassti rgena anuruddhassa kodhena paiviruddhassa. Papacrmassa papacaratinoti ettha ramanti etthti rmo. Papaco rmo assti papacrmo. Papace rati assti papacarati. Papacoti ca mattapamattkrabhvena pavattna tahdihimnnameta adhivacana. Idha pana tahdihiyova adhippet. Sargassti-dsu pacasu hnesu ekova kileso gato. Tassa krato nnatta veditabba. Sargassti hi vuttahne pacakmaguikargavasena gahito. Satahassti bhavatahvasena. Sa-updnassti gahaavasena. Anuruddhapaiviruddhassti yugaavasena. Papacrmassti papacuppattidassanavasena. Sargassti v ettha akusalamlavasena gahito. Satahassti ettha tahpaccay updnadassanavasena. Sesa purimasadisameva. Thero panha kasm eva viddhasetha? Ekoyeva hi aya lobho rajjanavasena rgoti vutto. Tahkaraavasena tah. Gahaahena updna. Yugaavasena anurodhapaivirodho. Papacuppattidassanahena papacoti.
142. Idni imesa kilesna mlabhta dihivda dassento dvem, bhikkhave, dihiyoti-dimha.
Tattha bhavadihti sassatadihi. Vibhavadihti ucchedadihi. Bhavadihi allnti tahdihivasena sassatadihi alln. Upagatti tahdihivaseneva upagat. Ajjhositti tahdihivaseneva anupavih. Vibhavadihiy te paiviruddhti te sabbe ucchedavdhi saddhi tumhe andhabl na jntha, sassato aya loko, nya loko ucchijjatti paiviruddh nicca kalahabhaanapasut viharanti. Dutiyavrepi eseva nayo.
Samudayacti-dsu dve dihna samuday khaikasamudayo paccayasamudayo ca. Khaikasamudayo dihna nibbatti. Paccayasamudayo aha hnni. Seyyathida, khandhpi dihihna, avijjpi, phassopi, sapi, vitakkopi, ayonisomanasikropi, ppamittopi, paratoghosopi dihihna. Khandh hetu khandh paccayo dihna updya samuhnahena. Eva khandhpi dihihna. Avijj phasso sa vitakko ayonisomanasikro ppamitto paratoghoso hetu, paratoghoso paccayo dihna updya samuhnahena. Eva paratoghosopi dihihna (pai. ma. 1.124). Atthagampi dveyeva khaikatthagamo paccayatthagamo ca. Khaikatthagamo nma khayo vayo bhedo paribhedo aniccat antaradhna. Paccayatthagamo nma sotpattimaggo. Sotpattimaggo hi dihihnasamugghtoti vutto.
Assdanti dihimlaka nisasa. Ya sandhya vutta yadihiko satth hoti, tadihik svak honti. Yadihik satthra svak sakkaronti, garu karonti, mnenti, pjenti, labhanti tatonidna cvarapiaptasensanagilnapaccayabhesajjaparikkhra. Aya, bhikkhave, dihiy dihadhammiko nisasoti. dnavanti dihiggahaamlaka upaddava. So vaggulivata ukkuikappadhna kaakpassayat pactapatappana snupaptapatana kesamassulucana appoaka jhnanti-dna vasena veditabbo. Nissaraanti dihna nissaraa nma nibbna. Yathbhta nappajnantti ye eta sabba yathsabhva na jnanti. Na parimuccanti dukkhasmti sakalavaadukkhato na parimuccanti. Imin etesa nih nma natthti dasseti. Parimuccanti dukkhasmti sakalavaadukkhato parimuccanti. Imin etesa nih nma atthti dvinna aakrakna aa chindanto viya ssanasmiyeva nihya atthita patihapeti.
143. Idni dihicchedana dassento cattrimni, bhikkhave, updnnti-dimha. Tesa vitthrakath visuddhimagge vuttyeva.
Sabbupdnaparivd paijnamnti maya sabbesa updnna paria samatikkama vadmti eva paijnamn. Na samm sabbupdnaparianti sabbesa updnna samatikkama samm na paapenti. Keci kmupdnamattassa paria paapenti. Keci dihupdnamattassa paapenti, keci slabbatupdnasspi. Attavdupdnassa pana paria paapento nma natthi. Tesa pana bheda dassento kmupdnassa paria paapentti-dimha. Tattha sabbepi kmupdnassa paria paapentiyeva, channavuti psapi hi km kho pabbajitena na sevitabbti vatthupaisevana kma kappatti na paapenti, akappiyameva katv paapenti. Ye pana sevanti, te theyyena sevanti. Tena vutta kmupdnassa paria paapentti.